Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
41. (1) Íèêòî èç âàñ — ÿ â ýòîì óâåðåí — íå ïîäóìàåò, ÷òî ÿ òîëüêî õâàñòàþñü, ÷òîáû âíóøèòü âàì áîäðîñòü, à ñàì â äóøå íàñòðîåí èíà÷å. (2) ß èìåë âîçìîæíîñòü èäòè ñ âîéñêîì â ñâîþ ïðîâèíöèþ Èñïàíèþ, êóäà ÿ áûëî è îòïðàâèëñÿ; òàì ÿ èìåë áû áðàòà ñîòðóäíèêîì â ñîâåòå è òîâàðèùåì â îïàñíîñòÿõ, ñðàæàëñÿ áû ñ Ãàçäðóáàëîì, à íå ñ Ãàííèáàëîì è, ðàçóìååòñÿ, ëåã÷å ñïðàâèëñÿ áû ñ âîéíîé. (3) È âñå-òàêè ÿ, ïëûâÿ íà êîðàáëÿõ âäîëü ãàëëüñêîãî ïîáåðåæüÿ è óçíàâ ïî îäíîìó òîëüêî ñëóõó î ïðèñóòñòâèè ýòîãî íåïðèÿòåëÿ, âûñàäèëñÿ, âûñëàë âïåðåä êîííèöó, ñòàë ëàãåðåì ó áåðåãà Ðîäàíà. (4)  êîííîì ñðàæåíèè, — òàê êàê òîëüêî êîííàÿ ÷àñòü ìîåãî âîéñêà èìåëà ñ÷àñòüå âñòóïèòü â áîé, — ÿ ðàçáèë âðàãà; ïåøèå ñèëû, êîòîðûå óõîäèëè ñëîìÿ ãîëîâó, ñëîâíî ñïàñàÿñü áåãñòâîì, ÿ íà ñóøå íàñòèãíóòü íå ìîã; ïîýòîìó ÿ âåðíóëñÿ ê êîðàáëÿì è êàê ìîæíî ñêîðåå, ñîâåðøèâ òàêîé îãðîìíûé îáõîä è ïî ìîðþ è ïî ñóøå, ïîøåë íàâñòðå÷ó ýòîìó ñòðàøíîìó íåïðèÿòåëþ è âñòðåòèë åãî ïî÷òè ó ïîäíîæèÿ Àëüï. (5) Êàê æå âàì êàæåòñÿ òåïåðü, íàòêíóëñÿ ëè ÿ íà âðàãà ïî íåîñòîðîæíîñòè, ñòàðàÿñü èçáåãíóòü áèòâû, èëè æå, íàïðîòèâ, íàðî÷íî èùó ñòîëêíîâåíèÿ, âñòðå÷è ñ íèì, âûçûâàþ è âëåêó åãî íà áîé? (6) Áûëî áû ëþáîïûòíî óáåäèòüñÿ íà îïûòå, ïîäëèííî ëè òåïåðü, ïîñëå äâàäöàòèëåòíåãî ïðîìåæóòêà, çåìëÿ ðîäèëà âäðóã íîâûõ êàðôàãåíÿí èëè îíè âñå òå æå, ÷òî è ïðåæíèå, êîòîðûå ñðàæàëèñü ó Ýãàòñêèõ îñòðîâîâ, êîòîðûõ âû âûïóñòèëè ñ Ýðèêà143, îöåíèâ èõ â âîñåìíàäöàòü äåíàðèåâ çà øòóêó; (7) ïîäëèííî ëè ýòîò Ãàííèáàë — ñîïåðíèê Ãåðêóëåñà â åãî ïîõîäàõ144, êàê îí ýòî âîîáðàæàåò, èëè æå äàííèê è ðàá ðèìñêîãî íàðîäà145, óíàñëåäîâàâøèé ýòî çâàíèå îò îòöà. (8) Åãî, î÷åâèäíî, ïðåñëåäóþò òåíè çëîäåéñêè óìåðùâëåííûõ ñàãóíòèéöåâ; à íå òî áû îí âñïîìíèë åñëè íå î ïîðàæåíèè ñâîåãî îòå÷åñòâà, òî ïî êðàéíåé ìåðå î ñâîåé ñåìüå, îá îòöå, î äîãîâîðàõ, ïèñàííûõ ñ.39 ðóêîþ Ãàìèëüêàðà, òîãî Ãàìèëüêàðà, êîòîðûé ïî ïðèêàçàíèþ âàøåãî êîíñóëà óâåë ãàðíèçîí ñ Ýðèêà, (9) ñ íåãîäîâàíèåì è ñêîðáüþ ïðèíÿë òÿæêèå óñëîâèÿ, ïîñòàâëåííûå ïîáåæäåííûì êàðôàãåíÿíàì, ïîêèíóë Ñèöèëèþ è îáÿçàëñÿ óïëàòèòü äàíü ðèìñêîìó íàðîäó. (10) Ïîýòîìó ÿ æåëàë áû, âîèíû, ÷òîáû âû ñðàæàëèñü íå òîëüêî ñ òåì âîîäóøåâëåíèåì, ñ êîòîðûì ó âàñ âîîáùå ïðèíÿòî ñðàæàòüñÿ ïðîòèâ âðàãà, íî è ñ îñîáåííîé çëîáîé è ãíåâîì, êàê áóäòî âû âèäèòå ñâîèõ æå ðàáîâ, ïîäíÿâøèõ âíåçàïíî îðóæèå ïðîòèâ âàñ. (11) À âåäü ìû èìåëè âîçìîæíîñòü ïåðåìîðèòü çàïåðòûõ íà Ýðèêå õóäøåþ ñðåäè ëþäåé êàçíüþ — ãîëîäîì; èìåëè âîçìîæíîñòü ïåðåïëûòü ñ ïîáåäîíîñíûì ôëîòîì â Àôðèêó è â òå÷åíèå íåñêîëüêèõ äíåé áåç âñÿêîãî ñîïðîòèâëåíèÿ óíè÷òîæèòü Êàðôàãåí. (12) Ìåæäó òåì ìû âíÿëè èõ ìîëüáàì, âûïóñòèëè îñàæäåííûõ, çàêëþ÷èëè ìèð ñ ïîáåæäåííûìè, ïðèíÿëè èõ äàæå ïîä ñâîå ïîêðîâèòåëüñòâî, êîãäà îíè èçíåìîãàëè â Àôðèêàíñêîé âîéíå146. (13) À îíè âçàìåí ýòèõ áëàãîäåÿíèé ïîñëåäîâàëè çà îäåðæèìûì ìàëü÷èøêîþ è èäóò îñàæäàòü íàø ðîäíîé ãîðîä! Äà, êàê ýòî íè ãîðüêî, íî âàì ïðåäñòîèò íûíå áèòâà íå çà ñëàâó òîëüêî, íî è çà ñóùåñòâîâàíèå îòå÷åñòâà; (14) âû áóäåòå ñðàæàòüñÿ íå ðàäè îáëàäàíèÿ Ñèöèëèåé è Ñàðäèíèåé, êàê íåêîãäà, íî çà Èòàëèþ. (15) Íåò çà íàìè äðóãîãî âîéñêà, êîòîðîå ìîãëî áû â ñëó÷àå íàøåãî ïîðàæåíèÿ ïðåãðàäèòü ïóòü íåïðèÿòåëþ; íåò äðóãèõ Àëüï, êîòîðûå ìîãëè áû çàäåðæàòü åãî è äàòü íàì âðåìÿ íàáðàòü íîâûå âîéñêà. Çäåñü ìû äîëæíû çàùèùàòüñÿ ñ òàêîþ ñòîéêîñòüþ, êàê áóäòî ñðàæàåìñÿ ïîä ñòåíàìè Ðèìà. (16) Ïóñòü êàæäûé èç âàñ ïðåäñòàâèò ñåáå, ÷òî îí îáîðîíÿåò íå òîëüêî ñåáÿ, íî è æåíó, è ìàëîëåòíèõ äåòåé; ïóñòü, íå îãðàíè÷èâàÿñü ýòîé äîìàøíåþ òðåâîãîé, ïîñòîÿííî íàïîìèíàåò ñåáå, ÷òî âçîðû ðèìñêîãî ñåíàòà è íàðîäà îáðàùåíû íà íàñ, (17) ÷òî îò íàøåé ñèëû è äîáëåñòè áóäåò çàâèñåòü ñóäüáà ãîðîäà Ðèìà è ðèìñêîé äåðæàâû». |
41. «Non vereor ne quis me haec vestri adhortandi causa magnifice loqui existimet, ipsum aliter animo adfectum esse. [2] Licuit in Hispaniam, provinciam meam, quo iam profectus eram, cum exercitu ire meo, ubi et fratrem consilii participem ac periculi socium haberem et Hasdrubalem potius quam Hannibalem hostem et minorem haud dubie molem belli; [3] tamen, cum praeterveherer navibus Galliae oram, ad famam huius hostis in terram egressus praemisso equitatu ad Rhodanum movi castra. [4] Equestri proelio, qua parte copiarum conserendi manum fortuna data est, hostem fudi: peditum agmen, quod in modum fugientium raptim agebatur, quia adsequi terra non poteram, regressus ad naves, quanta maxime potui celeritate tanto maris terrarumque circuitu, in radicibus prope Alpium huic timendo hosti obvius fui. [5] Utrum, cum declinarem certamen, improvidus incidisse videor an occurrere in vestigiis eius, lacessere ac trahere ad decernendum? [6] Experiri iuvat utrum alios repente Carthaginienses per viginti annos terra ediderit, an idem sint qui ad Aegates pugnaverunt insulas et quos ab Eryce duodevicenis denariis aestimatos emisistis, [7] et utrum Hannibal hic sit aemulus itinerum Herculis, ut ipse fert, an vectigalis stipendiariusque et servus populi Romani a patre relictus. [8] Quem nisi Saguntinum scelus agitaret, respiceret profecto si non patriam victam domum certe patremque et foedera Hamilcaris scripta manu, [9] qui iussus ab consule nostro praesidium deduxit ab Eryce, qui graves impositas victis Carthaginiensibus leges fremens maerensque accepit, qui decedens Sicilia stipendium populo Romano dare pactus est. [10] Itaque vos ego, milites, non eo solum animo quo adversus alios hostes soletis pugnare velim, sed cum indignatione quadam atque ira, velut si servos videatis vestros arma repente contra vos ferentes. [11] Licuit ad Erycem clausos ultimo supplicio humanorum, fame interficere; licuit victricem classem in Africam traicere atque intra paucos dies sine ullo certamine Carthaginem delere: — [12] veniam dedimus precantibus, emisimus ex obsidione, pacem cum victis fecimus, tutelae deinde nostrae duximus, cum Africo bello urgerentur. [13] Pro his impertitis furiosum iuvenem sequentes oppugnatum patriam nostram veniunt! Atque utinam pro decore tantum hoc vobis et non pro salute esset certamen: [14] non de possessione Siciliae ac Sardiniae, de quibus quondam agebatur, sed pro Italia vobis est pugnandum. [15] Nec est alius ab tergo exercitus, qui nisi nos vincimus hosti obsistat, nec Alpes aliae sunt, quas dum superant comparari nova possint praesidia. Hic est obstandum, milites, velut si ante Romana moenia pugnemus. [16] Unus quisque se non corpus suum, sed coniugem ac liberos parvos armis protegere putet; nec domesticas solum agitet curas, sed identidem hoc animo reputet, nostras nunc intueri manus senatum populumque Romanum; [17] qualis nostra vis virtusque fuerit, talem deinde fortunam illius urbis ac Romani imperii fore». Haec apud Romanos consul. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß