Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXV, ãë. 30

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

30. (1)  ýòî âðå­ìÿ âåð­íó­ëèñü îò Ìàð­öåë­ëà ïîñëû è ñêà­çà­ëè: ïîäî­çðå­íèÿ íàåì­íè­êîâ íàïðàñ­íû: ó ðèì­ëÿí íåò íèêà­êîé ïðè­÷è­íû èõ íàêà­çû­âàòü. (2) Ñðå­äè òðî­èõ íà÷àëü­íè­êîâ â Àõðà­äèíå áûë èñïà­íåö Ìåðèê.  ñâè­òå ïîñëîâ íàõî­äèë­ñÿ îäèí èç ñîë­äàò âñïî­ìî­ãà­òåëü­íî­ãî èñïàí­ñêî­ãî îòðÿäà114, îòïðàâ­ëåí­íûé ñïå­öè­àëü­íî ê Ìåðè­êó. Îí, çàñòàâ Ìåðè­êà îäíî­ãî, ñíà­÷à­ëà èçëî­æèë åìó, â êàêîì ïîëî­æå­íèè îñòà­âèë îí Èñïà­íèþ, îòêóäà íåäàâ­íî ïðè­áûë, — âñÿ îíà ïîêî­ðå­íà ðèì­ëÿ­íà­ìè. (3) Ìåðèê ìîæåò — åñëè ñî÷òåò äåëî ñòî­ÿ­ùèì — ñòàòü ãëà­âîé ñâî­èõ åäè­íî­ïëå­ìåí­íè­êîâ â ðèì­ñêîì ëè âîé­ñêå èëè âåð­íóâ­øèñü íà ðîäè­íó — êàê ïîæå­ëà­åò. À åñëè îí ïðåä­ïî­÷è­òà­åò îñòà­âàòü­ñÿ â îñà­äå, òî ÷åãî æ åìó æäàòü — îáëî­æåí­íî­ìó è ñ ìîðÿ è ñ ñóøè?

(4) Ìåðèê áûë âçâîë­íî­âàí è ðåøèë îòïðà­âèòü ê Ìàð­öåë­ëó — ñðå­äè ïîñëîâ — ñâî­åãî áðà­òà, êîòî­ðî­ãî òîò æå èñïà­íåö òàé­êîì îò äðó­ãèõ ïðî­âåë ê Ìàð­öåë­ëó; çàðó­÷èâ­øèñü îáå­ùà­íè­åì áåç­îïàñ­íî­ñòè è ñîñòà­âèâ ïëàí äåé­ñò­âèé, âåð­íóë­ñÿ òîò â Àõðà­äè­íó. (5) Ìåðèê, áîÿñü âîç­áóäèòü â êîì-ëèáî ïîäî­çðå­íèå, çàÿâèë, ÷òî åìó íå íðà­âèò­ñÿ ýòî õîæ­äå­íèå ïîñëîâ âçàä-âïå­ðåä, íå÷å­ãî íè ïîñû­ëàòü, íè ïðè­íè­ìàòü êîãî áû òî íè áûëî. ×òîáû êàðà­ó­ëû ëó÷­øå íåñ­ëè ñâîþ ñëóæ­áó, íóæ­íî îïàñ­íûå ìåñòà ðàñ­ïðå­äå­ëèòü ìåæ­äó âñå­ìè è ïóñòü êàæ­äûé îòâå­÷à­åò çà ñâîé ó÷à­ñòîê. (6) Âñå ñîãëà­ñè­ëèñü. Ìåðè­êó äîñòàë­ñÿ ó÷à­ñòîê îò èñòî÷­íè­êà Àðå­òó­çû115 äî âõî­äà â áîëü­øóþ ãàâàíü — îí ñîîá­ùèë îá ýòîì ðèì­ëÿ­íàì. (7) Ìàð­öåëë ïîñà­äèë âîè­íîâ íà ãðó­çî­âóþ áàð­æó è âåëåë íî÷üþ ïîä­òà­ùèòü åå ê Àõðà­äèíå116, à âîè­íàì — âûñà­äèòü­ñÿ íåäà­ëå­êî îò âîðîò, ïîáëè­çî­ñòè îò èñòî÷­íè­êà Àðå­òó­çû. (8) Íà èñõî­äå íî÷è âñå áûëî ñäå­ëà­íî; Ìåðèê, êàê áûëî óãî­âî­ðå­íî, âïó­ñòèë ñîë­äàò, è Ìàð­öåëë íà ðàñ­ñâå­òå ñî âñåì ñâî­èì âîé­ñêîì áðî­ñèë­ñÿ íà Àõðà­äè­íó — (9) íå òîëü­êî åå çàùèò­íè­êè, íî è îòðÿäû, ñòî­ÿâ­øèå íà îñò­ðî­âå, ïîêè­íóâ ñâîè ïîñòû, óñòðå­ìè­ëèñü îòðà­æàòü íàòèñê ðèì­ëÿí. (10)  ýòîé ñóìÿ­òè­öå ëåã­êèå ñóäå­íûø­êè, çàðà­íåå ñíà­ðÿ­æåí­íûå, ïîäî­øëè êðóæ­íûì ïóòåì ê îñò­ðî­âó; âîè­íû âûñà­äè­ëèñü è íåîæè­äàí­íî íàïà­ëè íà íåìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûå âðà­æå­ñêèå ñòî­ðî­æå­âûå ïîñòû è íåçà­òâî­ðåí­íûå âîðîòà, êîòî­ðû­ìè âûáå­ãà­ëè âîè­íû. Ïîñëå íåáîëü­øîé ñõâàò­êè âçÿ­ëè îñò­ðîâ, ïîêè­íó­òûé áåæàâ­øåé â ñòðà­õå îõðà­íîé. (11) Ó ïåðå­áåæ­÷è­êîâ âîâñå íå áûëî íè ñòîé­êî­ñòè, íè æåëà­íèÿ îñòà­âàòü­ñÿ íà ìåñòå; íå î÷åíü-òî äîâå­ðÿÿ è ñâî­èì, îíè â ðàç­ãàð áèò­âû áåæà­ëè. (12) Âèäÿ, ÷òî îñò­ðîâ âçÿò, ÷òî îäíà èç ÷àñòåé Àõðà­äè­íû çàõâà­÷å­íà è Ìåðèê ñî ñâî­èì îòðÿäîì ïðè­ñî­åäè­íèë­ñÿ ê ðèì­ëÿ­íàì, Ìàð­öåëë âåëåë áèòü îòáîé, ÷òîáû íå ðàç­ãðà­áè­ëè öàð­ñêèõ ñîêðî­âèù, ìîë­âîé ñèëü­íî ïðå­óâå­ëè­÷åí­íûõ.

30. In tem­po­re le­ga­ti a Mar­cel­lo re­die­runt, fal­sa eos sus­pi­cio­ne in­ci­ta­tos me­mo­ran­tes nec cau­sam ex­pe­ten­dae poe­nae eorum ul­lam Ro­ma­nis es­se. [2] Erat e tri­bus Ach­ra­di­nae prae­fec­tis His­pa­nus, Moe­ri­cus no­mi­ne. Ad eum in­ter co­mi­tes le­ga­to­rum de in­dustria unus ex His­pa­no­rum auxi­lia­ri­bus est mis­sus, qui si­ne ar­bit­ris Moe­ri­cum nanctus pri­mum quo in sta­tu re­li­quis­set His­pa­niam — et nu­per in­de ve­ne­rat — ex­po­nit: om­nia Ro­ma­nis ibi ob­ti­ne­ri ar­mis. [3] Pos­se eum, si ope­rae pre­tium fa­ciat, prin­ci­pem po­pu­la­rium es­se, seu mi­li­ta­re cum Ro­ma­nis seu in pat­riam re­ver­ti li­beat; contra, si mal­le ob­si­de­ri per­gat, quam spem es­se ter­ra ma­ri­que clau­so? [4] Mo­tus his Moe­ri­cus, cum le­ga­tos ad Mar­cel­lum mit­ti pla­cuis­set, frat­rem in­ter eos mit­tit, qui per eun­dem il­lum His­pa­num sec­re­tus ab aliis ad Mar­cel­lum de­duc­tus, cum fi­dem ac­ce­pis­set com­po­suis­set­que agen­dae or­di­nem rei, Ach­ra­di­nam re­dit. [5] Tum Moe­ri­cus, ut ab sus­pi­cio­ne pro­di­tio­nis aver­te­ret om­nium ani­mos, ne­gat si­bi pla­ce­re le­ga­tos com­mea­re ultro cit­ro­que: ne­que re­ci­pien­dum quem­quam ne­que mit­ten­dum et, quo in­ten­tius cus­to­diae ser­ven­tur, op­por­tu­na di­vi­den­da prae­fec­tis es­se, ut suae quis­que par­tis tu­tan­dae reus sit. Om­nes ad­sen­si sunt. [6] Par­ti­bus di­vi­den­dis ip­si re­gio eve­nit ab Are­thu­sa fon­te us­que ad os­tium mag­ni por­tus; id ut sci­rent Ro­ma­ni fe­cit. [7] Ita­que Mar­cel­lus noc­te na­vem one­ra­riam cum ar­ma­tis re­mul­co quad­ri­re­mis tra­hi ad Ach­ra­di­nam ius­sit ex­po­ni­que mi­li­tes re­gio­ne por­tae quae pro­pe fon­tem Are­thu­sam est. [8] Hoc cum quar­ta vi­gi­lia fac­tum es­set ex­po­si­tos­que mi­li­tes por­ta, ut con­ve­ne­rat, re­ce­pis­set Moe­ri­cus, lu­ce pri­ma Mar­cel­lus om­ni­bus co­piis moe­nia Ach­ra­di­nae adgre­di­tur, [9] ita ut non eos so­lum qui Ach­ra­di­nam te­ne­bant in se con­ver­te­ret, sed ab Na­so etiam ag­mi­na ar­ma­to­rum con­cur­re­rent re­lic­tis sta­tio­ni­bus suis ad vim et im­pe­tum Ro­ma­no­rum ar­cen­dum. [10] In hoc tu­mul­tu ac­tua­riae na­ves instruc­tae iam an­te cir­cum­vec­tae­que ad Na­sum ar­ma­tos ex­po­nunt, qui inpro­vi­so ador­ti se­mip­le­nas sta­tio­nes et ada­per­tas fo­res por­tae, qua pau­lo an­te ex­cur­re­rant ar­ma­ti, haud mag­no cer­ta­mi­ne Na­sum ce­pe­re de­ser­tam tre­pi­da­tio­ne et fu­ga cus­to­dum. [11] Ne­que in ul­lis mi­nus prae­si­dii aut per­ti­na­ciae ad ma­nen­dum quam in transfu­gis fuit, quia ne suis qui­dem sa­tis cre­den­tes e me­dio cer­ta­mi­ne ef­fu­ge­runt. [12] Mar­cel­lus, ut cap­tam es­se Na­sum com­pe­rit et Ach­ra­di­nae re­gio­nem unam te­ne­ri Moe­ri­cum­que cum prae­si­dio suis adiunctum, re­cep­tui ce­ci­nit, ne re­giae opes, qua­rum fa­ma maior quam res erat, di­ri­pe­ren­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 114Ñð.: XXVI, 31, 13, ãäå íàçâà­íî è èìÿ ýòî­ãî ñîë­äà­òà — Áåë­ëè­ãåí.
  • 115Àðå­òó­çà — èñòî÷­íèê è ðó÷åé â ñåâåð­íîé ÷àñòè Îñò­ðî­âà (ñì.: Öèöå­ðîí. Ïðî­òèâ Âåððå­ñà, IV, 53). Ñâÿ­çàí ñ ìèôîì î íèì­ôå Àðå­òó­çå, êîòî­ðàÿ ïðå­âðà­òè­ëàñü â èñòî÷­íèê, ñïà­ñà­ÿñü îò ïðå­ñëå­äî­âàâ­øå­ãî åå ðå÷­íî­ãî áîãà Àëôåÿ. Ýòîò ìèô ïðè­íå­ñåí áûë ãðå­÷å­ñêè­ìè ïîñå­ëåí­öà­ìè â Ñèöè­ëèþ, ãäå ïî÷è­òà­íèå Àðå­òó­çû ñëè­ëîñü ñ êóëü­òîì Àðòå­ìè­äû, êîòî­ðîé ïðè­ïè­ñû­âà­ëîñü è ÷óäåñ­íîå ïåðå­íå­ñå­íèå Àðå­òó­çû â Ñèöè­ëèþ (ñð.: Ñòðà­áîí, IV, 270; Îâèäèé, Ìåòà­ìîð­ôî­çû, V, 573—641).  Ãðå­öèè, âïðî­÷åì, áûëî íå ìåíåå âîñü­ìè ðó÷üåâ òîãî æå èìå­íè.
  • 116Ô. Ã. Ìóð ïîëà­ãà­åò, ÷òî Àõðà­äè­íà çäåñü íàçâà­íà ïî îøèá­êå, âìå­ñòî Îñò­ðî­âà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002531 1364002532 1364002533