Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
17. (1) Çàòåì Ëóöèé Êâèíêöèé ñ ñîþçíèêàìè âåðíóëñÿ ê Êàðèñòó, âñå íàñåëåíèå êîòîðîãî áåæàëî â êðåïîñòü, ïîêèíóâ ãîðîä åùå ïðåæäå, ÷åì âîéñêà íà÷àëè âûñàäêó ñ êîðàáëåé. (2) Îòòóäà ê ðèìëÿíàì ÿâèëèñü ïîñëû ñ ïðîñüáîé î ïîêðîâèòåëüñòâå. Ãîðîæàíàì áûëè òîò÷àñ îáåùàíû æèçíü è ñâîáîäà, à ìàêåäîíÿíàì ðàçðåøèëè óéòè, åñëè îíè çàïëàòÿò ïî òðèñòà íóììîâ51 çà êàæäîãî è ñäàäóò îðóæèå. (3) Âûêóïèâøèñü çà ýòó öåíó, îíè áåçîðóæíûìè óøëè â Áåîòèþ. À ìîðñêèå ñèëû, îâëàäåâøèå â òå÷åíèå íåñêîëüêèõ äíåé ñ.56 äâóìÿ çíàìåíèòûìè ãîðîäàìè Åâáåè, îáîãíóëè Ñóíèé, ìûñ àòòè÷åñêîé çåìëè, è íàïðàâèëèñü ê Êåíõðåÿì52, òîðãîâîé ãàâàíè êîðèíôÿí. (4) Êîíñóë òåì âðåìåíåì53 âåë îñàäó Àòðàêà, êîòîðàÿ ïðåâçîøëà âñå îæèäàíèÿ ñâîåé äëèòåëüíîñòüþ è îæåñòî÷åííîñòüþ. Âðàãè îêàçàëè ñîïðîòèâëåíèå òàì, ãäå Òèò Êâèíêöèé ìåíüøå âñåãî ýòîãî îæèäàë. (5) Îí áûë óâåðåí, ÷òî ñàìîå òðóäíîå — ýòî ðàçðóøèòü ñòåíó, à óæ åñëè åãî âîèíàì îòêðîåòñÿ ïóòü â ãîðîä, òî îñòàíåòñÿ òîëüêî äîãîíÿòü è èçáèâàòü âðàãîâ, êàê îáû÷íî áûâàåò ïðè âçÿòèè ãîðîäîâ. (6) Íî ñëó÷èëîñü èíà÷å: êîãäà ÷àñòü ñòåíû áûëà ðàçðóøåíà òàðàíàìè è ÷åðåç ïðîëîìû â ãîðîä âîðâàëèñü ñîëäàòû, òî îêàçàëîñü, ÷òî áîðüáó îïÿòü ïðèøëîñü íà÷èíàòü êàê áû çàíîâî. (7)  ãàðíèçîíå áûëî ìíîãî ìàêåäîíÿí, îòáîðíûõ âîèíîâ, êîòîðûå äåëîì ñëàâû ñâîåé ñ÷èòàëè çàùèùàòü ãîðîä îðóæèåì è äîáëåñòüþ, à íå òîëüêî ñòåíàìè. (8) Çàâèäåâ ïåðåëåçàþùèõ ÷åðåç ðàçâàëèíû ðèìëÿí, îíè âñòðåòèëè èõ ãëóáîêèì, âî ìíîãî ðÿäîâ, ñòðîåì è, íàïàâ íà âðàãîâ ñðåäè ðàçâàëèí, çàòðóäíÿâøèõ îòñòóïëåíèå, îòáðîñèëè èõ. (9) Êîíñóë ñ ãîðå÷üþ âîñïðèíÿë ýòó íåóäà÷ó: ïîñòûäíàÿ äëÿ ðèìëÿí, îíà, êàê ñ÷èòàë îí, íå ïðîñòî çàäåðæèâàëà îñàäó îäíîãî ãîðîäà, íî âëèÿëà è íà ñóäüáó âñåé âîéíû, çàâèñÿùóþ ïîä÷àñ îò íè÷òîæíåéøèõ îáñòîÿòåëüñòâ. (10) Èòàê, ðàñ÷èñòèâ çàâàëû, óáðàâ îáëîìêè ïîëóðàçðóøåííîé ñòåíû, îí äâèíóë íà âðàãà âûñî÷åííóþ áàøíþ â íåñêîëüêî ýòàæåé, íåñøóþ â ñåáå ìíîæåñòâî âîèíîâ, è ñòàë ïîñûëàòü ïîä åå ïðèêðûòèåì êîãîðòó çà êîãîðòîé: (11) â áîåâîì ñòðîþ ïîä çíàìåíàìè, ñìåíÿÿ äðóã äðóãà, îíè äîëæíû áûëè ïðèëîæèòü âñå ñòàðàíèÿ, ÷òîáû ñèëîé ïðîáèòüñÿ ñêâîçü êëèí ìàêåäîíÿí, êîòîðûé òå ñàìè èìåíóþò ôàëàíãîé. (12) Îäíàêî ïðîëîì â ñòåíå îêàçàëñÿ ÷åðåñ÷óð óçêèì, à íåïðèÿòåëüñêîå âîîðóæåíèå è ñïîñîá ñðàæàòüñÿ — áîëåå ïîäõîäÿùèìè. (13) Êîãäà ìàêåäîíÿíå, ñîìêíóâøèñü, âûñòàâèëè âïåðåä êîïüÿ íåîáû÷àéíîé äëèíû è, ïëîòíî ñäâèíóâ ùèòû, îáðàçîâàëè ïîäîáèå «÷åðåïàõè»54, ðèìëÿíå òùåòíî êèäàëè â íèõ äðîòèêè, à êîãäà îáíàæèëè ìå÷è, (14) òî íå ñìîãëè íè ñîéòèñü âðóêîïàøíóþ, íè ïåðåðóáèòü êîïüÿ âðàãà; åñëè æå è óäàâàëîñü îáðóáèòü èëè ñëîìàòü êàêîå-íèáóäü êîïüå, òî îáëîìëåííîå äðåâêî, ñàìî îñòðîå, êàê áû çàïîëíÿëî áðåøü â ÷àñòîêîëå íåâðåäèìûõ êîïèé. (15) Âäîáàâîê íåòðîíóòàÿ ÷àñòü ñòåíû íàäåæíî çàùèùàëà ìàêåäîíÿí ñ îáîèõ ôëàíãîâ. Ðèìëÿíàì íå õâàòàëî ìåñòà íè äëÿ îòñòóïëåíèÿ, íè äëÿ àòàêè, à âåäü èìåííî èç-çà ýòîãî îáû÷íî íàðóøàåòñÿ ñòðîéíîñòü ðÿäîâ. (16) È åùå îäíî ñëó÷àéíîå îáñòîÿòåëüñòâî âîîäóøåâèëî ïðîòèâíèêà: çåìëÿ, íàñûïàííàÿ ðèìëÿíàìè äëÿ ïîäòàñêèâàíèÿ áàøíè, áûëà íåäîñòàòî÷íî óïëîòíåíà, (17) è îäíî êîëåñî, óâÿçøè â ãëóáîêîé êîëåå, ñèëüíî íàêðåíèëî âñþ áàøíþ; âðàãàì ïîêàçàëîñü, ÷òî îíà ïàäàåò, à ñòîÿâøèå íà íåé âîèíû ïîòåðÿëè ãîëîâó îò ñòðàõà. |
17. Carystus inde repetita, unde, priusquam e navibus copiae exponerentur, omnis multitudo urbe deserta in arcem confugit. [2] Inde ad fidem ab Romano petendam oratores mittunt. Oppidanis extemplo vita ac libertas concessa est; Macedonibus treceni nummi in capita statutum pretium est, et ut armis traditis abirent. [3] Hac summa redempti inermes in Boeotiam traiecti. Navales copiae duabus claris urbibus Euboeae intra dies paucos captis circumvectae Sunium, Atticae terrae promunturium, Cenchreas, Corinthiorum emporium, petierunt. [4] Consul interim omnium spe longiorem Atracis atrocioremque oppugnationem habuit, et ea qua minimum credidisset resistebant hostes. [5] Nam omnem laborem in muro crediderat diruendo fore; si aditum armatis in urbem patefecisset, fugam inde caedemque hostium fore, qualis captis urbibus fieri solet; [6] ceterum postquam parte muri arietibus decussa per ipsas ruinas transcenderunt in urbem armati, illud principium velut novi atque integri laboris fuit. [7] Nam Macedones, qui in praesidio erant et multi et delecti, gloriam etiam egregiam rati, si armis potius et virtute quam moenibus urbem tuerentur, [8] conferti, pluribus introrsus ordinibus acie firmata, cum transcendere ruinas sensissent Romanos, per impeditum ac difficilem ad receptum locum expulerunt. [9] Id consul aegre passus nec eam ignominiam ad unius modo oppugnandae moram urbis sed ad summam universi belli pertinere ratus, quod ex momentis parvarum plerumque rerum penderet, [10] purgato loco, qui strage semiruti muri cumulatus erat, turrem ingentis altitudinis magnam vim armatorum multiplici tabulato portantem promovit et cohortes in vicem sub signis, [11] quae cuneum Macedonum — phalangem ipsi vocant — si possent, vi perrumperent, emittebat. [12] Sed ad loci angustias, haud late patente intervallo diruti muri, genus armorum pugnaeque hosti aptius erat. [13] Ubi conferti hastas ingentis longitudinis prae se Macedones obiecissent, velut in constructam densitate clipeorum testudinem Romani pilis nequiquam emissis cum strinxissent gladios, [14] neque congredi propius neque praecidere hastas poterant, et, si quam incidissent aut praefregissent, hastile fragmento ipso acuto inter spicula integrarum hastarum velut vallum explebat. [15] Ad hoc et muri pars adhuc integra utraque tuta praestabat latera, nec ex longo spatio aut cedendum aut impetus faciendus erat, quae res turbare ordines solet. [16] Accessit etiam fortuita res ad animos eorum firmandos; nam cum turris per aggerem parum densati soli ageretur, [17] rota una in altiorem orbitam depressa ita turrim inclinavit, ut speciem ruentis hostibus, trepidationem insanam superstantibus armatis praebuerit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß