История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 36

36. Prae­ter con­vec­tum un­di­que ex po­pu­la­tis cir­ca ag­ris fru­men­tum com­mea­tus­que ex Si­ci­lia at­que Ita­lia ad­vec­tos, Cn. Oc­ta­vius prop­rae­tor ex Sar­di­nia ab Ti. Clau­dio prae­to­re, cui­us ea pro­vin­cia erat, in­gen­tem vim fru­men­ti ad­ve­xit; [2] hor­rea­que non so­lum ea quae iam fac­ta erant rep­le­ta, sed no­va aedi­fi­ca­ta. Ves­ti­men­ta exer­ci­tui dee­rant; id man­da­tum Oc­ta­vio ut cum prae­to­re age­ret, si quid ex ea pro­vin­cia com­pa­ra­ri ac mit­ti pos­set. [3] Ea quo­que haud seg­ni­ter cu­ra­ta res; mil­le du­cen­tae to­gae bre­vi spa­tio et duo­de­cim mi­lia tu­ni­ca­rum mis­sa.

[4] Aes­ta­te ea qua haec in Af­ri­ca ges­ta sunt P. Sempro­nius con­sul cui Brut­tii pro­vin­cia erat in ag­ro Cro­to­nien­si cum Han­ni­ba­le in ip­so iti­ne­re tu­mul­tua­rio proe­lio confli­xit. Ag­mi­ni­bus ma­gis quam acie pug­na­tum est. [5] Ro­ma­ni pul­si, et tu­mul­tu ve­rius quam pug­na ad mil­le et du­cen­ti de exer­ci­tu con­su­lis in­ter­fec­ti; [6] in castra tre­pi­de re­di­tum, ne­que op­pug­na­re ta­men ea hos­tes ausi. Ce­te­rum si­len­tio pro­xi­mae noc­tis pro­fec­tus in­de con­sul, prae­mis­so nun­tio ad P. Li­ci­nium pro­con­su­lem ut suas le­gio­nes ad­mo­ve­ret, co­pias co­niun­xit. [7] Ita duo du­ces, duo exer­ci­tus ad Han­ni­ba­lem re­die­runt; nec mo­ra di­mi­can­di fac­ta est, cum con­su­li dup­li­ca­tae vi­res, Poe­no re­cens vic­to­ria ani­mos fa­ce­ret. [8] In pri­mam aciem suas le­gio­nes Sempro­nius in­du­xit; in sub­si­diis lo­ca­tae P. Li­ci­nii le­gio­nes. Con­sul prin­ci­pio pug­nae aedem For­tu­nae Pri­mi­ge­niae vo­vit, si eo die hos­tes fu­dis­set; com­pos­que eius vo­ti fuit. [9] Fu­si ac fu­ga­ti Poe­ni; sup­ra quat­tuor mi­lia ar­ma­to­rum cae­sa, pau­lo mi­nus tre­cen­ti vi­vi cap­ti et equi quad­ra­gin­ta et un­de­cim mi­li­ta­ria sig­na. Per­cul­sus ad­ver­so proe­lio Han­ni­bal Cro­to­nem exer­ci­tum re­du­xit.

[10] Eodem tem­po­re M. Cor­ne­lius con­sul in al­te­ra par­te Ita­liae non tam ar­mis quam iudi­cio­rum ter­ro­re Et­ru­riam con­ti­nuit, to­tam fer­me ad Ma­go­nem ac per eum ad spem no­van­di res ver­sam. [11] Eas quaes­tio­nes ex se­na­tus con­sul­to mi­ni­me am­bi­tio­se ha­buit; mul­ti­que no­bi­les Et­rus­ci qui aut ip­si ierant aut mi­se­rant ad Ma­go­nem de po­pu­lo­rum suo­rum de­fec­tio­ne, pri­mo prae­sen­tes erant con­dem­na­ti, [12] pos­tea conscien­tia si­bi­met ip­si ex­si­lium conscis­cen­tes, cum ab­sen­tes dam­na­ti es­sent, cor­po­ri­bus subtrac­tis bo­na tan­tum quae pub­li­ca­ri po­te­rant pig­ne­ran­da poe­nae prae­be­bant.