История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 38

38. Han­ni­ba­lem an­te om­nia an­ge­bat quod Ca­pua per­ti­na­cius op­pug­na­ta ab Ro­ma­nis quam de­fen­sa ab se mul­to­rum Ita­liae po­pu­lo­rum ani­mos aver­te­rat, [2] quos ne­que om­nis te­ne­re prae­si­diis, ni­si vel­let in mul­tas par­vas­que par­tis car­pe­re exer­ci­tum, quod mi­ni­me tum ex­pe­die­bat, po­te­rat, nec de­duc­tis prae­si­diis spei li­be­ram vel ob­no­xiam ti­mo­ri so­cio­rum re­lin­que­re fi­dem. [3] Prae­ceps in ava­ri­tiam et cru­de­li­ta­tem ani­mus ad spo­lian­da quae tue­ri ne­qui­bat, ut vas­ta­ta hos­ti re­lin­que­ren­tur, incli­na­vit. [4] Id foe­dum con­si­lium cum in­cep­to, tum etiam exi­tu fuit. Ne­que enim in­dig­na pa­tien­tium mo­do aba­lie­na­ban­tur ani­mi, sed ce­te­ro­rum etiam; quip­pe ad plu­ris exemplum quam per­pes­sio ma­lo­rum per­ti­ne­bat. [5] Nec con­sul Ro­ma­nus temptan­dis ur­bi­bus, si­cun­de spes ali­qua se os­ten­dis­set, dee­rat.

[6] Sa­la­piae prin­ci­pes erant Da­sius et Blat­tius; Da­sius Han­ni­ba­li ami­cus, Blat­tius quan­tum ex tu­to po­te­rat rem Ro­ma­nam fo­ve­bat et per oc­cul­tos nun­tios spem pro­di­tio­nis fe­ce­rat Mar­cel­lo; sed si­ne adiu­to­re Da­sio res tran­si­gi non po­te­rat. [7] Mul­tum ac diu cuncta­tus, et tum quo­que ma­gis ino­pia con­si­lii po­tio­ris quam spe ef­fec­tus, Da­sium ap­pel­lat; at il­le, cum ab re aver­sus, tum aemu­lo po­ten­ta­tus ini­mi­cus, rem Han­ni­ba­li ape­rit. [8] Ar­ces­si­to ut­ro­que Han­ni­bal cum pro tri­bu­na­li quae­dam age­ret mox de Blat­tio cog­ni­tu­rus, sta­rentque sum­mo­to po­pu­lo ac­cu­sa­tor et reus, Blat­tius de pro­di­tio­ne Da­sium ap­pel­lat. [9] Enim­ve­ro il­le, ve­lut in ma­ni­fes­ta re, excla­mat sub ocu­lis Han­ni­ba­lis se­cum de pro­di­tio­ne agi. Han­ni­ba­li at­que eis qui ade­rant quo auda­cior res erat, mi­nus si­mi­lis ve­ri vi­sa est: [10] aemu­la­tio­nem pro­fec­to at­que odi­um es­se, et id cri­men ad­fer­ri quod, quia tes­tem ha­be­re non pos­set, li­be­rius fin­gen­ti es­set. [11] Ita in­de di­mis­si sunt. Nec Blat­tius an­te absti­tit tam auda­ci in­cep­to quam idem ob­tun­den­do, do­cen­do­que quam ea res ip­sis pat­riae­que sa­lu­ta­ris es­set, per­vi­cit ut prae­si­dium Pu­ni­cum — quin­gen­ti autem Nu­mi­dae erant — Sa­la­pia­que tra­de­re­tur Mar­cel­lo. [12] Nec si­ne cae­de mul­ta tra­di po­tuit. Lon­ge for­tis­si­mi equi­tum to­to Pu­ni­co exer­ci­tu erant. Ita­que quam­quam inpro­vi­sa res fuit, nec usus equo­rum in ur­be erat, ta­men ar­mis in­ter tu­mul­tum cap­tis et erup­tio­nem tempta­ve­runt et, [13] cum eva­de­re ne­qui­rent, pug­nan­tes ad ul­tu­mum oc­cu­bue­runt, nec plus quin­qua­gin­ta ex his in po­tes­ta­tem hos­tium vi­vi ve­ne­runt. [14] Plus­que ali­quan­to dam­ni haec ala equi­tum amis­sa Han­ni­ba­li quam Sa­la­pia fuit; nec dein­de um­quam Poe­nus, quo lon­ge plu­ri­mum va­lue­rat, equi­ta­tu su­pe­rior fuit.