История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 39

39. Per idem tem­pus cum in ar­ce Ta­ren­ti­na vix ino­pia to­le­ra­bi­lis es­set, spem om­nem prae­si­dium quod ibi erat Ro­ma­num prae­fec­tus­que prae­si­dii at­que ar­cis M. Li­vius in com­mea­ti­bus ab Si­ci­lia mis­sis ha­be­bant, [2] qui ut tu­to prae­ter­ve­he­ren­tur oram Ita­liae, clas­sis vi­gin­ti fer­me na­vium Re­gii sta­bat. [3] Praee­rat clas­si com­mea­ti­bus­que D. Quincti­us, obscu­ro ge­ne­re or­tus, ce­te­rum mul­tis for­ti­bus fac­tis mi­li­ta­ri glo­ria in­lustris. [4] Pri­mo quin­que na­ves, qua­rum ma­xi­mae duae tri­re­mes, a Mar­cel­lo ei tra­di­tae erant; pos­tea rem im­pig­re sae­pe ge­ren­ti tres ad­di­tae quin­que­re­mes; [5] postre­mo ip­se a so­ciis Re­gi­nis­que et a Ve­lia et a Paes­to de­bi­tas ex foe­de­re exi­gen­do, clas­sem vi­gin­ti na­vium, si­cut an­te dic­tum est, ef­fi­cit. [6] Huic ab Re­gio pro­fec­tae clas­si De­moc­ra­tes cum pa­ri na­vium Ta­ren­ti­na­rum nu­me­ro quin­de­cim mi­lia fer­me ab ur­be ad Sap­ri­por­tem ob­vius fuit. [7] Ve­lis tum for­te inpro­vi­dus fu­tu­ri cer­ta­mi­nis Ro­ma­nus ve­nie­bat; sed cir­ca Cro­to­nem Sy­ba­rim­que supple­ve­rat re­mi­gio na­vis, instruc­tam­que et ar­ma­tam eg­re­gie pro mag­ni­tu­di­ne na­vium clas­sem ha­be­bat. [8] Et tum for­te sub idem tem­pus et ven­ti vis om­nis ce­ci­dit et hos­tes in conspec­tu fue­re, ut ad com­po­nen­da ar­ma­men­ta ex­pe­dien­dum­que re­mi­gem ac mi­li­tem ad im­mi­nens cer­ta­men sa­tis tem­po­ris es­set. [9] Ra­ro alias tan­tis ani­mis ius­tae con­cur­re­runt clas­ses, quip­pe cum in maio­ris discri­men rei quam ip­sae erant pug­na­rent, [10] Ta­ren­ti­ni, ut re­cu­pe­ra­ta ur­be ab Ro­ma­nis post cen­te­si­mum pro­pe an­num, ar­cem etiam li­be­ra­rent, spe com­mea­tus quo­que hos­ti­bus, si na­va­li proe­lio pos­ses­sio­nem ma­ris ade­mis­sent, in­terclu­su­ros, [11] Ro­ma­ni, ut re­ten­ta pos­ses­sio­ne ar­cis os­ten­de­rent non vi ac vir­tu­te, sed pro­di­tio­ne ac fur­to Ta­ren­tum amis­sum.

[12] Ita­que ex ut­ra­que par­te sig­no da­to cum rostris con­cur­ris­sent ne­que ret­ro na­vem in­hi­be­rent nec di­ri­mi ab se hos­tem pa­te­ren­tur, quam quis in­dep­tus na­vem erat fer­rea iniec­ta ma­nu, ita con­se­re­bant ex pro­pin­quo pug­nam ut non mis­si­li­bus tan­tum, sed gla­diis etiam pro­pe con­la­to pe­de ge­re­re­tur res. [13] Pro­rae in­ter se iunctae hae­re­bant, pup­pes alie­no re­mi­gio cir­cu­ma­ge­ban­tur. Ita in ar­to sti­pa­tae erant na­ves ut vix ul­lum te­lum in ma­ri va­num in­ter­ci­de­ret; fron­ti­bus ve­lut pe­destris acies ur­ge­bant, per­viae­que na­ves pug­nan­ti­bus erant. [14] In­sig­nis ta­men in­ter ce­te­ras pug­na fuit dua­rum quae pri­mae ag­mi­num con­cur­re­rant in­ter se. [15] In Ro­ma­na na­ve ip­se Quincti­us erat, in Ta­ren­ti­na Ni­co, cui Per­co­ni fuit cog­no­men, non pub­li­co mo­do sed pri­va­to etiam odio in­vi­sus at­que in­fes­tus Ro­ma­nis, quod eius fac­tio­nis erat quae Ta­ren­tum Han­ni­ba­li pro­di­de­rat. [16] Hic Quincti­um si­mul pug­nan­tem hor­tan­tem­que suos in­cau­tum has­ta transfi­git. Il­le ut prae­ceps cum ar­mis pro­ci­dit an­te pro­ram, [17] vic­tor Ta­ren­ti­nus in tur­ba­tam du­ce amis­so na­vem in­pig­re transgres­sus cum sum­mo­vis­set hos­tis, et pro­ra iam Ta­ren­ti­no­rum es­set, pup­pim ma­le conglo­ba­ti tue­ren­tur Ro­ma­ni, re­pen­te et alia a pup­pe tri­re­mis hos­tium ap­pa­ruit; [18] ita in me­dio cir­cum­ven­ta Ro­ma­na na­vis ca­pi­tur. Hinc ce­te­ris ter­ror iniec­tus, ubi prae­to­riam na­vem cap­tam vi­de­re; fu­gien­tes­que pas­sim aliae in al­to mer­sae, aliae in ter­ram re­mis ab­rep­tae mox prae­dae fue­re Thu­ri­nis Me­ta­pon­ti­nis­que. [19] Ex one­ra­riis, quae cum com­mea­tu se­que­ban­tur, per­pau­cae in po­tes­ta­tem hos­tium ve­ne­re; aliae ad in­cer­tos ven­tos hinc at­que il­linc ob­li­qua transfe­ren­tes ve­la in al­tum evec­tae sunt.

[20] Ne­qua­quam pa­ri for­tu­na per eos dies Ta­ren­ti res ges­ta. Nam ad quat­tuor mi­lia ho­mi­num fru­men­ta­tum eg­res­sa cum in ag­ris pas­sim va­ga­ren­tur, [21] Li­vius, qui ar­ci prae­si­dio­que Ro­ma­no praee­rat, in­ten­tus in om­nis oc­ca­sio­nes ge­ren­dae rei, C. Per­sium, in­pig­rum vi­rum, cum duo­bus mi­li­bus et quin­gen­tis ar­ma­to­rum ex ar­ce emi­sit, [22] qui va­ge ef­fu­sos per ag­ros pa­la­tos­que ador­tus cum diu pas­sim ce­ci­dis­set, pau­cos ex mul­tis, tre­pi­da fu­ga in­ci­den­tis se­mia­per­tis por­ta­rum fo­ri­bus, in ur­bem com­pu­lit, ne­que mul­tum afuit quin urbs eodem im­pe­tu ca­pe­re­tur. [23] Ita aequa­tae res ad Ta­ren­tum, Ro­ma­nis vic­to­ri­bus ter­ra, Ta­ren­ti­nis ma­ri. Fru­men­ti spes, quae in ocu­lis fue­rat, ut­ros­que frustra­ta pa­ri­ter.