История Рима от основания города

Книга XXVIII, гл. 9

9. Extre­mo aes­ta­tis eius qua haec in Grae­cia ges­ta sunt, cum Q. Fa­bius Ma­xi­mus fi­lius le­ga­tus ab M. Li­vio con­su­le Ro­mam ad se­na­tum nun­tias­set con­su­lem sa­tis prae­si­dii Gal­liae pro­vin­ciae cre­de­re L. Por­cium cum suis le­gio­ni­bus es­se, [2] de­ce­de­re se in­de ac de­du­ci exer­ci­tum con­su­la­rem pos­se, pat­res non M. Li­vium tan­tum re­di­re ad ur­bem, sed con­le­gam quo­que eius C. Clau­dium ius­se­runt. [3] Id mo­do in dec­re­to in­ter­fuit quod M. Li­vi exer­ci­tum re­du­ci, Ne­ro­nis le­gio­nes Han­ni­ba­li op­po­si­tas ma­ne­re in pro­vin­cia ius­se­runt. [4] In­ter con­su­les ita per lit­te­ras con­ve­nit ut, quem ad mo­dum uno ani­mo rem pub­li­cam ges­sis­sent, ita, quam­quam ex di­ver­sis re­gio­ni­bus con­ve­ni­rent, uno tem­po­re ad ur­bem ac­ce­de­rent; Prae­nes­te qui prior ve­nis­set, col­le­gam ibi op­pe­ri­ri ius­sus. [5] For­te ita eve­nit ut eodem die am­bo Prae­nes­te ve­ni­rent. In­de prae­mis­so edic­to ut tri­duo post fre­quens se­na­tus ad aedem Bel­lo­nae ades­set, om­ni mul­ti­tu­di­ne ob­viam ef­fu­sa ad ur­bem ac­ces­se­re. [6] Non sa­lu­ta­bant mo­do uni­ver­si cir­cum­fu­si, sed con­tin­ge­re pro se quis­que victri­ces dextras con­su­lum cu­pien­tes, alii gra­tu­la­ban­tur, alii gra­tias age­bant, quod eorum ope­ra in­co­lu­mis res pub­li­ca es­set. [7] In se­na­tu cum mo­re om­nium im­pe­ra­to­rum ex­po­si­tis re­bus ab se ges­tis pos­tu­las­sent ut pro re pub­li­ca for­ti­ter fe­li­ci­ter­que ad­mi­nistra­ta et deis im­mor­ta­li­bus ha­be­re­tur ho­nos et ip­sis tri­um­phan­ti­bus ur­bem ini­re li­ce­ret, [8] se ve­ro ea quae pos­tu­la­rent de­cer­ne­re pat­res me­ri­to deo­rum pri­mum, dein se­cun­dum deos con­su­lum res­pon­de­runt; [9] et suppli­ca­tio­ne am­bo­rum no­mi­ne et tri­um­pho ut­ri­que dec­re­to, in­ter ip­sos, ne, cum bel­lum com­mu­ni ani­mo ges­sis­sent, tri­um­phum se­pa­ra­rent, [10] ita con­ve­nit, ut, quo­niam et in pro­vin­cia M. Li­vi res ges­ta es­set, et eo die quo pug­na­tum fo­ret eius for­te aus­pi­cium fuis­set et exer­ci­tus Li­via­nus de­duc­tus Ro­mam ve­nis­set, Ne­ro­nis de­du­ci de pro­vin­cia non po­tuis­set, ut M. Li­vium quad­ri­gis ur­bem ineun­tem mi­li­tes se­que­ren­tur, C. Clau­dius equo si­ne mi­li­ti­bus in­ve­he­re­tur.

[11] Ita con­so­cia­tus tri­um­phus cum ut­ri­que, tum ma­gis ei qui quan­tum me­ri­to an­tei­bat, tan­tum ho­no­re con­le­gae ces­se­rat, glo­riam auxit. [12] Il­lum equi­tem aie­bant sex die­rum spa­tio transcur­ris­se lon­gi­tu­di­nem Ita­liae, et eo die cum Hasdru­ba­le in Gal­lia sig­nis con­la­tis pug­nas­se quo eum castra ad­ver­sus se­se in Apu­lia po­si­ta ha­be­re Han­ni­bal cre­di­dis­set. [13] Ita unum con­su­lem pro ut­ra­que par­te Ita­liae ad­ver­sus duos exer­ci­tus, duos im­pe­ra­to­res, hinc con­si­lium suum, hinc cor­pus op­po­suis­se. [14] No­men Ne­ro­nis sa­tis fuis­se ad con­ti­nen­dum castris Han­ni­ba­lem; Hasdru­ba­lem ve­ro qua alia re quam ad­ven­tu eius ob­ru­tum at­que exstinctum es­se? [15] Ita­que iret al­ter con­sul sub­li­mis cur­ru mul­tiiu­gis, si vel­let, equis; uno equo per ur­bem ve­rum tri­um­phum ve­hi, Ne­ro­nem­que, etiam si pe­des in­ce­dat, vel par­ta eo bel­lo vel spre­ta eo tri­um­pho glo­ria me­mo­ra­bi­lem fo­re. [16] Hi ser­mo­nes spec­tan­tium Ne­ro­nem us­que in Ca­pi­to­lium pro­se­cu­ti sunt. Pe­cu­niae in aera­rium tu­le­runt ses­ter­tium tri­ciens, oc­to­gin­ta mi­lia aeris. [17] Mi­li­ti­bus M. Li­vius quin­qua­ge­nos se­nos as­ses di­vi­sit; tan­tun­dem C. Clau­dius ab­sen­ti­bus mi­li­ti­bus suis est pol­li­ci­tus, cum ad exer­ci­tum re­dis­set. [18] No­ta­tum est eo die plu­ra car­mi­na mi­li­ta­ri­bus iocis in C. Clau­dium quam in con­su­lem suum iac­ta­ta; [19] equi­tes L. Ve­tu­rium et Q. Cae­ci­lium le­ga­tos mag­nis tu­lis­se lau­di­bus hor­ta­tos­que es­se ple­bem ut eos con­su­les in pro­xu­mum an­num crea­rent; [20] adie­cis­se equi­tum prae­ro­ga­ti­vae auc­to­ri­ta­tem con­su­les pos­te­ro die in con­tio­ne quam for­ti fi­de­li­que duo­rum prae­ci­pue le­ga­to­rum ope­ra usi es­sent com­me­mo­ran­tes.