Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
49. (1) Ýòî áûëè òå ñàìûå äíè, êîãäà êîíñóë Ïóáëèé Ëèöèíèé, ïðîèçíåñÿ ïðåäâàðèòåëüíî îáåòû íà Êàïèòîëèè è îáëà÷èâøèñü â âîåííûé ïëàù, ñ.454 âûñòóïèë èç Ðèìà. (2) Ïûøíî è òîðæåñòâåííî ñïðàâëÿþòñÿ âñåãäà ýòè ïðîâîäû, îñîáåííî æå îáðàùàþò íà ñåáÿ âñåîáùåå âíèìàíèå, êîãäà ãðàæäàíå ïðîâîæàþò êîíñóëà, èäóùåãî íà âåëèêîãî, ïðîñëàâëåííîãî äîáëåñòüþ èëè ìîãóùåñòâîì âðàãà. (3) Çðèòåëåé ïðèâëåêàåò íå òîëüêî ÷óâñòâî äîëãà, íî è æàæäà çðåëèùà, æåëàíèå óâèäåòü ñâîåãî ïîëêîâîäöà, â ÷üå ðàñïîðÿæåíèå îòäàëè îíè âûñøóþ çàáîòó î ãîñóäàðñòâå. (4) Èì ïðèõîäÿò íà óì ïðåâðàòíîñòè âîéíû, ìûñëè î íåîïðåäåëåííîñòè åå èñõîäà è ïåðåìåí÷èâîñòè âîåííîãî ñ÷àñòüÿ; (5) îíè âñïîìèíàþò óäà÷è è íåóäà÷è, ðàññóæäàþò î òîì, êàêèå ïîðàæåíèÿ ñëó÷àþòñÿ ÷àñòî èç-çà íåîïûòíîñòè è îïðîìåò÷èâîñòè ïîëêîâîäöåâ è, íàïðîòèâ, êàêîé óñïåõ ïðèíîñÿò áëàãîðàçóìèå è õðàáðîñòü. (6) Íî êòî èç ñìåðòíûõ ìîæåò çíàòü, íàñêîëüêî ðàçóìåí è óäà÷ëèâ ïîñëàííûé íà âîéíó êîíñóë? Óâèäÿò ëè âñêîðå ãðàæäàíå, êàê âîñõîäèò îí âî ãëàâå ïîáåäîíîñíîãî âîéñêà ñ òðèóìôîì íà Êàïèòîëèé, ê òåì ñàìûì áîãàì, êîòîðûõ îí ïîêèäàåò òåïåðü, èëè èì ïðèäåòñÿ óñòóïèòü ðàäîñòü ïîáåäû âðàãàì?131 (7) Âåëè÷èå öàðÿ Ïåðñåÿ, íà êîòîðîãî øëè âîéíîé, áûëî ó âñåõ íà óñòàõ áëàãîäàðÿ âîåííîé ñëàâå ìàêåäîíñêîãî íàðîäà, áëàãîäàðÿ îòöó åãî Ôèëèïïó, ÷üÿ èçâåñòíîñòü îñíîâûâàëàñü íå òîëüêî íà ìíîãèõ óñïåøíûõ äåÿíèÿõ, íî è íà òîì, ÷òî îí âîåâàë ñ Ðèìîì; íàêîíåö, èìÿ ñàìîãî Ïåðñåÿ, ñ òåõ ïîð êàê îí ïðèíÿë öàðñòâî, ïîñòîÿííî ïîìèíàëîñü â ñâÿçè ñ îæèäàåìîé âîéíîé. (8) Ñ òàêèìè ìûñëÿìè ëþäè âñåõ ñîñëîâèé ïðîâîæàëè âûñòóïàþùåãî â ïîõîä êîíñóëà. (9) Åãî ñîïðîâîæäàëè äâà âîåííûõ òðèáóíà èç áûâøèõ êîíñóëîâ — Ãàé Êëàâäèé è Êâèíò Ìóöèé132, à òàêæå òðîå çíàòíûõ ìîëîäûõ ëþäåé — Ïóáëèé Ëåíòóë è äâà Ìàíëèÿ Àöèäèíà: îäèí áûë ñûíîì Ìàðêà Ìàíëèÿ, äðóãîé — Ëóöèÿ Ìàíëèÿ. (10) Âìåñòå ñ íèìè êîíñóë îòïðàâèëñÿ ê âîéñêó â Áðóíäèçèé, à çàòåì, ïåðåïðàâèâøèñü ñî âñåìè ñèëàìè ê Íèìôåþ, ÷òî â îáëàñòè àïîëëîíèàòîâ, ðàçáèë ëàãåðü133. |
49. Per hos forte dies P. Licinius consul votis in Capitolio nuncupatis paludatus ab urbe profectus est. [2] Semper quidem ea res cum magna dignitate ac maiestate geritur; praecipue convertit oculos animosque, cum ad magnum nobilemque aut virtute aut fortuna hostem euntem consulem prosequuntur. [3] Contrahit enim non officii modo cura sed etiam studium spectaculi, ut videant ducem suum, cuius imperio consilioque summam rem publicam tuendam permiserunt. [4] Subit deinde cogitatio animos qui belli casus, quam incertus fortunae eventus communisque Mars belli sit; [5] adversa secundaque, quae inscitia et temeritate ducum clades saepe acciderint, quae contra bona prudentia et virtus attulerit. [6] Quem scire mortalium, utrius mentis utrius fortunae consulem ad bellum mittant? Triumphantemne mox cum exercitu victore scandentem in Capitolium ad eosdem deos a quibus proficiscatur visuri, an hostibus eam praebituri laetitiam sint? [7] Persei autem regi, adversus quem ibatur, famam et bello clara Macedonum gens et Philippus pater, inter multa prospere gesta Romano etiam nobilitatus bello, praebebat; tum ipsius Persei numquam, ex quo regnum accepisset, desitum belli expectatione celebrari nomen. [8] Cum his cogitationibus omnium ordinum homines proficiscentem consulem prosecuti sunt. [9] Duo consulares tribuni militum cum eo missi, C. Claudius, Q. Mucius, et tres illustres iuvenes, P. Lentulus et duo Manlii Acidini: alter M. Manlii, alter L. Manlii filius erat. [10] Cum iis consul Brundisium ad exercitum profectus atque inde cum omnibus copiis transvectus ad Nymphaeum in Apolloniati agro posuit castra. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß