Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) Áèòâà íà÷àëàñü îêîëî âòîðîãî ÷àñà.  ïåðâûõ ðÿäàõ ñðàæàëèñü ñîþçíèêè — ëåâîå êðûëî è îòáîðíûé îòðÿä11 — ïîä êîìàíäîé äâóõ ëåãàòîâ èç áûâøèõ êîíñóëîâ: Ìàðêà Ìàðöåëëà è Òèáåðèÿ Ñåìïðîíèÿ12, êîíñóëà ìèíóâøåãî ãîäà. (2) À íûíåøíèé êîíñóë íàõîäèëñÿ òî ó ïåðåäîâûõ çíàìåí, òî ïðè ëåãèîíàõ, ñòîÿâøèõ â çàïàñå, — îí ñëåäèë, ÷òîáû îíè â æàæäå áîÿ íå ðâàíóëèñü âïåðåä ïðåæäå, ÷åì ïîäàäóò çíàê. (3) Ïî åãî ïðèêàçó âîåííûå òðèáóíû Êâèíò è Ïóáëèé Ìèíóöèè âûâåëè êîííèöó ýòèõ ëåãèîíîâ èç åå îáû÷íîãî ìåñòà â ñòðîþ íà îòêðûòîå ìåñòî, îòêóäà îíà ïî çíàêó êîíñóëà äîëæíà áûëà ðèíóòüñÿ íà âðàãà. (4) Êîãäà îí îòäàâàë ýòè ðàñïîðÿæåíèÿ, ãîíåö îò Òèòà Ñåìïðîíèÿ Ëîíãà[1] ïðèíåñ âåñòü î òîì, ÷òî ñîþçíèêè èç îòáîðíîãî îòðÿäà íå âûäåðæàëè íàòèñêà ãàëëîâ, áîëüøèíñòâî èõ ïåðåáèòî, (5) à óöåëåâøèå ðàñòåðÿëè áîåâîé ïûë, îäíè îò óñòàëîñòè, äðóãèå îò ñòðàõà. Ïóñòü-äå êîíñóë, åñëè ñî÷òåò ýòî íóæíûì, îòïðàâèò íà âûðó÷êó îäèí èç äâóõ ëåãèîíîâ, ïîêà íå ñëó÷èëîñü ïîçîðà. (6) Áûë ïîñëàí âòîðîé ëåãèîí, à îñòàòêè îòáîðíîãî îòðÿäà îòâåäåíû. Ñ ïðèõîäîì ñâåæèõ ñèë áèòâà âîçîáíîâèëàñü. Ëåãèîí íàñòóïàë, òåñíî ñîìêíóâ ðÿäû: ëåâîå êðûëî áûëî èç áîÿ âûâåäåíî, à ïðàâîå âûäâèíóòî âïåðåä. (7) Íåùàäíî ïàëÿùåå ñîëíöå òîìèëî ãàëëîâ, ÷üè òåëà ñîâñåì íå ïåðåíîñÿò æàðû, íî â ïëîòíîì ñòðîþ, îïèðàÿñü äðóã íà äðóãà èëè íà ñâîè ùèòû, îíè åùå ñäåðæèâàëè íàòèñê ðèìëÿí. (8) Çàìåòèâ ýòî, êîíñóë ïðèêàçàë Ãàþ Ëèâèþ Ñàëèíàòîðó, êîìàíäîâàâøåìó ñîþçíè÷åñêîé êîííèöåé13, óäàðèòü ïî íèì, ðàçãîðÿ÷èâøè êîíåé, à ëåãèîííîé êîííèöå — ñòîÿòü íàãîòîâå. (9) Êîííèêè, íàëåòåâ, ñïåðâà ïîòåñíèëè è ñìÿëè, à ïîòîì è ðàññåÿëè ðÿäû ãàëëîâ, íî äî áåãñòâà äåëî íå äîøëî — (10) âîñïðåïÿòñòâîâàëè âîæäè, êîòîðûå äðåâêàìè áèëè èñïóãàâøèõñÿ â ñïèíû, ïîíóæäàÿ âåðíóòüñÿ â ñòðîé, ýòîãî, îäíàêî, íå äîïóñêàëè êîííèêè, óæå ðàçúåçæàâøèå ñðåäè íèõ. (11) Êîíñóë çàêëèíàë âîèíîâ ïðèëîæèòü ïîñëåäíåå óñèëèå — ïîáåäà óæå ïî÷òè â èõ ðóêàõ: ïóñòü îíè íàñòóïàþò, ïîêà âðàã â ñìÿòåíèè è òðåïåòå. Åñëè æå îíè ïîçâîëÿò èì âîññòàíîâèòü ðÿäû, òî áèòâó ïðèäåòñÿ íà÷èíàòü çàíîâî è èñõîä åå áóäåò íåÿñåí. (12) Çíàìåíîñöàì îí ïðèêàçàë íåñòè çíàìåíà âïåðåä, è âîò âñåîáùèì óñèëèåì ïðîòèâíèê áûë íàêîíåö îòáðîøåí. Êîãäà âðàãè îáðàòèëè òûëû è ïîâñþäó íà÷àëîñü ïîâàëüíîå áåãñòâî, âäîãîíêó áûëà ïóùåíà ëåãèîííàÿ êîííèöà. (13)  òîò äåíü áûëî ñ.155 ïåðåáèòî ÷åòûðíàäöàòü òûñÿ÷ áîéåâ, æèâûìè âçÿòû òûñÿ÷à äåâÿòüñîò äâà ÷åëîâåêà, èç íèõ êîííèêîâ ñåìüñîò äâàäöàòü îäèí ñ òðåìÿ èõ ïðåäâîäèòåëÿìè, áîåâûõ çíàìåí — äâåñòè äâåíàäöàòü; ïîâîçîê — øåñòüäåñÿò òðè. (14) Íå áåç êðîâè äàëàñü ðèìëÿíàì ýòà ïîáåäà: ïàëî ñâûøå ïÿòè òûñÿ÷ ñîëäàò — ðèìëÿí è ñîþçíèêîâ, äâàäöàòü òðè öåíòóðèîíà, ÷åòûðå ïðåôåêòà ñîþçíèêîâ è âîåííûå òðèáóíû âòîðîãî ëåãèîíà Ìàðê Ãåíóöèé, Êâèíò è Ìàðê Ìàðöèè. |
5. Hora secunda ferme concursum est. Sinistra sociorum ala et extraordinarii prima in acie pugnabant; praeerant duo consulares legati, M. Marcellus et Ti. Sempronius, prioris anni consul. [2] Novus consul nunc ad prima signa erat, nunc legiones continebat in subsidiis, ne certaminis studio prius procurrerent quam datum signum esset. [3] Equites earum extra aciem in locum patentem Q. et P. Minucios tribunos militum educere iussit, unde, cum signum dedisset, impetum ex aperto facerent. [4] Haec agenti nuntius venit a Ti. Sempronio Longo non sustinere extraordinarios impetum Gallorum; [5] et caesos permultos esse et qui supersint partim labore partim metu remisisse ardorem pugnae Legionem alteram ex duabus, si videretur, summitteret, priusquam ignominia acciperetur. [6] Secunda missa est legio et extraordinarii recepti. Tum redintegrata est pugna, cum et recens miles et frequens ordinibus legio successisset. Et sinistra ala ex proelio subducta est, dextra in primam aciem subiit. [7] Sol ingenti ardore torrebat minime patientia aestus Gallorum corpora; densis tamen ordinibus nunc alii in alios, nunc in scuta incumbentes sustinebant impetus Romanorum. [8] Quod ubi animadvertit consul, ad perturbandos ordines eorum C. Livium Salinatorem, qui praeerat alariis equitibus, quam concitatissimos equos immittere iubet et legionarios equites in subsidiis esse. [9] Haec procella equestris primo confudit et turbavit deinde dissipavit aciem Gallorum, non tamen ut terga darent. [10] Obstabant duces, hastilibus caedentes terga trepidantium et redire in ordines cogentes; sed interequitantes alarii non patiebantur. [11] Consul obtestabatur milites ut paulum adniterentur; victoriam in manibus esse; dum turbatos et trepidantes viderent, instarent; si restitui ordines sivissent, integro rursus eos proelio et dubio dimicaturos. [12] Inferre vexillarios iussit signa. Omnes conisi tandem averterunt hostem. Postquam terga dabant et in fugam passim effundebantur, tum ad persequendos eos legionarii equites immissi. [13] Quattuordecim milia Boiorum eo die sunt caesa; vivi capti mille nonaginta duo, equites septingenti viginti unus, tres duces eorum, signa militaria ducenta duodecim, carpenta sexaginta tria. [14] Nec Romanis incruenta victoria fuit; supra quinque milia militum, ipsorum aut sociorum, amissa, centuriones tres et viginti, praefecti socium quattuor et M. Genucius et Q. et M. Marcii tribuni militum secundae legionis. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß