Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLIV, ãë. 35

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

35. (1) Ýòî ðèì­ëÿí îäó­øå­âè­ëî, à ìàêåäî­íÿí è èõ öàðÿ ââåðã­ëî â òðå­ïåò. (2) Ïåð­ñåé, ïûòà­ÿñü íå äîïó­ñòèòü îãëàñ­êè, âûñëàë ëþäåé íàâñòðå­÷ó Ïàí­òàâ­õó, ÷òîáû òîò íå ïðè­áëè­æàë­ñÿ ê ëàãå­ðþ, (3) íî ëþäè Ïåð­ñåÿ óæå çàìå­òè­ëè íåñêîëü­êèõ ìàëü­÷è­êîâ, êîòî­ðûõ âåëè ñðå­äè èëëè­ðèé­ñêèõ çàëîæ­íè­êîâ, äà è âîîá­ùå, ÷åì òùà­òåëü­íåé ÷òî-òî ñêðû­âà­åò­ñÿ, òåì ñêî­ðåå è îáíà­ðó­æè­âà­åò­ñÿ èç-çà âå÷­íîé áîëò­ëè­âî­ñòè öàð­ñêèõ ñëóã.

(4) Òîãäà æå ïðè­ìåð­íî ïðè­áû­ëè ê ðèì­ëÿ­íàì â ëàãåðü ðîäîñ­ñêèå ïîñëû ñ òåìè æå ìèð­íû­ìè ïðåä­ëî­æå­íè­ÿ­ìè, ÷òî òàê ðàç­ãíå­âà­ëè îòöîâ-ñåíà­òî­ðîâ.  ëàãå­ðå âîåí­íûé ñîâåò âûñëó­øàë èõ åùå ìåíåå áëà­ãî­äóø­íî: (5) îäíè ïðåä­ëà­ãà­ëè çàêî­âàòü ïîñëîâ â öåïè, äðó­ãèå — âûãíàòü èõ âîí, íå äàâàÿ îòâå­òà, íî êîí­ñóë ïîñó­ëèë èì îòâåò ÷åðåç ïÿò­íà­äöàòü äíåé, (6) à ÷òîáû áûëî ÿñíî, âî ÷òî îí ñòà­âèò ðîäî­ñ­öåâ ñ èõ ìèðîòâîð­÷å­ñò­âîì, ñòàë ñïðà­øè­âàòü ìíå­íèå ñîâå­òà î ïîðÿä­êå äàëü­íåé­øèõ âîåí­íûõ äåé­ñò­âèé. Îäíè, áîëü­øåé ÷àñòüþ ìîëî­äåæü, õîòå­ëè ïðî­ðâàòü­ñÿ ÷åðåç óêðåï­ëå­íèÿ íà Ýëïåå: (7) ñòî́èò-äå óäà­ðèòü äðóæ­íî, è ìàêåäî­íÿíå íå óñòî­ÿò, êàê íå óñòî­ÿ­ëè â ïðî­øëîì ãîäó, êîãäà èç ñòîëü­êèõ êðå­ïî­ñòåé èõ ïîâû­áè­ëè103, à áûëè òå êðå­ïî­ñòè, íå â ïðè­ìåð âûøå, óêðåï­ëå­íû ëó÷­øå è îõðà­íÿ­ëèñü ñèëü­íû­ìè ãàð­íè­çî­íà­ìè. (8) Äðó­ãèå õîòå­ëè, ÷òîáû Îêòà­âèé ñ êîðàá­ëÿ­ìè îòïðà­âèë­ñÿ â Ôåñ­ñà­ëî­íè­êó ðàçî­ðÿòü ïîáå­ðå­æüå è îòâëå­êàòü öàð­ñêèå ñèëû: îáíà­ðó­æèâ-äå âðà­ãà ó ñåáÿ çà ñïè­íîþ, Ïåð­ñåé ðàç­âåð­íåò­ñÿ, ÷òîáû çàùè­òèòü âíóò­ðåí­íèå îáëà­ñòè öàð­ñòâà, à ïåðå­õîä ÷åðåç Ýëïåé ãäå-íèáóäü äà îñòà­íåò­ñÿ íåçà­ùè­ùåí­íûì. Íî êîí­ñó­ëó êàçà­ëîñü, ÷òî âðà­æå­ñêî­ãî áåðå­ãà íå âçÿòü — òàê îí óêðåï­ëåí ïðè­ðî­äîé è ëþä­ñêè­ìè ñòà­ðà­íè­ÿ­ìè; (9) ê òîìó æå òàì âñþäó ðàñ­ñòàâ­ëå­íû ìåòà­òåëü­íûå óñòðîé­ñòâà, à âðàã, êàê îí ñëû­øàë, êîïüÿ­ìè, äðîòà­ìè è ïðî­÷èì ïîäîá­íûì îðó­æè­åì âëà­äå­åò íå â ïðè­ìåð èñêóñ­íåé.

(10) Çàìû­ñåë êîí­ñó­ëà áûë èíîé. Ðàñ­ïó­ñòèâ ñîâåò, îí âåëåë ïîçâàòü ê ñåáå äâóõ ïåððå­áèé­ñêèõ êóï­öîâ, Êåíà è Ìåíî­ôè­ëà, óæå ñ.512 äîêà­çàâ­øèõ åìó ñâîè óì è ïðå­äàí­íîñòü, è òàé­êîì ðàñ­ñïðî­ñèë èõ, êàêî­âû ïðî­õî­äû â Ïåððå­áèþ. (11) Êóï­öû îòâå­÷à­ëè, ÷òî ïðîé­òè òàì ìîæ­íî, íî öàð­ñêèå çàñòà­âû104 ïîâñþäó, è òóò ó êîí­ñó­ëà ïîÿâè­ëàñü íàäåæ­äà ðåøèòü äåëî âíå­çàï­íûì íàòèñ­êîì — ïîä­êðàñòü­ñÿ íî÷üþ ñ ñèëü­íûì îòðÿäîì, çàñòèã­íóòü âðà­ãà âðàñ­ïëîõ è âûáèòü åãî èç óùå­ëèé: (12) âåäü âïîòüìàõ îí íå ñìî­æåò öåëèòü­ñÿ è îêà­æóò­ñÿ áåñ­ïî­ëåç­íû âñå åãî äðîòû è ñòðå­ëû, à â ðóêî­ïàø­íîé ñõâàò­êå äåëî ðåøà­åò ìå÷, è òóò ðèì­ñêèé âîèí âñå­ãäà âûé­äåò ïîáåäè­òå­ëåì. (13) Âçÿâ êóï­öîâ ïðî­âîä­íè­êà­ìè, êîí­ñóë âûçâàë Îêòà­âèÿ, èçëî­æèë ñâîé çàìû­ñåë è âåëåë âåñòè ôëîò â Ãåðàê­ëåé, à ñ ñîáîþ âçÿòü ñúåñò­íî­ãî äëÿ òûñÿ­÷è ÷åëî­âåê íà äåñÿòü äíåé. (14) Ñàì êîí­ñóë îòïðà­âèë òóäà Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà Íàçè­êó è ñâî­åãî ñûíà, Êâèí­òà Ôàáèÿ Ìàê­ñè­ìà105, à ñ íèìè ïÿòü òûñÿ÷ îòáîð­íûõ âîè­íîâ106 êàê áû äëÿ òîãî, î ÷åì ãîâî­ðè­ëîñü íà ñîâå­òå, — ÷òîáû ñåñòü â Ãåðàê­ëåå íà êîðàá­ëè è ðàçî­ðÿòü ïîáå­ðå­æüå âíóò­ðåí­íåé Ìàêåäî­íèè. (15) Íî òàé­íî Ñöè­ïè­î­íó è Ôàáèþ äàëè çíàòü, ÷òî íà ñóäàõ äëÿ íèõ ãîòî­âû ñúåñò­íûå ïðè­ïà­ñû, äàáû íè÷òî èõ íå çàäåð­æè­âà­ëî. Ïðî­âîä­íè­êàì áûëî âåëå­íî ðàñ­ïðå­äå­ëèòü ïóòü òàê, ÷òîáû ïîäîé­òè ê Ïèôîþ íà òðå­òèé äåíü, â ÷åò­âåð­òóþ ñòðà­æó.

(16) À ñàì êîí­ñóë, ÷òîáû îòâëå÷ü âíè­ìà­íèå öàðÿ, íà ðàñ­ñâå­òå ñëå­äóþ­ùå­ãî äíÿ çàòå­ÿë áèò­âó ñ êàðà­ó­ëà­ìè Ïåð­ñåÿ â ðóñ­ëå ðåêè. Îáå ñòî­ðî­íû ñðà­æà­ëèñü ëåã­êèì îðó­æè­åì, èáî ïðè­áåã­íóòü ê òÿæå­ëî­ìó òóò áûëî íåâîç­ìîæ­íî: (17) ñïóñê âíèç ñ òîãî è äðó­ãî­ãî áåðå­ãà — äî òðåõ­ñîò øàãîâ, øèðè­íà ðóñ­ëà — ÷óòü áîëü­øå ìèëè, à äíî âñå â ïðî­ìî­è­íàõ, ãäå êàêîé ãëó­áè­íû. (18)  òàêîì-òî ìåñòå è øëî ñðà­æå­íüå, à öàðü è êîí­ñóë ñ ëåãè­î­íà­ìè — êàæ­äûé íà ñâî­åì áåðå­ãó — íàáëþäà­ëè ñ âàëîâ. (19) Ìàêåäî­íÿíå ñ èõ äðî­òè­êà­ìè è ñòðå­ëà­ìè ñðà­æà­ëèñü óñïåø­íåé, ïîêà íå äîõî­äè­ëî äî ðóêî­ïàø­íîé, à òóò óæ òâåð­æå è íàäåæ­íåå áûëè ðèì­ñêèå âîè­íû ñ èõ ùèòà­ìè, êðóã­ëû­ìè èëè ëèãó­ðèé­ñêè­ìè107. (20)  ïîë­äåíü êîí­ñóë ïðè­êà­çàë òðó­áèòü îòñòóï­ëå­íèå, è áèò­âà ïðå­ðâà­ëàñü; ïîòå­ðè îáå­èõ ñòî­ðîí áûëè èçðÿä­íû. (21) Íà äðó­ãîé äåíü, ñ âîñ­õî­äîì ñîëí­öà âîè­íû, ðàç­äðà­æåí­íûå â÷å­ðàø­íèì, ñõâà­òè­ëèñü ñíî­âà è äàæå îæå­ñòî­÷åí­íåé, íî ðèì­ëÿ­íàì áîëü­øå äîñòà­âà­ëîñü íå îò òåõ, ñ êåì ñðà­æà­ëèñü, à îò ïðî­÷å­ãî ìàêåäîí­ñêî­ãî âîé­ñêà: ðàç­ìå­ñòèâ­øèñü íà áàø­íÿõ, ìàêåäî­íÿíå ìåòà­ëè â íèõ êîïüÿ, äðî­òè­êè, êàì­íè è ìíî­ãèõ ðàíè­ëè. (22) À êîãäà ðèì­ëÿíå ïðè­áëè­çè­ëèñü ê èõ áåðå­ãó, ñíà­ðÿäû èç ìåòà­òåëü­íûõ îðóäèé ñòà­ëè äîñòè­ãàòü äàæå çàä­íèõ ðÿäîâ.  ýòîò äåíü êîí­ñóë îòâåë ñâîå âîé­ñêî ÷óòü ïîç­æå è ñ áî́ëüøè­ìè ïîòå­ðÿ­ìè. (23) Íà òðå­òèé äåíü îí âîç­äåð­æàë­ñÿ îò ñðà­æå­íèÿ è ñïó­ñòèë­ñÿ â íèæ­íþþ ÷àñòü ëàãå­ðÿ, êàê åñëè áû îí ñîáè­ðàë­ñÿ ïðå­îäî­ëåòü áîêî­âóþ ëèíèþ óêðåï­ëå­íèé, èäó­ùóþ ê ìîðþ. (24) Ïåð­ñåé, âèäÿ <>108.

35. Quae res Ro­ma­nis auxit ani­mos. Ma­ce­do­ni­bus re­gi­que eorum haud me­dioc­rem at­tu­lit ter­ro­rem. [2] Et pri­mo suppri­me­re in oc­cul­to fa­mam eius rei est co­na­tus, mis­sis, qui Pan­tau­chum in­de ve­nien­tem adpro­pin­qua­re castris ve­ta­rent. [3] Sed iam et pue­ri qui­dam vi­si ab suis erant in­ter ob­si­des Il­ly­rios duc­ti, et quo quae­que ac­cu­ra­tius ce­lan­tur, eo fa­ci­lius lo­qua­ci­ta­te re­gio­rum mi­nistro­rum ema­nant.

[4] Sub idem tem­pus Rho­dii le­ga­ti in castra ve­ne­runt cum is­dem de pa­ce man­da­tis, quae Ro­mae in­gen­tem iram pat­rum ex­ci­ta­ve­rant. Mul­to ini­quiori­bus ani­mis a castren­si con­si­lio audi­ti sunt. [5] Ita­que cum alii le­ga­tos in vin­cu­la co­ni­cien­dos cen­se­rent, alii prae­ci­pi­tes si­ne res­pon­so agen­dos e castris, pro­nun­tia­vit con­sul post diem quin­tum de­ci­mum se res­pon­sum da­tu­rum. [6] In­te­rim, ut ap­pa­re­ret quan­tum pa­ci­fi­can­tium Rho­dio­rum auc­to­ri­tas va­luis­set, con­sul­ta­re de ra­tio­ne bel­li ge­ren­di coe­pit. Pla­ce­bat qui­bus­dam et ma­xi­me mi­no­ri­bus na­tu per El­pei ri­pam mu­ni­tio­nes­que vim fa­ce­re: [7] con­fer­tis et uno ag­mi­ne im­pe­tum fa­cien­ti­bus re­sis­te­re Ma­ce­do­nas non pos­se, ex tot cas­tel­lis ali­quan­to al­tio­ri­bus ac mu­ni­tio­ri­bus, quae va­li­dis prae­si­diis in­se­dis­sent, prio­re an­no deiec­tos. [8] Aliis pla­ce­bat Oc­ta­vium cum clas­se Thes­sa­lo­ni­cam pe­te­re et po­pu­la­tio­ne ma­ri­tu­mae orae distrin­ge­re co­pias re­gias, ut al­te­ro ab ter­go se os­ten­den­te bel­lo cir­cu­mac­tus ad in­te­rio­rem par­tem reg­ni tuen­dam nu­da­re ali­qua par­te tran­si­tus El­pei co­ge­re­tur. [9] Ip­si na­tu­ra et ope­ri­bus inex­su­pe­ra­bi­lis ri­pa vi­de­ba­tur, et prae­ter­quam quod tor­men­ta ubi­que dis­po­si­ta es­sent, mis­si­li­bus etiam me­lius et cer­tio­re ic­tu hos­tis uti audie­rat. [10] Alio spec­ta­bat mens to­ta du­cis; di­mis­so­que con­si­lio Perrhae­bos mer­ca­to­res Coe­num et Me­no­phi­lum, no­tae iam si­bi et fi­dei et pru­den­tiae ho­mi­nes, ac­cer­si­tos sec­re­to per­cuncta­tur, qua­les ad Perrhae­biam tran­si­tus sint. [11] Cum lo­ca non ini­qua es­se di­ce­rent, prae­si­diis autem re­giis ob­si­de­ri, spem ce­pit, si noc­te impro­vi­so va­li­da ma­nu adgres­sus ne­co­pi­nan­tis es­set, dei­ci prae­si­dia pos­se: [12] iacu­la enim et sa­git­tas et ce­te­ra mis­si­lia in te­neb­ris, ubi quid pe­ta­tur pro­cul pro­vi­de­ri ne­queat, inu­ti­lia es­se; gla­dio com­mi­nus ge­ri rem in per­mix­ta tur­ba, quo mi­les Ro­ma­nus vin­cat. [13] His du­ci­bus usu­rus prae­to­rem Oc­ta­vium ac­cer­si­tum, ex­po­si­to quid pa­ra­ret He­rac­leum cum clas­se pe­te­re iubet et mil­le ho­mi­ni­bus de­cem die­rum coc­ta ci­ba­ria ha­be­re. [14] Ip­se P. Sci­pio­nem Na­si­cam, Q. Fa­bium Ma­xi­mum fi­lium suum cum quin­que mi­li­bus de­lec­tis mi­li­tum He­rac­leum mit­tit, ve­lut clas­sem conscen­su­ros ad ma­ri­tu­mam oram in­te­rio­ris Ma­ce­do­niae, quod in con­si­lio agi­ta­tum erat, vas­tan­dam. [15] Sec­re­to in­di­ca­tum ci­ba­ria his prae­pa­ra­ta ad clas­sem es­se, ne quid eos mo­ra­re­tur. In­de ius­si du­ces iti­ne­ris ita di­vi­de­re viam, ut quar­ta vi­gi­lia ter­tio die Pytho­um ado­ri­ri pos­sent. [16] Ip­se pos­te­ro die, ut de­ti­ne­ret re­gem ab cir­cumspec­tu re­rum alia­rum, pri­ma lu­ce me­dio in al­veo cum sta­tio­ni­bus hos­tium proe­lium com­mi­sit; pug­na­tum­que ut­rim­que est le­vi ar­ma­tu­ra. Nec gra­vio­ri­bus ar­mis in tam inae­qua­li al­veo pug­na­ri po­te­rat. [17] Des­cen­sus ri­pae ut­rius­que in al­veum tre­cen­to­rum fer­me pas­suum erat; me­dium spa­tium tor­ren­tis ali­bi ali­ter ca­va­ti pau­lo plus quam mil­le pas­sus pa­te­bat. [18] Ibi in me­dio spec­tan­ti­bus ut­rim­que ex val­lo castro­rum hinc re­ge, hinc con­su­le cum suis le­gio­ni­bus pug­na­tum est. [19] Mis­si­li­bus pro­cul re­gia auxi­lia me­lius pug­na­bant; com­mi­nus sta­bi­lior et tu­tior aut par­ma aut scu­to Li­gus­ti­co Ro­ma­nus erat. [20] Me­ri­die fe­re re­cep­tui ca­ni suis con­sul ius­sit. Ita eo die di­remptum proe­lium est haud pau­cis ut­rim­que in­ter­fec­tis. [21] So­le or­to pos­te­ro die ir­ri­ta­tis cer­ta­mi­ne ani­mis etiam ac­rius con­cur­sum est. Sed Ro­ma­ni non ab iis tan­tum, cum qui­bus contrac­tum cer­ta­men erat, sed mul­to ma­gis ab ea mul­ti­tu­di­ne quae dis­po­si­ta in tur­ri­bus sta­bat om­ni ge­ne­re mis­si­lium te­lo­rum ac sa­xis ma­xi­me vol­ne­ra­ban­tur. [22] Ubi pro­pius ri­pam hos­tium su­bis­sent, tor­men­tis mis­sa etiam ad ul­ti­mos per­ve­nie­bant. Mul­to plu­ri­bus eo die amis­sis con­sul pau­lo se­rius re­ce­pit suos. [23] Ter­tio die proe­lio absti­nuit, deg­res­sus ad imam par­tem castro­rum, ve­lu­ti per de­ve­xum in ma­re brac­chi­um tran­si­tum tempta­tu­rus. [24] Per­seus, quod in ocu­lis erat . . . .

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 103Ðå÷ü èäåò, âèäè­ìî, î ñàìîì íà÷à­ëå ïðî­øëî­ãîä­íåé êàì­ïà­íèè è î ñòî­ðî­æå­âûõ îòðÿäàõ ìàêåäî­íÿí, îñòàâ­ëåí­íûõ â ãîð­íûõ óêðåï­ëå­íè­ÿõ, íî ïëî­õî ïîêà­çàâ­øèõ ñåáÿ (ñð. ãë. 2—4).
  • 104Ïî ðàñ­ñêà­çó Ïëó­òàð­õà, Ýìè­ëèé çíàë, ÷òî îäèí èç ïðî­õî­äîâ, âåäó­ùèõ â Ìàêåäî­íèþ, îñòà­åò­ñÿ áåç îõðà­íû. Ïåð­ñåé ïîñëàë çàíÿòü åãî, òîëü­êî êîãäà åìó ñîîá­ùè­ëè, ÷òî ðèì­ñêèé îòðÿä äâè­æåò­ñÿ ïî ýòîé äîðî­ãå.
  • 105Êâèíò Ôàáèé Ñöè­ïè­îí Ýìè­ëè­àí[1] — ñòàð­øèé ñûí Ýìè­ëèÿ Ïàâ­ëà (îò ïåð­âî­ãî áðà­êà), óñû­íîâ­ëåí­íûé, âèäè­ìî, âíó­êîì Ôàáèÿ Ìàê­ñè­ìà Êóíê­òà­òî­ðà. Ïóá­ëèé Êîð­íå­ëèé Ñöè­ïè­îí Íàçè­êà Êîð­êóë — ñûí «ëó÷­øå­ãî ÷åëî­âå­êà â Ðèìå, âñòðå­÷àâ­øå­ãî â Ãîðî­äå èäîë Âåëè­êîé ìàòå­ðè áîãîâ» (ñì.: XXIX, 14, 9).
  • 106Ïëó­òàðõ íàçû­âà­åò íåñêîëü­êî áîëü­øåå ÷èñ­ëî (èòà­ëèé­ñêèõ ñîþç­íè­êîâ è ôðà­êèé­ñêî-êðèò­ñêèõ íàåì­íè­êîâ).
  • 107Ñð.: Ïîëè­áèé, XXIX, 14, 4. Ñîãëàñ­íî Äèî­äî­ðó, ëèãó­ðèé­ñêèé ùèò áûë äëèí­íûì è ëåã­êèì (Äèî­äîð, V, 39, 7).
  • 108Áîëü­øàÿ ëàêó­íà (óòðà­÷å­íû ÷åòû­ðå ëèñòà). Ñóäÿ ïî ðàñ­ñêà­çó Ïëó­òàð­õà, çäåñü ñîîá­ùà­ëîñü îá óñïåø­íûõ äåé­ñò­âè­ÿõ Ñöè­ïè­î­íà Íàçè­êè è îòñòóï­ëå­íèè Ïåð­ñåÿ ê Ïèäíå.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Ïðà­âèëü­íî: Êâèíò Ôàáèé Ìàê­ñèì Ýìè­ëè­àí. (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004257 1364004306 1364004307 1364004436 1364004437 1364004438