Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 20

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

20. (1) Ïðè­ìåð­íî íà ýòèõ æå äíÿõ â Ýëåþ èç Àõàéè ïðè­áû­ëè òûñÿ­÷à ïåõî­òèí­öåâ è ñòî êîí­íè­êîâ; âî ãëà­âå âñåõ ýòèõ ñèë ñòî­ÿë Äèî­ôàí49. Íî÷üþ èõ ïîñëå âûñàä­êè ñ êîðàá­ëåé ïîñëàí­öû Àòòà­ëà ïðî­âî­äè­ëè â Ïåð­ãàì. (2) Ýòî âñå áûëè èñïû­òàí­íûå â áîÿõ ñòà­ðûå âîè­íû, à èõ ïðåä­âî­äè­òåëü — ó÷å­íèê Ôèëî­ïå­ìå­íà50, â òî âðå­ìÿ çíà­ìå­íè­òåé­øå­ãî èç ãðå­÷å­ñêèõ ïîë­êî­âîä­öåâ. Äâà äíÿ îíè îòâå­ëè íà îòäûõ äëÿ ëþäåé è ëîøà­äåé, íî çàîä­íî è îñìîò­ðå­ëè âðà­æå­ñêèå êàðà­ó­ëû, îïðå­äå­ëèâ âðå­ìÿ è ìåñòî èõ ñìå­íû. (3) Öàð­ñêèå ñîë­äà­òû ñòî­ÿ­ëè ïî÷òè ó ïîä­íî­æüÿ õîë­ìà, íà êîòî­ðîì ðàñ­ïî­ëî­æåí ãîðîä; òàêèì îáðà­çîì, âñå, ÷òî íàõî­äè­ëîñü ó íèõ â òûëó, áûëî îòêðû­òî äëÿ èõ ãðà­áå­æåé. (4) Ïîñëå òîãî êàê îäíà­æäû ãîðî­æàíå, ïîä­äàâ­øèñü ñòðà­õó, çàïåð­ëèñü â ñòå­íàõ, íèêòî èç íèõ íå ðåøàë­ñÿ âûé­òè èç ãîðî­äà äàæå äëÿ òîãî, ÷òîáû èçäà­ëå­êà êîïüÿ­ìè èëè äðî­òè­êà­ìè òðå­âî­æèòü íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèå êàðà­ó­ëû. Ïîýòî­ìó öàð­ñêèå âîè­íû ïðî­íèê­ëèñü ïðå­çðå­íè­åì ê íèì, à òàì è áåñ­ïå÷­íî­ñòüþ. Äàæå êîíè ó áîëü­øîé ÷àñòè âðà­ãîâ áûëè ðàñ­ñåä­ëà­íû è ðàç­íóçäà­íû. (5) Ëèøü íåìíî­ãèå îñòà­âà­ëèñü â ñòðîþ ïðè îðó­æèè, à îñòàëü­íûå ðàç­áðåäà­ëèñü è ðàñ­ñå­è­âà­ëèñü ïî âñåé ðàâ­íèíå: îäíè ïî ìîëî­äî­ñòè ëåò ïðå­äà­âà­ëèñü âñÿ­êèì èãðè­âûì çàáà­âàì, äðó­ãèå ïèðî­âà­ëè â òåíè, à íåêî­òî­ðûå äàæå óêëà­äû­âà­ëèñü ïîñïàòü. (6) Ïîíà­áëþäàâ çà âñåì ýòèì ñ âûñîòû ïåð­ãàì­ñêèõ ñòåí, Äèî­ôàí ïðè­êà­çàë ñâî­èì ëþäÿì âîîðó­æèòü­ñÿ è ñîáðàòü­ñÿ ê ãîðîä­ñêèì âîðîòàì, ñàì æå îí, ÿâèâ­øèñü ê Àòòà­ëó, ñêà­çàë åìó, ÷òî õî÷åò ïîïðî­áî­âàòü íàïàñòü íà âðà­æå­ñêèå çàñòà­âû. (7) Àòòàë áåç îõîòû ðàç­ðå­øèë ýòî, çíàÿ, ÷òî ñîòíå âñàä­íè­êîâ ïðåä­ñòî­èò áèòü­ñÿ ñ øåñòüþ­ñòà­ìè, òûñÿ­÷å ïåõî­òèí­öåâ — ñ ÷åòûðü­ìÿ òûñÿ­÷à­ìè. Âûé­äÿ çà âîðîòà, Äèî­ôàí îñòà­íî­âèë­ñÿ íåâäà­ëå­êå îò íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèõ êàðà­ó­ëîâ, â îæè­äà­íèè óäîá­íî­ãî ñëó­÷àÿ. (8) Æèòå­ëÿì Ïåð­ãà­ìà ýòà çàòåÿ êàçà­ëàñü ñêî­ðåå áåçó­ìè­åì, ÷åì óäà­ëüþ, äà è âðà­ãè, åäâà îáðà­òèâ íà íèõ âíè­ìà­íèå è çàìå­òèâ, ÷òî îíè ñòî­ÿò íåïî­äâèæ­íî, íå èçìå­íè­ëè ñâî­åé îáû÷­íîé áåñ­ïå÷­íî­ñòè, íàñìå­õà­ÿñü åùå è íàä ìàëî­÷èñ­ëåí­íî­ñòüþ îòðÿäà. (9) Äèî­ôàí íà êàêîå-òî âðå­ìÿ äàë ñâî­èì ëþäÿì ïîñòî­ÿòü ñïî­êîé­íî, ñëîâ­íî âûâåë èõ ëèøü ïîãëÿäåòü. (10) Çàìå­òèâ, ÷òî âðà­ãè, îñòà­âèâ­øè ñòðîé, ðàç­áðå­ëèñü, îí ïðè­êà­çàë ïåõî­òå ñëå­äî­âàòü çà ñîáîé êàê ìîæ­íî áûñò­ðåå, à ñàì ñî ñâî­è­ìè êîí­íè­êà­ìè ïîä ãðîì­êèé áîå­âîé êëè÷ è ïåøèõ è êîí­íûõ âî âåñü îïîð ïîíåñ­ñÿ íà íåïðè­ÿ­òåëü­ñêóþ çàñòà­âó. (11) Ýòî èñïó­ãà­ëî íå ñ.236 òîëü­êî ëþäåé, íî è êîíåé, êîòî­ðûå îáî­ðâà­ëè ïðè­âÿ­çè è âûçâà­ëè â ñâî­åì æå ñòàíå ñìÿ­òå­íèå è áåñ­ïî­ðÿäîê. (12) Ëèøü íåìíî­ãèå êîíè ñòî­ÿ­ëè ñïî­êîé­íî, íî êîí­íè­êè è èõ íå ìîã­ëè áåç òðóäà îñåä­ëàòü, âçíóçäàòü, äà è ñåñòü íà íèõ, èáî àõåé­ñêàÿ êîí­íè­öà íàâå­ëà ñòðàõ êóäà áîëü­øèé, ÷åì ìîæ­íî áûëî îæè­äàòü ïî åå ÷èñ­ëåí­íî­ñòè. (13) Ïåõî­òå æå àõåé­ñêîé, íàñòó­ïàâ­øåé â ñòðîþ è ãîòî­âîé ê áîþ, ïðî­òè­âî­ñòî­ÿ­ëè âîè­íû ðàç­ðîç­íåí­íûå, áåñ­ïå÷­íûå è ÷óòü ëè íå ïîëó­ñîí­íûå. (14) Ïîâñþäó íà÷à­ëàñü ðåç­íÿ, âðà­ãè ïóñòè­ëèñü áåæàòü ïî ðàâ­íèíå. Äèî­ôàí ïðå­ñëå­äî­âàë ðàç­áå­æàâ­øèõ­ñÿ, ïîêà ñ÷è­òàë ýòî áåç­îïàñ­íûì, à çàòåì ñ âåëè­êèì ïî÷å­òîì äëÿ àõåé­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè (âåäü ñ ïåð­ãàì­ñêèõ ñòåí çà áèò­âîé íàáëþäà­ëè íå òîëü­êî ìóæ­÷è­íû, íî äàæå æåí­ùè­íû) âåð­íóë­ñÿ ê çàùè­òå ãîðî­äà.

20. Per eos­dem for­te dies Elaeam ex Acha­ia mil­le pe­di­tes cum cen­tum equi­ti­bus, Dio­pha­ne om­ni­bus iis co­piis prae­po­si­to, ac­ces­se­runt, quos eg­res­sos na­vi­bus ob­viam mis­si ab At­ta­lo noc­te Per­ga­mum de­du­xe­runt. [2] Ve­te­ra­ni om­nes et pe­ri­ti bel­li erant, et ip­se dux Phi­lo­poe­me­nis, sum­mi tum om­nium Grae­co­rum im­pe­ra­to­ris, dis­ci­pu­lus. Qui bi­duum si­mul ad quie­tem ho­mi­num equo­rum­que et ad vi­sen­das hos­tium sta­tio­nes, qui­bus lo­cis tem­po­ri­bus­que ac­ce­de­rent re­ci­pe­rentque se­se, sumpse­runt. [3] Ad ra­di­ces fe­re col­lis in quo po­si­ta urbs est re­gii suc­ce­de­bant; ita li­be­ra ab ter­go po­pu­la­tio erat. Nul­lo ab ur­be, ne in sta­tio­nes qui­dem qui pro­cul iacu­la­re­tur, ex­cur­ren­te, [4] postquam se­mel, com­pul­si me­tu, se moe­ni­bus inclu­se­runt, con­temptus eorum et in­de neg­le­gen­tia apud re­gios ori­tur. Non stra­tos, non infre­na­tos mag­na pars ha­be­bant equos; [5] pau­cis ad ar­ma et or­di­nes re­lic­tis di­lap­si ce­te­ri spar­se­rant se to­to pas­sim cam­po, pars in iuve­na­les lu­sus las­ci­viam­que ver­si, pars ves­cen­tes sub umbra, qui­dam som­no etiam stra­ti. [6] Haec Dio­pha­nes ex al­ta ur­be Per­ga­mo con­templa­tus ar­ma suos ca­pe­re et ad por­tam praes­to es­se iubet; ip­se At­ta­lum adit et in ani­mo si­bi es­se di­xit hos­tium sta­tio­nem tempta­re. [7] Aeg­re id per­mit­ten­te At­ta­lo, quip­pe qui cen­tum equi­ti­bus ad­ver­sus ses­cen­tos, mil­le pe­di­ti­bus cum quat­tuor mi­li­bus pug­na­tu­rum cer­ne­ret, por­ta eg­res­sus haud pro­cul sta­tio­ne hos­tium, oc­ca­sio­nem op­pe­riens, con­se­dit. [8] Et qui Per­ga­mi erant amen­tiam ma­gis quam auda­ciam cre­de­re es­se, et hos­tes pau­lis­per in eos ver­si, ut ni­hil mo­ve­ri vi­de­runt, nec ip­si quic­quam ex so­li­ta neg­le­gen­tia, in­su­per etiam elu­den­tes pau­ci­ta­tem, mu­ta­runt. [9] Dio­pha­nes quie­tos ali­quam­diu suos, ve­lut ad spec­ta­cu­lum mo­do educ­tos, con­ti­nuit; [10] postquam di­lap­sos ab or­di­ni­bus hos­tes vi­dit, pe­di­ti­bus quan­tum ac­ce­le­ra­re pos­sent se­qui ius­sis, ip­se prin­ceps in­ter equi­tes cum tur­ma sua, quam po­tuit ef­fu­sis­si­mis ha­be­nis, cla­mo­re ab om­ni si­mul pe­di­te at­que equi­te sub­la­to sta­tio­nem hos­tium impro­vi­so in­va­dit. [11] Non ho­mi­nes so­lum sed equi etiam ter­ri­ti, cum vin­cu­la ab­ru­pis­sent, tre­pi­da­tio­nem et tu­mul­tum in­ter suos fe­ce­runt. [12] Pau­ci sta­bant im­pa­vi­di equi; eos ip­sos non ster­ne­re, non infre­na­re aut es­cen­de­re fa­ci­le po­te­rant mul­to maio­rem quam pro nu­me­ro equi­tum ter­ro­rem Achaeis in­fe­ren­ti­bus. [13] Pe­di­tes ve­ro or­di­na­ti et prae­pa­ra­ti spar­sos per neg­le­gen­tiam et se­mi­som­nos pro­pe ador­ti sunt. Cae­des pas­sim fu­ga­que per cam­pos fac­ta est. [14] Dio­pha­nes se­cu­tus ef­fu­sos, quoad tu­tum fuit, mag­no de­co­re gen­ti Achaeo­rum par­to — spec­ta­ve­rant enim e moe­ni­bus Per­ga­mi non vi­ri mo­do sed fe­mi­nae etiam — in prae­si­dium ur­bis re­dit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 49Ñð.: XXXVI, 31, 6; ïðè­ìå÷. 77 ê êí. XXXVI.
  • 50Î Ôèëî­ïå­ìåíå ñì. ïðè­ìå÷. 111 ê êí. XXXI. À òàê­æå: XXXV, 25, 7 ñë. è äð.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364003721 1364003722 1364003723