Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 9

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

9. (1)  êîí­öå ëåòà, êîãäà âñå ýòî ïðî­èñ­õî­äè­ëî â Ãðå­öèè, Êâèíò Ôàáèé, ñûí Ìàê­ñè­ìà, ïîñëàí­íûé â Ðèì êîí­ñó­ëîì Ìàð­êîì Ëèâè­åì, äîëî­æèë ñåíà­òó, ÷òî, ïî ìíå­íèþ êîí­ñó­ëà, çàùè­òèòü Ãàë­ëèþ âïîëíå ìîæåò è Ëóöèé Ïîð­öèé ñî ñâî­è­ìè ëåãè­î­íà­ìè58, ñàìî­ìó æå êîí­ñó­ëó ìîæ­íî îòòóäà óéòè è óâå­ñòè êîí­ñóëü­ñêîå âîé­ñêî. (2) Ñåíà­òî­ðû âåëå­ëè âåð­íóòü­ñÿ â Ãîðîä íå òîëü­êî Ìàð­êó Ëèâèþ, íî è âòî­ðî­ìó êîí­ñó­ëó Ãàþ Êëàâ­äèþ. (3) Òîëü­êî Ìàð­êó Ëèâèþ ïðè­êà­çà­íî áûëî ïðè­âå­ñòè íàçàä ñâîå âîé­ñêî, à Íåðî­íî­âûì ëåãè­î­íàì îñòàòü­ñÿ â ïðî­âèí­öèè äëÿ ïðî­òè­âî­äåé­ñò­âèÿ Ãàí­íè­áà­ëó. (4) Êîí­ñó­ëû îáìå­íÿ­ëèñü ïèñü­ìà­ìè è ðåøè­ëè, ÷òî êàê â äåëàõ ãîñóäàð­ñò­âåí­íûõ áûëè îíè åäè­íî­äóø­íû, òàê æå è â Ãîðîä ïðè­áó­äóò õîòü è ñ ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íûõ ñòî­ðîí, íî îäíî­âðå­ìåí­íî. (5) Ïåð­âî­ìó, êòî ïðè­áóäåò â Ïðå­íå­ñòó, âåëå­íî áûëî æäàòü ñîòî­âà­ðè­ùà. Âûøëî òàê, ÷òî â Ïðå­íå­ñòó ïðè­áû­ëè îáà â îäèí è òîò æå äåíü. Îòòóäà îíè îòïðà­âè­ëè ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèå: ïóñòü ñåíàò ÷åðåç òðè äíÿ ñîáå­ðåò­ñÿ â ïîë­íîì ñîñòà­âå â õðà­ìå Áåë­ëî­íû59. (6) Îíè ïîäî­øëè ê Ðèìó â ñîïðî­âîæ­äå­íèè âûñû­ïàâ­øåé íàâñòðå­÷ó òîë­ïû. Ñîáðàâ­øè­å­ñÿ âîêðóã íå òîëü­êî ïðè­âåò­ñò­âî­âà­ëè èõ: êàæ­äûé õîòåë êîñ­íóòü­ñÿ ïîáåäî­íîñ­íîé äåñ­íè­öû êîí­ñó­ëîâ; îäíè èõ ïîçäðàâ­ëÿ­ëè, äðó­ãèå áëà­ãî­äà­ðè­ëè çà ñïà­ñå­íèå ãîñóäàð­ñòâà. (7)  ñåíà­òå, ïî îáû­÷àþ âñåõ êîìàí­äóþ­ùèõ, îíè äîëî­æè­ëè î ñâî­èõ äåé­ñò­âè­ÿõ è ïðåä­ëî­æè­ëè çà ðåøè­òåëü­íîå è ñ÷àñò­ëè­âîå âåäå­íèå äåë âîçäàòü ïî÷å­ñòè áåñ­ñìåðò­íûì áîãàì, à äëÿ ñåáÿ ïîïðî­ñè­ëè ðàç­ðå­øå­íèÿ âîé­òè â Ãîðîä ñ òðè­óì­ôîì. (8) Ñåíà­òî­ðû îòâå­òè­ëè, ÷òî îíè ñ÷è­òà­þò ñïðà­âåä­ëè­âûì òàê è ïîñòà­íî­âèòü: äà áóäåò âîçäà­íî äîëæ­íîå ñíà­÷à­ëà áîãàì, à ïîòîì è êîí­ñó­ëàì. (9) Îò èìå­íè îáî­èõ íàçíà­÷è­ëè ìîëåá­ñò­âèå, îáî­èì — òðè­óìô. Êîí­ñó­ëû ñîøëèñü íà òîì, ÷òî, ïîñêîëü­êó âîé­íó âåëè îíè â ïîë­íîì ñ.329 åäè­íî­äó­øèè, íå íàäî èì è ðàçäåëü­íî­ãî òðè­óì­ôà; (10) à òàê êàê áèò­âà áûëà â ïðî­âèí­öèè Ìàð­êà Ëèâèÿ, è â äåíü ñðà­æå­íèÿ àóñïè­öèè ñîâåð­øàë îí60, è âîé­ñêî åãî ïðè­âåäå­íî â Ðèì, Íåðîí æå ñâîå ïðè­âå­ñòè íå ìîã, òî ïóñòü Ìàðê Ëèâèé âúåç­æà­åò â ãîðîä ÷åò­âåð­íåé è â ñîïðî­âîæ­äå­íèè ñîë­äàò, à Ãàé Êëàâ­äèé — âåð­õîì è áåç âîéñê.

(11) Ýòîò ñîâ­ìåñò­íûé òðè­óìô ïðè­áà­âèë ñëà­âû îáî­èì, íî îñî­áåí­íî òîìó, êòî çàñëó­ãîé îïå­ðå­æàë ñîòî­âà­ðè­ùà, à ïî÷å­òîì åìó óñòó­ïàë. (12) Ýòîò âîò âñàä­íèê, ãîâî­ðè­ëè âîêðóã, çà øåñòü äíåé ïðî­íåñ­ñÿ âäîëü âñåé Èòà­ëèè ñ âîé­ñêîì è âñòó­ïèë â ñðà­æå­íèå ñ Ãàç­ä­ðó­áà­ëîì â Ãàë­ëèè, à Ãàí­íè­áàë â ýòî âðå­ìÿ äóìàë, ÷òî îí ðÿäîì, â Àïó­ëèè, ñòî­èò ëàãå­ðåì. (13) Òàê, îäèí êîí­ñóë â äâóõ îáëà­ñòÿõ Èòà­ëèè ïðî­òè­âî­ñòî­ÿë äâóì âîå­íà­÷àëü­íè­êàì: îäíî­ìó — ñâî­èì îïû­òîì, äðó­ãî­ìó — ñâî­åé îòâà­ãîé. (14) Äîñòà­òî÷­íî áûëî èìå­íè Íåðî­íà, ÷òîáû Ãàí­íè­áàë ñèäåë ó ñåáÿ â ëàãå­ðå. À Ãàç­ä­ðó­áàë? Ñòî­è­ëî ïîÿâèòü­ñÿ Íåðî­íó, è Ãàç­ä­ðó­áàë áûë óíè­÷òî­æåí. (15) Ïóñòü äðó­ãîé êîí­ñóë âïðÿ­ãà­åò â ñâîþ òîð­æå­ñò­âåí­íóþ êîëåñ­íè­öó ñêîëü­êî åìó óãîä­íî ëîøà­äåé; íàñòî­ÿ­ùèé òðè­óì­ôà­òîð — Íåðîí, âúåç­æàþ­ùèé âåð­õîì â ãîðîä. Âîé­äè îí õîòü ïåø­êîì, îí áóäåò æèòü â ëþä­ñêîé ïàìÿ­òè ñâî­åé ñëà­âîé, êîòî­ðóþ ñòÿ­æàë â ýòîé âîéíå è êîòî­ðîé ïðå­íå­áðåã â ýòîì òðè­óì­ôå. (16) Òàê ãîâî­ðè­ëè çðè­òå­ëè, ïðî­âî­æàÿ Íåðî­íà äî Êàïè­òî­ëèÿ.

Äåíåã êîí­ñó­ëû âíåñ­ëè â ãîñóäàð­ñò­âåí­íóþ êàç­íó òðè ìèë­ëè­î­íà ñåñòåð­öè­åâ è âîñåìü­äå­ñÿò òûñÿ÷ àññîâ. (17) Ñîë­äà­òàì Ìàðê Ëèâèé ðîçäàë ïî ïÿòü­äå­ñÿò øåñòü àññîâ êàæ­äî­ìó; Íåðîí ïîîáå­ùàë äàòü ñâî­èì ïî ñòîëü­êó æå, êîãäà îí âåð­íåò­ñÿ ê âîé­ñêó. (18) Çàìå­òè­ëè, ÷òî â ýòîò äåíü ñîë­äà­òû ñî÷è­íè­ëè áîëü­øå øóòî÷­íûõ ñòè­õîâ61 íà Íåðî­íà, ÷åì íà ñâî­åãî êîí­ñó­ëà. (19) Âñàä­íè­êè âîñ­õâà­ëÿ­ëè ëåãà­òîâ Ëóöèÿ Âåòó­ðèÿ è Êâèí­òà Öåöè­ëèÿ è óãî­âà­ðè­âà­ëè íàðîä âûáðàòü èõ êîí­ñó­ëà­ìè íà ñëå­äóþ­ùèé ãîä. (20) Ýòî ïðåä­âà­ðè­òåëü­íîå ñóæ­äå­íèå âñàä­íè­êîâ ñäå­ëà­ëè åùå áîëåå âåñ­êèì êîí­ñó­ëû, ðàñ­ñêà­çàâ­øèå íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü íà ñõîä­êå, ñêîëü ìóæå­ñò­âåí­íû­ìè è âåð­íû­ìè ïîìîù­íè­êà­ìè áûëè èì ýòè äâà ëåãà­òà.

9. Extre­mo aes­ta­tis eius qua haec in Grae­cia ges­ta sunt, cum Q. Fa­bius Ma­xi­mus fi­lius le­ga­tus ab M. Li­vio con­su­le Ro­mam ad se­na­tum nun­tias­set con­su­lem sa­tis prae­si­dii Gal­liae pro­vin­ciae cre­de­re L. Por­cium cum suis le­gio­ni­bus es­se, [2] de­ce­de­re se in­de ac de­du­ci exer­ci­tum con­su­la­rem pos­se, pat­res non M. Li­vium tan­tum re­di­re ad ur­bem, sed con­le­gam quo­que eius C. Clau­dium ius­se­runt. [3] Id mo­do in dec­re­to in­ter­fuit quod M. Li­vi exer­ci­tum re­du­ci, Ne­ro­nis le­gio­nes Han­ni­ba­li op­po­si­tas ma­ne­re in pro­vin­cia ius­se­runt. [4] In­ter con­su­les ita per lit­te­ras con­ve­nit ut, quem ad mo­dum uno ani­mo rem pub­li­cam ges­sis­sent, ita, quam­quam ex di­ver­sis re­gio­ni­bus con­ve­ni­rent, uno tem­po­re ad ur­bem ac­ce­de­rent; Prae­nes­te qui prior ve­nis­set, col­le­gam ibi op­pe­ri­ri ius­sus. [5] For­te ita eve­nit ut eodem die am­bo Prae­nes­te ve­ni­rent. In­de prae­mis­so edic­to ut tri­duo post fre­quens se­na­tus ad aedem Bel­lo­nae ades­set, om­ni mul­ti­tu­di­ne ob­viam ef­fu­sa ad ur­bem ac­ces­se­re. [6] Non sa­lu­ta­bant mo­do uni­ver­si cir­cum­fu­si, sed con­tin­ge­re pro se quis­que victri­ces dextras con­su­lum cu­pien­tes, alii gra­tu­la­ban­tur, alii gra­tias age­bant, quod eorum ope­ra in­co­lu­mis res pub­li­ca es­set. [7] In se­na­tu cum mo­re om­nium im­pe­ra­to­rum ex­po­si­tis re­bus ab se ges­tis pos­tu­las­sent ut pro re pub­li­ca for­ti­ter fe­li­ci­ter­que ad­mi­nistra­ta et deis im­mor­ta­li­bus ha­be­re­tur ho­nos et ip­sis tri­um­phan­ti­bus ur­bem ini­re li­ce­ret, [8] se ve­ro ea quae pos­tu­la­rent de­cer­ne­re pat­res me­ri­to deo­rum pri­mum, dein se­cun­dum deos con­su­lum res­pon­de­runt; [9] et suppli­ca­tio­ne am­bo­rum no­mi­ne et tri­um­pho ut­ri­que dec­re­to, in­ter ip­sos, ne, cum bel­lum com­mu­ni ani­mo ges­sis­sent, tri­um­phum se­pa­ra­rent, [10] ita con­ve­nit, ut, quo­niam et in pro­vin­cia M. Li­vi res ges­ta es­set, et eo die quo pug­na­tum fo­ret eius for­te aus­pi­cium fuis­set et exer­ci­tus Li­via­nus de­duc­tus Ro­mam ve­nis­set, Ne­ro­nis de­du­ci de pro­vin­cia non po­tuis­set, ut M. Li­vium quad­ri­gis ur­bem ineun­tem mi­li­tes se­que­ren­tur, C. Clau­dius equo si­ne mi­li­ti­bus in­ve­he­re­tur.

[11] Ita con­so­cia­tus tri­um­phus cum ut­ri­que, tum ma­gis ei qui quan­tum me­ri­to an­tei­bat, tan­tum ho­no­re con­le­gae ces­se­rat, glo­riam auxit. [12] Il­lum equi­tem aie­bant sex die­rum spa­tio transcur­ris­se lon­gi­tu­di­nem Ita­liae, et eo die cum Hasdru­ba­le in Gal­lia sig­nis con­la­tis pug­nas­se quo eum castra ad­ver­sus se­se in Apu­lia po­si­ta ha­be­re Han­ni­bal cre­di­dis­set. [13] Ita unum con­su­lem pro ut­ra­que par­te Ita­liae ad­ver­sus duos exer­ci­tus, duos im­pe­ra­to­res, hinc con­si­lium suum, hinc cor­pus op­po­suis­se. [14] No­men Ne­ro­nis sa­tis fuis­se ad con­ti­nen­dum castris Han­ni­ba­lem; Hasdru­ba­lem ve­ro qua alia re quam ad­ven­tu eius ob­ru­tum at­que exstinctum es­se? [15] Ita­que iret al­ter con­sul sub­li­mis cur­ru mul­tiiu­gis, si vel­let, equis; uno equo per ur­bem ve­rum tri­um­phum ve­hi, Ne­ro­nem­que, etiam si pe­des in­ce­dat, vel par­ta eo bel­lo vel spre­ta eo tri­um­pho glo­ria me­mo­ra­bi­lem fo­re. [16] Hi ser­mo­nes spec­tan­tium Ne­ro­nem us­que in Ca­pi­to­lium pro­se­cu­ti sunt. Pe­cu­niae in aera­rium tu­le­runt ses­ter­tium tri­ciens, oc­to­gin­ta mi­lia aeris. [17] Mi­li­ti­bus M. Li­vius quin­qua­ge­nos se­nos as­ses di­vi­sit; tan­tun­dem C. Clau­dius ab­sen­ti­bus mi­li­ti­bus suis est pol­li­ci­tus, cum ad exer­ci­tum re­dis­set. [18] No­ta­tum est eo die plu­ra car­mi­na mi­li­ta­ri­bus iocis in C. Clau­dium quam in con­su­lem suum iac­ta­ta; [19] equi­tes L. Ve­tu­rium et Q. Cae­ci­lium le­ga­tos mag­nis tu­lis­se lau­di­bus hor­ta­tos­que es­se ple­bem ut eos con­su­les in pro­xu­mum an­num crea­rent; [20] adie­cis­se equi­tum prae­ro­ga­ti­vae auc­to­ri­ta­tem con­su­les pos­te­ro die in con­tio­ne quam for­ti fi­de­li­que duo­rum prae­ci­pue le­ga­to­rum ope­ra usi es­sent com­me­mo­ran­tes.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 58Ãàë­ëèÿ è Ãàëëü­ñêèå çåì­ëè (ager Gal­li­cus) — íå èìåâ­øèé îïðå­äå­ëåí­íûõ ãðà­íèö ðàé­îí íà ñåâå­ðå Àïåí­íèí­ñêî­ãî ïîëó­îñò­ðî­âà (èíî­ãäà íàçû­âàë­ñÿ ïðî­ñòî Àðè­ìè­íîì, ïî èìå­íè ãëàâ­íî­ãî ãîðî­äà — ñì.: XXIV, 44, 3 è ïðè­ìå÷. 161 ê êí. XXIV). Ñð.: XXIX, 13, 2; XXX, 1, 7. Ìîã íàçíà­÷àòü­ñÿ êîí­ñó­ëàì êàê «ïðî­âèí­öèÿ», íî ïðî­âèí­öè­åé, êàê àäìè­íè­ñò­ðà­òèâ­íîé åäè­íè­öåé (êàê, ñêà­æåì, Ñèöè­ëèÿ), íå áûë.
  • 59Ñì. ïðè­ìå÷. 100 ê êí. XXVI.
  • 60Òàê êàê êîí­ñó­ëû êîìàí­äî­âà­ëè ïîî÷å­ðåä­íî (÷åðåç äåíü), òî â äåíü áèò­âû âëàñòü (im­pe­rium) è àóñïè­öèè áûëè ëèøü ó îäíî­ãî èç íèõ.
  • 61Êàê òîãî òðå­áî­âàë ñòà­ðûé îáû­÷àé.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002810 1364002811 1364002812