Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1) Ýòî ðèìëÿí îäóøåâèëî, à ìàêåäîíÿí è èõ öàðÿ ââåðãëî â òðåïåò. (2) Ïåðñåé, ïûòàÿñü íå äîïóñòèòü îãëàñêè, âûñëàë ëþäåé íàâñòðå÷ó Ïàíòàâõó, ÷òîáû òîò íå ïðèáëèæàëñÿ ê ëàãåðþ, (3) íî ëþäè Ïåðñåÿ óæå çàìåòèëè íåñêîëüêèõ ìàëü÷èêîâ, êîòîðûõ âåëè ñðåäè èëëèðèéñêèõ çàëîæíèêîâ, äà è âîîáùå, ÷åì òùàòåëüíåé ÷òî-òî ñêðûâàåòñÿ, òåì ñêîðåå è îáíàðóæèâàåòñÿ èç-çà âå÷íîé áîëòëèâîñòè öàðñêèõ ñëóã. (4) Òîãäà æå ïðèìåðíî ïðèáûëè ê ðèìëÿíàì â ëàãåðü ðîäîññêèå ïîñëû ñ òåìè æå ìèðíûìè ïðåäëîæåíèÿìè, ÷òî òàê ðàçãíåâàëè îòöîâ-ñåíàòîðîâ.  ëàãåðå âîåííûé ñîâåò âûñëóøàë èõ åùå ìåíåå áëàãîäóøíî: (5) îäíè ïðåäëàãàëè çàêîâàòü ïîñëîâ â öåïè, äðóãèå — âûãíàòü èõ âîí, íå äàâàÿ îòâåòà, íî êîíñóë ïîñóëèë èì îòâåò ÷åðåç ïÿòíàäöàòü äíåé, (6) à ÷òîáû áûëî ÿñíî, âî ÷òî îí ñòàâèò ðîäîñöåâ ñ èõ ìèðîòâîð÷åñòâîì, ñòàë ñïðàøèâàòü ìíåíèå ñîâåòà î ïîðÿäêå äàëüíåéøèõ âîåííûõ äåéñòâèé. Îäíè, áîëüøåé ÷àñòüþ ìîëîäåæü, õîòåëè ïðîðâàòüñÿ ÷åðåç óêðåïëåíèÿ íà Ýëïåå: (7) ñòî́èò-äå óäàðèòü äðóæíî, è ìàêåäîíÿíå íå óñòîÿò, êàê íå óñòîÿëè â ïðîøëîì ãîäó, êîãäà èç ñòîëüêèõ êðåïîñòåé èõ ïîâûáèëè103, à áûëè òå êðåïîñòè, íå â ïðèìåð âûøå, óêðåïëåíû ëó÷øå è îõðàíÿëèñü ñèëüíûìè ãàðíèçîíàìè. (8) Äðóãèå õîòåëè, ÷òîáû Îêòàâèé ñ êîðàáëÿìè îòïðàâèëñÿ â Ôåññàëîíèêó ðàçîðÿòü ïîáåðåæüå è îòâëåêàòü öàðñêèå ñèëû: îáíàðóæèâ-äå âðàãà ó ñåáÿ çà ñïèíîþ, Ïåðñåé ðàçâåðíåòñÿ, ÷òîáû çàùèòèòü âíóòðåííèå îáëàñòè öàðñòâà, à ïåðåõîä ÷åðåç Ýëïåé ãäå-íèáóäü äà îñòàíåòñÿ íåçàùèùåííûì. Íî êîíñóëó êàçàëîñü, ÷òî âðàæåñêîãî áåðåãà íå âçÿòü — òàê îí óêðåïëåí ïðèðîäîé è ëþäñêèìè ñòàðàíèÿìè; (9) ê òîìó æå òàì âñþäó ðàññòàâëåíû ìåòàòåëüíûå óñòðîéñòâà, à âðàã, êàê îí ñëûøàë, êîïüÿìè, äðîòàìè è ïðî÷èì ïîäîáíûì îðóæèåì âëàäååò íå â ïðèìåð èñêóñíåé. (10) Çàìûñåë êîíñóëà áûë èíîé. Ðàñïóñòèâ ñîâåò, îí âåëåë ïîçâàòü ê ñåáå äâóõ ïåððåáèéñêèõ êóïöîâ, Êåíà è Ìåíîôèëà, óæå ñ.512 äîêàçàâøèõ åìó ñâîè óì è ïðåäàííîñòü, è òàéêîì ðàññïðîñèë èõ, êàêîâû ïðîõîäû â Ïåððåáèþ. (11) Êóïöû îòâå÷àëè, ÷òî ïðîéòè òàì ìîæíî, íî öàðñêèå çàñòàâû104 ïîâñþäó, è òóò ó êîíñóëà ïîÿâèëàñü íàäåæäà ðåøèòü äåëî âíåçàïíûì íàòèñêîì — ïîäêðàñòüñÿ íî÷üþ ñ ñèëüíûì îòðÿäîì, çàñòèãíóòü âðàãà âðàñïëîõ è âûáèòü åãî èç óùåëèé: (12) âåäü âïîòüìàõ îí íå ñìîæåò öåëèòüñÿ è îêàæóòñÿ áåñïîëåçíû âñå åãî äðîòû è ñòðåëû, à â ðóêîïàøíîé ñõâàòêå äåëî ðåøàåò ìå÷, è òóò ðèìñêèé âîèí âñåãäà âûéäåò ïîáåäèòåëåì. (13) Âçÿâ êóïöîâ ïðîâîäíèêàìè, êîíñóë âûçâàë Îêòàâèÿ, èçëîæèë ñâîé çàìûñåë è âåëåë âåñòè ôëîò â Ãåðàêëåé, à ñ ñîáîþ âçÿòü ñúåñòíîãî äëÿ òûñÿ÷è ÷åëîâåê íà äåñÿòü äíåé. (14) Ñàì êîíñóë îòïðàâèë òóäà Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà Íàçèêó è ñâîåãî ñûíà, Êâèíòà Ôàáèÿ Ìàêñèìà105, à ñ íèìè ïÿòü òûñÿ÷ îòáîðíûõ âîèíîâ106 êàê áû äëÿ òîãî, î ÷åì ãîâîðèëîñü íà ñîâåòå, — ÷òîáû ñåñòü â Ãåðàêëåå íà êîðàáëè è ðàçîðÿòü ïîáåðåæüå âíóòðåííåé Ìàêåäîíèè. (15) Íî òàéíî Ñöèïèîíó è Ôàáèþ äàëè çíàòü, ÷òî íà ñóäàõ äëÿ íèõ ãîòîâû ñúåñòíûå ïðèïàñû, äàáû íè÷òî èõ íå çàäåðæèâàëî. Ïðîâîäíèêàì áûëî âåëåíî ðàñïðåäåëèòü ïóòü òàê, ÷òîáû ïîäîéòè ê Ïèôîþ íà òðåòèé äåíü, â ÷åòâåðòóþ ñòðàæó. (16) À ñàì êîíñóë, ÷òîáû îòâëå÷ü âíèìàíèå öàðÿ, íà ðàññâåòå ñëåäóþùåãî äíÿ çàòåÿë áèòâó ñ êàðàóëàìè Ïåðñåÿ â ðóñëå ðåêè. Îáå ñòîðîíû ñðàæàëèñü ëåãêèì îðóæèåì, èáî ïðèáåãíóòü ê òÿæåëîìó òóò áûëî íåâîçìîæíî: (17) ñïóñê âíèç ñ òîãî è äðóãîãî áåðåãà — äî òðåõñîò øàãîâ, øèðèíà ðóñëà — ÷óòü áîëüøå ìèëè, à äíî âñå â ïðîìîèíàõ, ãäå êàêîé ãëóáèíû. (18)  òàêîì-òî ìåñòå è øëî ñðàæåíüå, à öàðü è êîíñóë ñ ëåãèîíàìè — êàæäûé íà ñâîåì áåðåãó — íàáëþäàëè ñ âàëîâ. (19) Ìàêåäîíÿíå ñ èõ äðîòèêàìè è ñòðåëàìè ñðàæàëèñü óñïåøíåé, ïîêà íå äîõîäèëî äî ðóêîïàøíîé, à òóò óæ òâåðæå è íàäåæíåå áûëè ðèìñêèå âîèíû ñ èõ ùèòàìè, êðóãëûìè èëè ëèãóðèéñêèìè107. (20)  ïîëäåíü êîíñóë ïðèêàçàë òðóáèòü îòñòóïëåíèå, è áèòâà ïðåðâàëàñü; ïîòåðè îáåèõ ñòîðîí áûëè èçðÿäíû. (21) Íà äðóãîé äåíü, ñ âîñõîäîì ñîëíöà âîèíû, ðàçäðàæåííûå â÷åðàøíèì, ñõâàòèëèñü ñíîâà è äàæå îæåñòî÷åííåé, íî ðèìëÿíàì áîëüøå äîñòàâàëîñü íå îò òåõ, ñ êåì ñðàæàëèñü, à îò ïðî÷åãî ìàêåäîíñêîãî âîéñêà: ðàçìåñòèâøèñü íà áàøíÿõ, ìàêåäîíÿíå ìåòàëè â íèõ êîïüÿ, äðîòèêè, êàìíè è ìíîãèõ ðàíèëè. (22) À êîãäà ðèìëÿíå ïðèáëèçèëèñü ê èõ áåðåãó, ñíàðÿäû èç ìåòàòåëüíûõ îðóäèé ñòàëè äîñòèãàòü äàæå çàäíèõ ðÿäîâ.  ýòîò äåíü êîíñóë îòâåë ñâîå âîéñêî ÷óòü ïîçæå è ñ áî́ëüøèìè ïîòåðÿìè. (23) Íà òðåòèé äåíü îí âîçäåðæàëñÿ îò ñðàæåíèÿ è ñïóñòèëñÿ â íèæíþþ ÷àñòü ëàãåðÿ, êàê åñëè áû îí ñîáèðàëñÿ ïðåîäîëåòü áîêîâóþ ëèíèþ óêðåïëåíèé, èäóùóþ ê ìîðþ. (24) Ïåðñåé, âèäÿ <…>108. |
35. Quae res Romanis auxit animos. Macedonibus regique eorum haud mediocrem attulit terrorem. [2] Et primo supprimere in occulto famam eius rei est conatus, missis, qui Pantauchum inde venientem adpropinquare castris vetarent. [3] Sed iam et pueri quidam visi ab suis erant inter obsides Illyrios ducti, et quo quaeque accuratius celantur, eo facilius loquacitate regiorum ministrorum emanant. [4] Sub idem tempus Rhodii legati in castra venerunt cum isdem de pace mandatis, quae Romae ingentem iram patrum excitaverant. Multo iniquioribus animis a castrensi consilio auditi sunt. [5] Itaque cum alii legatos in vincula coniciendos censerent, alii praecipites sine responso agendos e castris, pronuntiavit consul post diem quintum decimum se responsum daturum. [6] Interim, ut appareret quantum pacificantium Rhodiorum auctoritas valuisset, consultare de ratione belli gerendi coepit. Placebat quibusdam et maxime minoribus natu per Elpei ripam munitionesque vim facere: [7] confertis et uno agmine impetum facientibus resistere Macedonas non posse, ex tot castellis aliquanto altioribus ac munitioribus, quae validis praesidiis insedissent, priore anno deiectos. [8] Aliis placebat Octavium cum classe Thessalonicam petere et populatione maritumae orae distringere copias regias, ut altero ab tergo se ostendente bello circumactus ad interiorem partem regni tuendam nudare aliqua parte transitus Elpei cogeretur. [9] Ipsi natura et operibus inexsuperabilis ripa videbatur, et praeterquam quod tormenta ubique disposita essent, missilibus etiam melius et certiore ictu hostis uti audierat. [10] Alio spectabat mens tota ducis; dimissoque consilio Perrhaebos mercatores Coenum et Menophilum, notae iam sibi et fidei et prudentiae homines, accersitos secreto percunctatur, quales ad Perrhaebiam transitus sint. [11] Cum loca non iniqua esse dicerent, praesidiis autem regiis obsideri, spem cepit, si nocte improviso valida manu adgressus necopinantis esset, deici praesidia posse: [12] iacula enim et sagittas et cetera missilia in tenebris, ubi quid petatur procul provideri nequeat, inutilia esse; gladio comminus geri rem in permixta turba, quo miles Romanus vincat. [13] His ducibus usurus praetorem Octavium accersitum, exposito quid pararet Heracleum cum classe petere iubet et mille hominibus decem dierum cocta cibaria habere. [14] Ipse P. Scipionem Nasicam, Q. Fabium Maximum filium suum cum quinque milibus delectis militum Heracleum mittit, velut classem conscensuros ad maritumam oram interioris Macedoniae, quod in consilio agitatum erat, vastandam. [15] Secreto indicatum cibaria his praeparata ad classem esse, ne quid eos moraretur. Inde iussi duces itineris ita dividere viam, ut quarta vigilia tertio die Pythoum adoriri possent. [16] Ipse postero die, ut detineret regem ab circumspectu rerum aliarum, prima luce medio in alveo cum stationibus hostium proelium commisit; pugnatumque utrimque est levi armatura. Nec gravioribus armis in tam inaequali alveo pugnari poterat. [17] Descensus ripae utriusque in alveum trecentorum ferme passuum erat; medium spatium torrentis alibi aliter cavati paulo plus quam mille passus patebat. [18] Ibi in medio spectantibus utrimque ex vallo castrorum hinc rege, hinc consule cum suis legionibus pugnatum est. [19] Missilibus procul regia auxilia melius pugnabant; comminus stabilior et tutior aut parma aut scuto Ligustico Romanus erat. [20] Meridie fere receptui cani suis consul iussit. Ita eo die diremptum proelium est haud paucis utrimque interfectis. [21] Sole orto postero die irritatis certamine animis etiam acrius concursum est. Sed Romani non ab iis tantum, cum quibus contractum certamen erat, sed multo magis ab ea multitudine quae disposita in turribus stabat omni genere missilium telorum ac saxis maxime volnerabantur. [22] Ubi propius ripam hostium subissent, tormentis missa etiam ad ultimos perveniebant. Multo pluribus eo die amissis consul paulo serius recepit suos. [23] Tertio die proelio abstinuit, degressus ad imam partem castrorum, veluti per devexum in mare bracchium transitum temptaturus. [24] Perseus, quod in oculis erat |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß