Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) Òîãäà Ñåðâèëèé çàãîâîðèë: «Êîãäà áû, êâèðèòû, íå èìåëè ìû äðóãèõ îñíîâàíèé ñóäèòü, êàêîâ ïîëêîâîäåö áûë Ëóöèé Ýìèëèé, õâàòèëî áû ñ íàñ è òîãî, ÷òî â ëàãåðå ñâîåì îí èìåë òàêèõ âîò ñìóòüÿíîâ-âîèíîâ è òàêîãî íåäðóãà — çíàòíîãî, ãîðÿ÷åãî è ðå÷èñòîãî ïîäñòðåêàòåëÿ, — à âñå-òàêè áåñïîðÿäêîâ ó íåãî â âîéñêå íå áûëî. (2) Òà ñàìàÿ ñóðîâîñòü, êîòîðóþ îíè íûíå êëÿíóò, òîãäà íå äàâàëà èì ñâîåâîëüíè÷àòü: êîãäà èõ äåðæàëè â ñòàðèííîé ñòðîãîñòè, íèêòî ñìóòó íå ñåÿë è íå çàòåâàë ìÿòåæà. (3) À ÷òî äî Ñåðâèÿ Ãàëüáû, òî åñëè óæ çàõîòåëîñü åìó âñòóïèòü íà íîâîå ïîïðèùå è, îáâèíÿÿ Ïàâëà, ïîêàçàòü îáðàçåö ñâîåãî êðàñíîðå÷èÿ121, òî îí íå äîëæåí áûë ïðåïÿòñòâîâàòü òðèóìôó, êîòîðûé, ïîìèìî âñåãî ïðî÷åãî, ñàìèì ñåíàòîì áûë îöåíåí êàê çàñëóæåííûé. (4) Ïîäîæäàë áû õîòü äåíü, ïîêà Ýìèëèé Ïàâåë íå ïðåäñòàë áû ïîñëå òðèóìôà ÷àñòíûì óæå ÷åëîâåêîì, — òîãäà è ïðèâëåêàë áû åãî ê ñóäó, êàê ïîëîæåíî ïî çàêîíàì; ëèáî ÷óòü ïîçæå, ñàì âñòóïèâøè â ïåðâóþ ñâîþ äîëæíîñòü122, âûçâàë áû íåäðóãà â ñóä è îáâèíèë áû ïåðåä ëèöîì íàðîäà. (5) Òàê Ïàâåë è òðèóìô ïîëó÷èë áû — çàñëóæåííóþ íàãðàäó çà áëåñòÿùåå çàâåðøåíüå âîéíû, — è íàêàçàíèÿ íå èçáåæàë, åñëè áû îêàçàëîñü, ÷òî îí ÷åì-ëèáî çàïÿòíàë ñëàâó ñâîþ, è ïðåæíþþ è íûíåøíþþ. ñ.549 (6) Íî Ãàëüáà, âíå âñÿêèõ ñîìíåíèé, õîòåë ïîìåøàòü ïðîñëàâëåíüþ òîãî, êîìó îí âìåíèòü â âèíó èëè äàæå â óïðåê ïîñòàâèòü íå ìîã íè÷åãî. Îí, Ãàëüáà, â÷åðà òðåáîâàë öåëûé äåíü äëÿ îáâèíèòåëüíîé ðå÷è ïðîòèâ Ëóöèÿ Ïàâëà, è ïðîãîâîðèë ÷åòûðå ÷àñà, îñòàâàâøèåñÿ äî íî÷è. (7) Äà áóäü ïîäñóäèìûé ñêîëü óãîäíî âèíîâåí — çà ýòè ÷àñû ìîæíî âûòàùèòü íà ñâåò âñå ãðåõè åãî æèçíè! À ìåæäó òåì ÷òî îí ñêàçàë òàêîãî, ÷òî Ïàâåë ïîæåëàë áû îïðîâåðãíóòü, îòâå÷àé îí ïåðåä ñóäîì? (8) Ñîñòàâüòå-êà ìíå êòî-íèáóäü íåíàäîëãî òóò äâà ñîáðàíèÿ: â îäíîì ñîëäàò èç Ìàêåäîíèè, â äðóãîì, íåïðåäâçÿòîì è áîëåå ñâîáîäíîì îò íåíàâèñòè è ïðèñòðàñòèÿ, — âåñü ðèìñêèé íàðîä. Ïóñòü íàø ïîäñóäèìûé ïðåäñòàíåò ñïåðâà ïåðåä ñõîäêîé ãîðîäñêîþ, ãðàæäàíñêîé. (9) ×òî, Ñåðâèé Ãàëüáà, òû ñêàçàë áû êâèðèòàì?123 Ïðàâî æå, òâîÿ â÷åðàøíÿÿ ðå÷ü èçðÿäíî óêîðîòèëàñü áû: “Òû, âîèí, ñëèøêîì ñòðîãî è ñëèøêîì áäèòåëüíî ñòîÿë â êàðàóëå; ñëèøêîì ïðèäèð÷èâû, ñëèøêîì òùàòåëüíû áûëè îáõîäû íî÷íûõ äîçîðîâ; òðóäîâ áûëî áîëüøå ïðåæíåãî — âåäü ñàì ïîëêîâîäåö ïîâñþäó õîäèë è âñå ïðîâåðÿë; èç ïîõîäà òû øåë â òîò æå äåíü ïðÿìî â áîé124; (10) òû ïîáåäèë, íî è òóò îí íå äàë ïåðåäûøêè, à òîò÷àñ ïîâåë ïðåñëåäîâàòü íåïðèÿòåëÿ. Îí ìîã áû îáîãàòèòü âàñ, ïîäåëèâøè äîáû÷ó, íî âìåñòî òîãî çàõîòåë ïðîíåñòè öàðñêèå áîãàòñòâà â òðèóìôå è ïîëîæèòü èõ â êàçíó”. (11) Êîíå÷íî, âñå ýòî áåðåäèò äóøè âîèíîâ, ïîëàãàþùèõ, ÷òî ïîëêîâîäåö ìàëî óãîæäàë èõ ðàçíóçäàííîñòè, èõ àë÷íîñòè, — (12) îäíàêî ó íàðîäà ðèìñêîãî ýòà ðå÷ü íå èìåëà á óñïåõà. Íå ãîâîðÿ óæ î ïðèìåðàõ èç âðåìåíè îòöîâ, êîãäà óñòóï÷èâîñòü ïîëêîâîäöåâ îáîðà÷èâàëàñü ïîðàæåíèÿìè, à ñóðîâîñòü ïîáåäàìè, ðèìëÿíå õîðîøî ïîìíÿò Âòîðóþ Ïóíè÷åñêóþ âîéíó è âñå ðàçëè÷üå ìåæ Ìàðêîì Ìèíóöèåì, íà÷àëüíèêîì êîííèöû, è äèêòàòîðîì Êâèíòîì Ôàáèåì Ìàêñèìîì. (13) Ñëîâîì, îáâèíèòåëü è ðòà á íå ðàñêðûë, è Ïàâëó çàùèùàòüñÿ áûëî áû íåçà÷åì. (14) Ïåðåéäåì ê äðóãîìó ñîáðàíèþ. Òåïåðü, ïîæàëóé, óæ íå “êâèðèòàìè”, à “âîèíàìè” áóäó ÿ âàñ íàçûâàòü — âäðóã õîòü òóò ïîêðàñíååòå âû è ïîñòûäèòåñü îñêîðáëÿòü ïîëêîâîäöà. |
37. Tum Servilius: «quantus imperator L. Aemilius fuerit, Quirites, si ex alia re nulla aestimari posset, vel hoc satis erat quod, cum tam seditiosos et leves milites, tam nobilem, tam temerarium, tam eloquentem ad instigandam multitudinem inimicum in castris haberet, nullam in exercitu seditionem habuit. [2] Eadem severitas imperii, quam nunc oderunt, tum eos continuit. Itaque antiqua disciplina habiti neque dixerunt seditiose quicquam neque fecerunt. [3] Servius quidem Galba, si in L. Paulo accusando tirocinium ponere et documentum eloquentiae dare voluit, non triumphum impedire debuit, quem, si nihil aliud, senatus iustum esse iudicaverat, [4] sed postero die quam triumphatum esset, privatum eum cum visurus esset, nomen deferret et legibus interrogaret; aut serius paulo, cum primum magistratum ipse cepisset, diem diceret inimico et eum ad populum accusaret. [5] Ita et pretium recte facti triumphum haberet L. Paulus pro egregie bello gesto et poenam, si quid et vetere gloria sua et nova indignum fecisset. [6] Sed videlicet, cui nullum crimen, nullum probrum dicere poterat, eius obtrectare laudes voluit. Diem integrum hesterno die ad accusandum L. Paulum petit; quattuor horas, quantum supererat diei, dicendo absumpsit. [7] Quis umquam tam nocens reus fuit, cuius vitia vitae tot horis expromi non possent? quid interim obiecit, quod L. Paulus, si causam dicat, negatum velit? [8] Duas mihi aliquis contiones parumper faciat, unam militum Macedonicorum, puram alteram et integrioris iudicii a favore et odio, universi populi Romani. Apud contionem togatam et urbanam prius reus agatur. [9] Quid apud Quirites Romanos, Ser. Galba, diceres? Illa enim tibi tota abscisa oratio esset “in statione severius et intentius stetisti; vigiliae acerbius et diligentius circumitae sunt; operis plus quam antea fecisti, cum ipse imperator ut exactor circumiret; eodem die et iter fecisti et in aciem ex itinere existi; [10] ne victorem quidem te adquiescere passus est; statim ad persequendos hostes duxit. Cum te praeda partienda locupletem facere posset, pecuniam regiam translaturus in triumpho est et in aerarium laturus”. [11] Haec sicut ad militum animos stimulandos aliquem aculeum habent, qui parum licentiae, parum avaritiae suae inservitum censent, ita apud populum Romanum nihil valuissent, [12] qui, ut vetera atque audita a parentibus suis non repetat, quae ambitione imperatorum clades acceptae sint, quae severitate imperii victoriae partae, proximo certe Punico bello, quid inter M. Minucium magistrum equitum et Q. Fabium Maximum dictatorem interfuerit, meminit. [13] Itaque apparuisset neque accusatorem hiscere potuisse et supervacaneam defensionem Pauli fuisse. [14] Transeatur ad alteram contionem; nec Quirites vos, sed milites videor appellaturus, si nomen hoc saltem ruborem incutere et verecundiam aliquam imperatoris violandi adferre possit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß