История Рима от основания города

Книга XXV, гл. 30

30. In tem­po­re le­ga­ti a Mar­cel­lo re­die­runt, fal­sa eos sus­pi­cio­ne in­ci­ta­tos me­mo­ran­tes nec cau­sam ex­pe­ten­dae poe­nae eorum ul­lam Ro­ma­nis es­se. [2] Erat e tri­bus Ach­ra­di­nae prae­fec­tis His­pa­nus, Moe­ri­cus no­mi­ne. Ad eum in­ter co­mi­tes le­ga­to­rum de in­dustria unus ex His­pa­no­rum auxi­lia­ri­bus est mis­sus, qui si­ne ar­bit­ris Moe­ri­cum nanctus pri­mum quo in sta­tu re­li­quis­set His­pa­niam — et nu­per in­de ve­ne­rat — ex­po­nit: om­nia Ro­ma­nis ibi ob­ti­ne­ri ar­mis. [3] Pos­se eum, si ope­rae pre­tium fa­ciat, prin­ci­pem po­pu­la­rium es­se, seu mi­li­ta­re cum Ro­ma­nis seu in pat­riam re­ver­ti li­beat; contra, si mal­le ob­si­de­ri per­gat, quam spem es­se ter­ra ma­ri­que clau­so? [4] Mo­tus his Moe­ri­cus, cum le­ga­tos ad Mar­cel­lum mit­ti pla­cuis­set, frat­rem in­ter eos mit­tit, qui per eun­dem il­lum His­pa­num sec­re­tus ab aliis ad Mar­cel­lum de­duc­tus, cum fi­dem ac­ce­pis­set com­po­suis­set­que agen­dae or­di­nem rei, Ach­ra­di­nam re­dit. [5] Tum Moe­ri­cus, ut ab sus­pi­cio­ne pro­di­tio­nis aver­te­ret om­nium ani­mos, ne­gat si­bi pla­ce­re le­ga­tos com­mea­re ultro cit­ro­que: ne­que re­ci­pien­dum quem­quam ne­que mit­ten­dum et, quo in­ten­tius cus­to­diae ser­ven­tur, op­por­tu­na di­vi­den­da prae­fec­tis es­se, ut suae quis­que par­tis tu­tan­dae reus sit. Om­nes ad­sen­si sunt. [6] Par­ti­bus di­vi­den­dis ip­si re­gio eve­nit ab Are­thu­sa fon­te us­que ad os­tium mag­ni por­tus; id ut sci­rent Ro­ma­ni fe­cit. [7] Ita­que Mar­cel­lus noc­te na­vem one­ra­riam cum ar­ma­tis re­mul­co quad­ri­re­mis tra­hi ad Ach­ra­di­nam ius­sit ex­po­ni­que mi­li­tes re­gio­ne por­tae quae pro­pe fon­tem Are­thu­sam est. [8] Hoc cum quar­ta vi­gi­lia fac­tum es­set ex­po­si­tos­que mi­li­tes por­ta, ut con­ve­ne­rat, re­ce­pis­set Moe­ri­cus, lu­ce pri­ma Mar­cel­lus om­ni­bus co­piis moe­nia Ach­ra­di­nae adgre­di­tur, [9] ita ut non eos so­lum qui Ach­ra­di­nam te­ne­bant in se con­ver­te­ret, sed ab Na­so etiam ag­mi­na ar­ma­to­rum con­cur­re­rent re­lic­tis sta­tio­ni­bus suis ad vim et im­pe­tum Ro­ma­no­rum ar­cen­dum. [10] In hoc tu­mul­tu ac­tua­riae na­ves instruc­tae iam an­te cir­cum­vec­tae­que ad Na­sum ar­ma­tos ex­po­nunt, qui inpro­vi­so ador­ti se­mip­le­nas sta­tio­nes et ada­per­tas fo­res por­tae, qua pau­lo an­te ex­cur­re­rant ar­ma­ti, haud mag­no cer­ta­mi­ne Na­sum ce­pe­re de­ser­tam tre­pi­da­tio­ne et fu­ga cus­to­dum. [11] Ne­que in ul­lis mi­nus prae­si­dii aut per­ti­na­ciae ad ma­nen­dum quam in transfu­gis fuit, quia ne suis qui­dem sa­tis cre­den­tes e me­dio cer­ta­mi­ne ef­fu­ge­runt. [12] Mar­cel­lus, ut cap­tam es­se Na­sum com­pe­rit et Ach­ra­di­nae re­gio­nem unam te­ne­ri Moe­ri­cum­que cum prae­si­dio suis adiunctum, re­cep­tui ce­ci­nit, ne re­giae opes, qua­rum fa­ma maior quam res erat, di­ri­pe­ren­tur.