Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
9. (1)  êîíöå ëåòà, êîãäà âñå ýòî ïðîèñõîäèëî â Ãðåöèè, Êâèíò Ôàáèé, ñûí Ìàêñèìà, ïîñëàííûé â Ðèì êîíñóëîì Ìàðêîì Ëèâèåì, äîëîæèë ñåíàòó, ÷òî, ïî ìíåíèþ êîíñóëà, çàùèòèòü Ãàëëèþ âïîëíå ìîæåò è Ëóöèé Ïîðöèé ñî ñâîèìè ëåãèîíàìè58, ñàìîìó æå êîíñóëó ìîæíî îòòóäà óéòè è óâåñòè êîíñóëüñêîå âîéñêî. (2) Ñåíàòîðû âåëåëè âåðíóòüñÿ â Ãîðîä íå òîëüêî Ìàðêó Ëèâèþ, íî è âòîðîìó êîíñóëó Ãàþ Êëàâäèþ. (3) Òîëüêî Ìàðêó Ëèâèþ ïðèêàçàíî áûëî ïðèâåñòè íàçàä ñâîå âîéñêî, à Íåðîíîâûì ëåãèîíàì îñòàòüñÿ â ïðîâèíöèè äëÿ ïðîòèâîäåéñòâèÿ Ãàííèáàëó. (4) Êîíñóëû îáìåíÿëèñü ïèñüìàìè è ðåøèëè, ÷òî êàê â äåëàõ ãîñóäàðñòâåííûõ áûëè îíè åäèíîäóøíû, òàê æå è â Ãîðîä ïðèáóäóò õîòü è ñ ïðîòèâîïîëîæíûõ ñòîðîí, íî îäíîâðåìåííî. (5) Ïåðâîìó, êòî ïðèáóäåò â Ïðåíåñòó, âåëåíî áûëî æäàòü ñîòîâàðèùà. Âûøëî òàê, ÷òî â Ïðåíåñòó ïðèáûëè îáà â îäèí è òîò æå äåíü. Îòòóäà îíè îòïðàâèëè ðàñïîðÿæåíèå: ïóñòü ñåíàò ÷åðåç òðè äíÿ ñîáåðåòñÿ â ïîëíîì ñîñòàâå â õðàìå Áåëëîíû59. (6) Îíè ïîäîøëè ê Ðèìó â ñîïðîâîæäåíèè âûñûïàâøåé íàâñòðå÷ó òîëïû. Ñîáðàâøèåñÿ âîêðóã íå òîëüêî ïðèâåòñòâîâàëè èõ: êàæäûé õîòåë êîñíóòüñÿ ïîáåäîíîñíîé äåñíèöû êîíñóëîâ; îäíè èõ ïîçäðàâëÿëè, äðóãèå áëàãîäàðèëè çà ñïàñåíèå ãîñóäàðñòâà. (7)  ñåíàòå, ïî îáû÷àþ âñåõ êîìàíäóþùèõ, îíè äîëîæèëè î ñâîèõ äåéñòâèÿõ è ïðåäëîæèëè çà ðåøèòåëüíîå è ñ÷àñòëèâîå âåäåíèå äåë âîçäàòü ïî÷åñòè áåññìåðòíûì áîãàì, à äëÿ ñåáÿ ïîïðîñèëè ðàçðåøåíèÿ âîéòè â Ãîðîä ñ òðèóìôîì. (8) Ñåíàòîðû îòâåòèëè, ÷òî îíè ñ÷èòàþò ñïðàâåäëèâûì òàê è ïîñòàíîâèòü: äà áóäåò âîçäàíî äîëæíîå ñíà÷àëà áîãàì, à ïîòîì è êîíñóëàì. (9) Îò èìåíè îáîèõ íàçíà÷èëè ìîëåáñòâèå, îáîèì — òðèóìô. Êîíñóëû ñîøëèñü íà òîì, ÷òî, ïîñêîëüêó âîéíó âåëè îíè â ïîëíîì ñ.329 åäèíîäóøèè, íå íàäî èì è ðàçäåëüíîãî òðèóìôà; (10) à òàê êàê áèòâà áûëà â ïðîâèíöèè Ìàðêà Ëèâèÿ, è â äåíü ñðàæåíèÿ àóñïèöèè ñîâåðøàë îí60, è âîéñêî åãî ïðèâåäåíî â Ðèì, Íåðîí æå ñâîå ïðèâåñòè íå ìîã, òî ïóñòü Ìàðê Ëèâèé âúåçæàåò â ãîðîä ÷åòâåðíåé è â ñîïðîâîæäåíèè ñîëäàò, à Ãàé Êëàâäèé — âåðõîì è áåç âîéñê. (11) Ýòîò ñîâìåñòíûé òðèóìô ïðèáàâèë ñëàâû îáîèì, íî îñîáåííî òîìó, êòî çàñëóãîé îïåðåæàë ñîòîâàðèùà, à ïî÷åòîì åìó óñòóïàë. (12) Ýòîò âîò âñàäíèê, ãîâîðèëè âîêðóã, çà øåñòü äíåé ïðîíåññÿ âäîëü âñåé Èòàëèè ñ âîéñêîì è âñòóïèë â ñðàæåíèå ñ Ãàçäðóáàëîì â Ãàëëèè, à Ãàííèáàë â ýòî âðåìÿ äóìàë, ÷òî îí ðÿäîì, â Àïóëèè, ñòîèò ëàãåðåì. (13) Òàê, îäèí êîíñóë â äâóõ îáëàñòÿõ Èòàëèè ïðîòèâîñòîÿë äâóì âîåíà÷àëüíèêàì: îäíîìó — ñâîèì îïûòîì, äðóãîìó — ñâîåé îòâàãîé. (14) Äîñòàòî÷íî áûëî èìåíè Íåðîíà, ÷òîáû Ãàííèáàë ñèäåë ó ñåáÿ â ëàãåðå. À Ãàçäðóáàë? Ñòîèëî ïîÿâèòüñÿ Íåðîíó, è Ãàçäðóáàë áûë óíè÷òîæåí. (15) Ïóñòü äðóãîé êîíñóë âïðÿãàåò â ñâîþ òîðæåñòâåííóþ êîëåñíèöó ñêîëüêî åìó óãîäíî ëîøàäåé; íàñòîÿùèé òðèóìôàòîð — Íåðîí, âúåçæàþùèé âåðõîì â ãîðîä. Âîéäè îí õîòü ïåøêîì, îí áóäåò æèòü â ëþäñêîé ïàìÿòè ñâîåé ñëàâîé, êîòîðóþ ñòÿæàë â ýòîé âîéíå è êîòîðîé ïðåíåáðåã â ýòîì òðèóìôå. (16) Òàê ãîâîðèëè çðèòåëè, ïðîâîæàÿ Íåðîíà äî Êàïèòîëèÿ. Äåíåã êîíñóëû âíåñëè â ãîñóäàðñòâåííóþ êàçíó òðè ìèëëèîíà ñåñòåðöèåâ è âîñåìüäåñÿò òûñÿ÷ àññîâ. (17) Ñîëäàòàì Ìàðê Ëèâèé ðîçäàë ïî ïÿòüäåñÿò øåñòü àññîâ êàæäîìó; Íåðîí ïîîáåùàë äàòü ñâîèì ïî ñòîëüêó æå, êîãäà îí âåðíåòñÿ ê âîéñêó. (18) Çàìåòèëè, ÷òî â ýòîò äåíü ñîëäàòû ñî÷èíèëè áîëüøå øóòî÷íûõ ñòèõîâ61 íà Íåðîíà, ÷åì íà ñâîåãî êîíñóëà. (19) Âñàäíèêè âîñõâàëÿëè ëåãàòîâ Ëóöèÿ Âåòóðèÿ è Êâèíòà Öåöèëèÿ è óãîâàðèâàëè íàðîä âûáðàòü èõ êîíñóëàìè íà ñëåäóþùèé ãîä. (20) Ýòî ïðåäâàðèòåëüíîå ñóæäåíèå âñàäíèêîâ ñäåëàëè åùå áîëåå âåñêèì êîíñóëû, ðàññêàçàâøèå íà ñëåäóþùèé äåíü íà ñõîäêå, ñêîëü ìóæåñòâåííûìè è âåðíûìè ïîìîùíèêàìè áûëè èì ýòè äâà ëåãàòà. |
9. Extremo aestatis eius qua haec in Graecia gesta sunt, cum Q. Fabius Maximus filius legatus ab M. Livio consule Romam ad senatum nuntiasset consulem satis praesidii Galliae provinciae credere L. Porcium cum suis legionibus esse, [2] decedere se inde ac deduci exercitum consularem posse, patres non M. Livium tantum redire ad urbem, sed conlegam quoque eius C. Claudium iusserunt. [3] Id modo in decreto interfuit quod M. Livi exercitum reduci, Neronis legiones Hannibali oppositas manere in provincia iusserunt. [4] Inter consules ita per litteras convenit ut, quem ad modum uno animo rem publicam gessissent, ita, quamquam ex diversis regionibus convenirent, uno tempore ad urbem accederent; Praeneste qui prior venisset, collegam ibi opperiri iussus. [5] Forte ita evenit ut eodem die ambo Praeneste venirent. Inde praemisso edicto ut triduo post frequens senatus ad aedem Bellonae adesset, omni multitudine obviam effusa ad urbem accessere. [6] Non salutabant modo universi circumfusi, sed contingere pro se quisque victrices dextras consulum cupientes, alii gratulabantur, alii gratias agebant, quod eorum opera incolumis res publica esset. [7] In senatu cum more omnium imperatorum expositis rebus ab se gestis postulassent ut pro re publica fortiter feliciterque administrata et deis immortalibus haberetur honos et ipsis triumphantibus urbem inire liceret, [8] se vero ea quae postularent decernere patres merito deorum primum, dein secundum deos consulum responderunt; [9] et supplicatione amborum nomine et triumpho utrique decreto, inter ipsos, ne, cum bellum communi animo gessissent, triumphum separarent, [10] ita convenit, ut, quoniam et in provincia M. Livi res gesta esset, et eo die quo pugnatum foret eius forte auspicium fuisset et exercitus Livianus deductus Romam venisset, Neronis deduci de provincia non potuisset, ut M. Livium quadrigis urbem ineuntem milites sequerentur, C. Claudius equo sine militibus inveheretur. [11] Ita consociatus triumphus cum utrique, tum magis ei qui quantum merito anteibat, tantum honore conlegae cesserat, gloriam auxit. [12] Illum equitem aiebant sex dierum spatio transcurrisse longitudinem Italiae, et eo die cum Hasdrubale in Gallia signis conlatis pugnasse quo eum castra adversus sese in Apulia posita habere Hannibal credidisset. [13] Ita unum consulem pro utraque parte Italiae adversus duos exercitus, duos imperatores, hinc consilium suum, hinc corpus opposuisse. [14] Nomen Neronis satis fuisse ad continendum castris Hannibalem; Hasdrubalem vero qua alia re quam adventu eius obrutum atque exstinctum esse? [15] Itaque iret alter consul sublimis curru multiiugis, si vellet, equis; uno equo per urbem verum triumphum vehi, Neronemque, etiam si pedes incedat, vel parta eo bello vel spreta eo triumpho gloria memorabilem fore. [16] Hi sermones spectantium Neronem usque in Capitolium prosecuti sunt. Pecuniae in aerarium tulerunt sestertium triciens, octoginta milia aeris. [17] Militibus M. Livius quinquagenos senos asses divisit; tantundem C. Claudius absentibus militibus suis est pollicitus, cum ad exercitum redisset. [18] Notatum est eo die plura carmina militaribus iocis in C. Claudium quam in consulem suum iactata; [19] equites L. Veturium et Q. Caecilium legatos magnis tulisse laudibus hortatosque esse plebem ut eos consules in proxumum annum crearent; [20] adiecisse equitum praerogativae auctoritatem consules postero die in contione quam forti fidelique duorum praecipue legatorum opera usi essent commemorantes. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß