История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 15

15. Cum de supple­men­to le­gio­num quae in pro­vin­ciis erant age­re­tur, tem­pus es­se a qui­bus­dam se­na­to­ri­bus su­biec­tum est, quae du­biis in re­bus ut­cum­que to­le­ra­ta es­sent, ea dempto iam tan­dem deum be­nig­ni­ta­te me­tu non ultra pa­ti. [2] Erec­tis exspec­ta­tio­ne pat­ri­bus su­bie­ce­runt co­lo­nias La­ti­nas duo­de­cim quae Q. Fa­bio et Q. Ful­vio con­su­li­bus ab­nuis­sent mi­li­tes da­re, eas an­num iam fer­me sex­tum va­ca­tio­nem mi­li­tiae qua­si ho­no­ris et be­ne­fi­cii cau­sa ha­be­re, [3] cum in­te­rim bo­ni oboe­dien­tes­que so­cii pro fi­de at­que ob­se­quio in po­pu­lum Ro­ma­num con­ti­nuis om­nium an­no­rum di­lec­ti­bus ex­haus­ti es­sent. [4] Sub hanc vo­cem non me­mo­ria ma­gis pat­ri­bus re­no­va­ta rei pro­pe iam ob­lit­te­ra­tae quam ira ir­ri­ta­ta est. [5] Ita­que ni­hil pri­us re­fer­re con­su­les pas­si, dec­re­ve­runt ut con­su­les ma­gistra­tus de­nos­que prin­ci­pes Ne­pe­te, Sut­rio, Ar­dea, Ca­li­bus, Al­ba, Car­sio­lis, So­ra, Sues­sa, Se­tia, Cir­ceis, Nar­nia, In­te­ram­na — hae nam­que co­lo­niae in ea cau­sa erant — Ro­mam ex­ci­rent; [6] iis im­pe­ra­rent, quan­tum quae­que earum co­lo­nia­rum mi­li­tum plu­ru­mum de­dis­set po­pu­lo Ro­ma­no, ex quo hos­tes in Ita­lia es­sent, dup­li­ca­tum eius sum­mae nu­me­rum pe­di­tum da­ret et equi­tes cen­te­nos vi­ce­nos; [7] si qua eum nu­me­rum equi­tum exple­re non pos­set, pro equi­te uno tres pe­di­tes li­ce­ret da­re; pe­di­tes equi­tes­que quam lo­cup­le­tis­si­mi le­ge­ren­tur mit­te­ren­tur­que ubi­cum­que extra Ita­liam supple­men­to opus es­set. [8] Si qui ex iis re­cu­sa­rent, re­ti­ne­ri eius co­lo­niae ma­gistra­tus le­ga­tos­que pla­ce­re, ne­que, si pos­tu­la­rent, se­na­tum da­ri pri­us­quam im­pe­ra­ta fe­cis­sent. [9] Sti­pen­dium prae­te­rea iis co­lo­niis in mi­lia aeris as­ses sin­gu­los im­pe­ra­ri exi­gi­que quo­tan­nis, cen­sum­que in iis co­lo­niis agi ex for­mu­la ab Ro­ma­nis cen­so­ri­bus da­ta — [10] da­ri autem pla­ce­re ean­dem quam po­pu­lo Ro­ma­no — de­fer­ri­que Ro­mam ab iura­tis cen­so­ri­bus co­lo­nia­rum pri­us­quam ma­gistra­tu abi­rent.

[11] Ex hoc se­na­tus con­sul­to ac­ci­tis Ro­mam ma­gistra­ti­bus pri­mo­ri­bus­que earum co­lo­nia­rum con­su­les cum mi­li­tes sti­pen­dium­que im­pe­ras­sent, alii aliis ma­gis re­cu­sa­re ac rec­la­ma­re; [12] ne­ga­re tan­tum mi­li­tum ef­fi­ci pos­se; vix, si simplum ex for­mu­la im­pe­re­tur, eni­su­ros; [13] ora­re at­que ob­sec­ra­re ut si­bi se­na­tum adi­re ac dep­re­ca­ri li­ce­ret; ni­hil se qua­re pe­ri­re me­ri­to de­be­rent ad­mi­sis­se; sed si pe­reun­dum etiam fo­ret, ne­que suum de­lic­tum ne­que iram po­pu­li Ro­ma­ni ut plus mi­li­tum da­rent quam ha­be­rent pos­se ef­fi­ce­re. [14] Con­su­les obsti­na­ti le­ga­tos ma­ne­re Ro­mae iubent, ma­gistra­tus ire do­mos ad di­lec­tus ha­ben­dos: ni­si sum­ma mi­li­tum quae im­pe­ra­ta es­set Ro­mam ad­duc­ta, ne­mi­nem iis se­na­tum da­tu­rum. [15] Ita prae­ci­sa spe se­na­tum adeun­di dep­re­can­di­que di­lec­tus in iis duo­de­cim co­lo­niis, per lon­gam va­ca­tio­nem nu­me­ro iunio­rum auc­to, haud dif­fi­cul­ter est per­fec­tus.