Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXX, ãë. 8

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9

8. (1) Ñöè­ïè­îí, ñëîâ­íî âîé­íà ñ Ñèôà­êîì è Êàð­ôà­ãå­íîì áûëà îêîí­÷å­íà, îáðà­òèë âñå ñòà­ðà­íèÿ íà îñà­äó Óòè­êè. Îí êàê ðàç ïîä­âî­äèë ê ãîðî­äó ñòå­íî­áîé­íûå ìàøè­íû, êîãäà åãî èçâå­ñòè­ëè, ÷òî âîé­íà îïÿòü íà÷à­ëàñü. (2) Îí îñòà­âèë ïîä Óòè­êîé íåáîëü­øèå îòðÿäû ñîë­äàò è ìîðÿ­êîâ — ïóñòü äóìà­þò, ÷òî îñà­äà ïðî­äîë­æà­åò­ñÿ, — à ñàì ñ îòáîð­íûì âîé­ñêîì äâè­íóë­ñÿ íà âðà­ãà23. (3) Ñíà­÷à­ëà îí ðàñ­ïî­ëî­æèë­ñÿ íà õîë­ìå, îòñòî­ÿâ­øåì ìèëè íà ÷åòû­ðå îò öàð­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ, à íà äðó­ãîé äåíü ñ êîí­íè­öåé ñïó­ñòèë­ñÿ ê Âåëè­êî­ïî­ëüþ24 — òàê íàçû­âà­þò ðàâ­íè­íó ó ïîä­íî­æèÿ ýòî­ãî õîë­ìà. Îí íàïà­äàë íà âðà­æå­ñêèå ïîñòû, òðå­âî­æà âðà­ãà ìåë­êè­ìè ñõâàò­êà­ìè. (4) Ñëå­äóþ­ùèå äâà äíÿ ïðî­øëè â áåñ­ïî­ðÿäî÷­íûõ âûëàç­êàõ ñ îáå­èõ ñòî­ðîí: íè÷å­ãî, äîñòîé­íî­ãî óïî­ìè­íà­íèÿ, íå ïðî­èçî­øëî; íà ÷åò­âåð­òûé äåíü íà÷à­ëîñü íàñòî­ÿ­ùåå ñðà­æå­íèå.

(5) Ñöè­ïè­îí ïîñòà­âèë íà ïåðå­äî­âîé ãàñòà­òîâ, çà íèìè ïðèí­öè­ïîâ, â ðåçåð­âå òðè­à­ðè­åâ25; íà ïðà­âîì ôëàí­ãå èòà­ëèé­ñêóþ êîí­íè­öó, íà ëåâîì — íóìè­äèé­öåâ è Ìàñè­íèñ­ñó. (6) Ñèôàê è Ãàç­ä­ðó­áàë âûñòà­âè­ëè ïðî­òèâ èòà­ëèé­ñêîé êîí­íè­öû íóìè­äèé­öåâ, ïðî­òèâ Ìàñè­íèñ­ñû êàð­ôà­ãå­íÿí; â öåí­òðå ïðî­òèâ ëåãè­î­íîâ ñ èõ çíà­ìå­íà­ìè — êåëüò­èáå­ðîâ. (7) Âûñòðî­èâ­øèñü, âñòó­ïè­ëè â áîé. Ïðè ïåð­âîì æå ñòîëê­íî­âå­íèè è íóìè­äèé­öû è êàð­ôà­ãå­íÿíå, ñòî­ÿâ­øèå íà îáî­èõ ôëàí­ãàõ, áûëè îòáðî­øå­íû: íóìè­äèé­öû, â áîëü­øèí­ñòâå íàáðàí­íûå ïî äåðåâ­íÿì, íå ñìîã­ëè óñòî­ÿòü ïåðåä ðèì­ñêîé êîí­íè­öåé, à êàð­ôà­ãåí­ñêèå ñîë­äà­òû, òîæå íîâî­áðàí­öû, — ïåðåä Ìàñè­íèñ­ñîé, âñå­ãäà ãðîç­íûì, à ñåé­÷àñ åùå ðàç­ãî­ðÿ­÷åí­íûì íåäàâ­íåé ïîáåäîé. (8) Ëèøèâ­øè­å­ñÿ ïðè­êðû­òèÿ ñ ôëàí­ãîâ êåëüò­èáå­ðû äåð­æà­ëèñü ñòîé­êî: íà áåã­ñòâî â íåçíà­êî­ìîì ìåñòå ðàñ­ñ÷è­òû­âàòü èì áûëî íå÷å­ãî è íå÷å­ãî áûëî íàäå­ÿòü­ñÿ íà ïðî­ùå­íèå îò Ñöè­ïè­î­íà: îí ñòîëü­êî ñäå­ëàë äëÿ íèõ è äëÿ èõ ïëå­ìå­íè, à îíè ÿâè­ëèñü â Àôðè­êó è íàíÿ­ëèñü ïðî­òèâ íåãî âîå­âàòü. (9) Îêðó­æåí­íûå ñî âñåõ ñòî­ðîí âðà­ãà­ìè, îíè ïàäà­ëè îäèí çà äðó­ãèì, ìóæå­ñò­âåí­íî ïðè­íè­ìàÿ ñìåðòü. Âñå áûëè çàíÿ­òû èìè, òàê ÷òî ó Ñèôà­êà è Ãàç­ä­ðó­áà­ëà áûëî âðå­ìÿ óáå­æàòü. Íî÷ü îïó­ñòè­ëàñü íà ïîáåäè­òå­ëåé, óñòàâ­øèõ îò ðåç­íè, äëèâ­øåé­ñÿ äîëü­øå, ÷åì áèò­âà.

8. Sci­pio­nem, ve­lut iam de­bel­la­to quod ad Sypha­cem Car­tha­gi­nien­ses­que at­ti­ne­ret, Uti­cae op­pug­nan­dae in­ten­tum iam­que machi­nas ad­mo­ven­tem mu­ris aver­tit fa­ma re­din­teg­ra­ti bel­li; [2] mo­di­cis­que prae­si­diis ad spe­ciem mo­do ob­si­dio­nis ter­ra ma­ri­que re­lic­tis ip­se cum ro­bo­re exer­ci­tus ire ad hos­tes per­git. [3] Pri­mo in tu­mu­lo quat­tuor mi­lia fer­me dis­tan­te ab castris re­giis con­se­dit; pos­te­ro die cum equi­ta­tu in Mag­nos — ita vo­cant — Cam­pos su­biec­tos ei tu­mu­lo deg­res­sus, suc­ce­den­do ad sta­tio­nes hos­tium la­ces­sen­do­que le­vi­bus proe­liis diem ab­sumpsit. [4] Et per in­se­quens bi­duum tu­mul­tuo­sis hinc at­que il­linc ex­cur­sio­ni­bus in vi­cem ni­hil dic­tu sa­tis dig­num fe­ce­runt; quar­to die in aciem ut­rim­que des­cen­sum est. [5] Ro­ma­nus prin­ci­pes post has­ta­to­rum pri­ma sig­na, in sub­si­diis tria­rios consti­tuit; equi­ta­tum Ita­li­cum ab dextro cor­nu, ab lae­vo Nu­mi­das Ma­si­nis­sam­que op­po­suit. [6] Syphax Hasdru­bal­que Nu­mi­dis ad­ver­sus Ita­li­cum equi­ta­tum, Car­tha­gi­nien­si­bus contra Ma­si­nis­sam lo­ca­tis Cel­ti­be­ros in me­diam aciem ad­ver­sus sig­na le­gio­num ac­ce­pe­re. [7] Ita instruc­ti con­cur­runt. Pri­mo im­pe­tu si­mul ut­ra­que cor­nua, et Nu­mi­dae et Car­tha­gi­nien­ses, pul­si; nam ne­que Nu­mi­dae, ma­xi­ma pars ag­res­tes, Ro­ma­num equi­ta­tum ne­que Car­tha­gi­nien­ses, et ip­se no­vus mi­les, Ma­si­nis­sam re­cen­ti su­per ce­te­ra vic­to­ria ter­ri­bi­lem sus­ti­nue­re. [8] Nu­da­ta ut­rim­que cor­ni­bus Cel­ti­be­rum acies sta­bat, quod nec in fu­ga sa­lus ul­la os­ten­de­ba­tur lo­cis ig­no­tis, ne­que spes ve­niae ab Sci­pio­ne erat, quem be­ne me­ri­tum de se et gen­te sua mer­cen­na­riis ar­mis in Af­ri­cam op­pug­na­tum ve­nis­sent. [9] Igi­tur cir­cum­fu­sis un­di­que hos­ti­bus alii su­per alios ca­den­tes obsti­na­te mo­rie­ban­tur; om­ni­bus­que in eos ver­sis ali­quan­tum ad fu­gam tem­po­ris Syphax et Hasdru­bal prae­ce­pe­runt. Fa­ti­ga­tos cae­de diu­tius quam pug­na vic­to­res nox oppres­sit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 23Ëèâèé îïóñ­êà­åò Ïîëè­áè­å­âî (XIV, 8, 2) óïî­ìè­íà­íèå î ïÿòè äíÿõ ïóòè; çíà­÷èò, ïîëå áèò­âû íàõî­äè­ëîñü ïðè­ìåð­íî â 120 êì ê þãî-çàïà­äó îò Óòè­êè.
  • 24Ïî ìíå­íèþ Ìóðà, ýòî øèðî­êàÿ äîëè­íà â ñðåä­íåì òå÷å­íèè Áàã­ðà­äû (ñîâð. ð. Ìåäæåð­äà), ñëèø­êîì äëèí­íàÿ, ÷òîáû ìîæ­íî áûëî òî÷­íî îïðå­äå­ëèòü ìåñòî áèò­âû. Âåëè­êî­ïî­ëüå («Âåëè­êèå Ðàâ­íè­íû», «Âåëè­êàÿ ñòåïü») óïî­ìè­íà­åò­ñÿ ó Ïîëè­áèÿ (XVI, 7, 9; 8, 3) è ó Ýííèÿ (Öèöå­ðîí. Îá îðà­òî­ðå, III, 167).
  • 25Ýòî îáû÷­íîå äëÿ ðèì­ëÿí ïîñòðî­å­íèå (Ïîëè­áèé, XIV, 8, 5). Ñð. íèæå, ãë. 32, 11 èëè XXII, 5, 7.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003009 1364003010 1364003011