Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
41. (1) Ïðîñòè ìåíÿ, Ïóáëèé Êîðíåëèé: ëþäñêàÿ ìîëâà íèêîãäà íå áûëà ìíå äîðîæå ãîñóäàðñòâà, íå äîðîæå åãî áëàãîïîëó÷èÿ è òâîÿ ñëàâà. (2) Åñëè áû â Èòàëèè íå øëà âîéíà èëè åñëè áû âðàã áûë òàê íè÷òîæåí, ÷òî ïîáåäîé íàä íèì íå ïðîñëàâèøüñÿ, òî åùå áûëî áû ìîæíî, ïîæàëóé, ïîäóìàòü, ÷òî ÷åëîâåê, çàäåðæèâàþùèé òåáÿ â Èòàëèè, õîòÿ áû è êî áëàãó ãîñóäàðñòâà, íàìåðåí îòíÿòü ó òåáÿ âîçìîæíîñòü ïðîñëàâèòüñÿ. (3) Íî Ãàííèáàë ñî ñâîèì âîéñêîì, öåëûì è íåâðåäèìûì, ÷åòûðíàäöàòûé ãîä äåðæèò Èòàëèþ â îñàäå — íå ïîêàæåòñÿ ëè æàëêîé òåáå òâîÿ ñëàâà, åñëè ýòîãî âðàãà, ïðîëèâøåãî ñòîëüêî êðîâè, çàñòàâèâøåãî íàñ ïðîëèòü ñòîëüêî ñëåç, òû, êîíñóë, íå âûãîíèøü èç Èòàëèè, íå çàâåðøèøü âîéíó è íå áóäåøü ÷òèì òàê æå, êàê Ãàé Ëóòàöèé, çàâåðøèâøèé ïåðâóþ âîéíó127 ñ Êàðôàãåíîì? (4) Ðàçâå Ãàìèëüêàð êàê âîæäü áûë ñòðàøíåå Ãàííèáàëà? Ðàçâå òà âîéíà áûëà ñòðàøíåé ýòîé, ðàçâå òà ïîáåäà áûëà ñëàâíåå è çíà÷èòåëüíåå, ÷åì áóäåò ýòà, — òîëüêî áû îäåðæàòü åå â òâîå êîíñóëüñòâî! (5) Ðàçâå ïðîãíàòü Ãàìèëüêàðà èç Äðåïàíà è ñ Ýðèêà128 âàæíåå, ÷åì âûòåñíèòü ïóíèéöåâ è Ãàííèáàëà èç Èòàëèè? (6) È õîòÿ òû áîëüøå äîðîæèøü ñëàâîé, êîòîðàÿ ó òåáÿ åñòü, ÷åì òîé, íà êîòîðóþ òîëüêî íàäååøüñÿ, ÷òî òåáÿ áîëüøå ïðîñëàâèò: âûçâîëåíèå ëè Èñïàíèè èëè Èòàëèè èç âîéíû? (7) Ãàííèáàë åùå íå â òàêîì ïîëîæåíèè, ÷òîáû ìîæíî áûëî ïîâåðèòü, ÷òî ïðåäïî÷èòàþùèé äðóãóþ âîéíó ðóêîâîäñòâóåòñÿ ïðåçðåíèåì, à íå ñòðàõîì. (8) À åñëè òû ñíàðÿæàåøüñÿ íà âîéíó ñ Ãàííèáàëîì, çà÷åì òåáå òàêîé êðóæíîé ïóòü: ïåðåïðàâëÿòüñÿ â Àôðèêó, ðàññ÷èòûâàòü, ÷òî îí ïîñëåäóåò òóäà çà òîáîé? Ïî÷åìó òåáå íå èäòè íàïðÿìèê: òóäà, ãäå Ãàííèáàë ñåé÷àñ, åñëè óæ òû ñòðåìèøüñÿ ê âåëèêîé ñëàâå çàâåðøèòåëÿ âîéíû ñ Êàðôàãåíîì? (9) Ýòî åñòåñòâåííî — ñïåðâà çàùèòèòü ñâîå, ïîòîì çàâîåâûâàòü ÷óæîå. Äà áóäåò ìèð â Èòàëèè ðàíüøå, ÷åì âîéíà â Àôðèêå, è ïóñòü ñòðàõ ñíà÷àëà îòïóñòèò íàñ — ïîòîì ïîéäåì óñòðàøàòü äðóãèõ. (10) Åñëè îáå âîéíû ìîæíî âåñòè ïîä òâîèì âîäèòåëüñòâîì è ïðè òâîèõ àóñïèöèÿõ, ïîáåäè Ãàííèáàëà çäåñü, à òàì áåðè Êàðôàãåí; åñëè âòîðàÿ èç ýòèõ ïîáåä è äîñòàíåòñÿ íîâûì êîíñóëàì, òî ïåðâàÿ áóäåò íå òîëüêî ñëàâíåé è çíà÷èòåëüíåå. Èìåííî îíà âûçîâåò è ïîõîä íà Êàðôàãåí. ñ.359 (11) Íå ãîâîðþ çäåñü î òîì, ÷òî êàçíå íå ïîä ñèëó ïðîêîðìèòü äâà ðàçíûõ âîéñêà: îäíî â Èòàëèè, äðóãîå â Àôðèêå; (12) à òàêæå î òîì, ÷òî íàì íè÷åãî íå îñòàíåòñÿ íà ñîäåðæàíèå ôëîòà è ìû íå ñìîæåì îáåñïå÷èòü ñåáÿ ïðîäîâîëüñòâèåì. Íî êòî æå îáìàíûâàåòñÿ, êòî æå íå âèäèò íàäâèãàþùåéñÿ îïàñíîñòè? Ïóáëèé Ëèöèíèé áóäåò âîåâàòü â Èòàëèè, Ïóáëèé Ñöèïèîí — â Àôðèêå. (13) Ëàäíî, à åñëè — äà ñîõðàíÿò íàñ âñå áîãè, ñòðàøíî äàæå ñêàçàòü, íî âåäü òî, ÷òî îäíàæäû ñëó÷èëîñü, ìîæåò îïÿòü ñëó÷èòüñÿ — Ãàííèáàë ïîáåäèòåëåì äâèíåòñÿ ê Ãîðîäó, ÷òî æ íàì òîãäà âûçûâàòü òåáÿ, êîíñóëà, èç Àôðèêè, êàê Êâèíòà Ôóëüâèÿ èç Êàïóè?129 (14) À ìîæíî ëè ïîëîæèòüñÿ íà âîåííîå ñ÷àñòüå â Àôðèêå? Ñóäè íà ïðèìåðå òâîèõ îòöà è äÿäè, ïîãèáøèõ âìåñòå ñ âîéñêàìè çà êàêèå-íèáóäü òðèäöàòü äíåé. (15) È ýòî — â ñòðàíå, ãäå çà íåñêîëüêî ëåò îíè âåëèêèìè ïîäâèãàìè íà ñóøå è íà ìîðå ïðîñëàâèëè íà ÷óæáèíå è ðèìñêèé íàðîä, è âàøó ñåìüþ. (16) Ìíå íå õâàòèëî áû äíÿ, ïîæåëàé ÿ èñ÷èñëèòü öàðåé è ïîëêîâîäöåâ, íåîñìîòðèòåëüíî âñòóïèâøèõ íà áåäó ñåáå è ñâîèì âîéñêàì âî âðàæåñêóþ çåìëþ. (17) Àôèíÿíå, ëþäè áëàãîðàçóìíûå, áðîñèëè ñâîþ âîéíó â Àòòèêå è ïî ñîâåòó þíîøè130, òîæå äåÿòåëüíîãî è çíàòíîãî, îòïðàâèëè â Ñèöèëèþ áîëüøîé ôëîò è â îäíîé ìîðñêîé áèòâå íàâåê íàäëîìèëè ñâîå öâåòóùåå ãîñóäàðñòâî. |
41. «Illud te mihi ignoscere, P. Corneli, aequum erit, si, cum in me ipso numquam pluris famam hominum quam rem publicam fecerim, ne tuam quidem gloriam bono publico praeponam. [2] Quamquam, si aut bellum nullum in Italia aut is hostis esset ex quo victo nihil gloriae quaereretur, qui te in Italia retineret, etsi id bono publico faceret, simul cum bello materiam gloriae tuae isse ereptum videri posset. [3] Cum vero Hannibal hostis incolumi exercitu quartum decimum annum Italiam obsideat, paenitebit te, P. Corneli, gloriae tuae, si hostem eum qui tot funerum, tot cladium nobis causa fuit, tu consul Italia expuleris et, sicut penes C. Lutatium prioris Punici perpetrati belli titulus fuit, ita penes te huius fuerit? [4] Nisi aut Hamilcar Hannibali dux est praeferundus aut illud bellum huic, aut victoria illa maior clariorque quam haec — modo contingat ut te consule vincamus — futura est. [5] Ab Drepanis aut Eryce detraxisse Hamilcarem quam Italia expulisse Poenos atque Hannibalem malis? [6] Ne tu quidem, etsi magis partam quam speratam gloriam amplecteris, Hispania potius quam Italia bello liberata gloriatus fueris. [7] Nondum is est Hannibal, quem non magis timuisse videatur quam contempsisse qui aliud bellum maluerit. [8] Quin igitur ad hoc accingeris nec per istos circuitus, ut, cum in Africam traieceris, secuturum te illuc Hannibalem speres potius quam recto hinc itinere, ubi Hannibal est, eo bellum intendis, si egregiam istam palmam belli Punici patrati petis? [9] Hoc et natura prius est, tua cum defenderis, aliena ire oppugnatum. Pax ante in Italia quam bellum in Africa sit, et nobis prius decedat timor quam ultro aliis inferatur. [10] Si utrumque tuo ductu auspicioque fieri potest, Hannibale hic victo, illic Carthaginem expugna; si altera utra victoria novis consulibus relinquenda est, prior cum maior clariorque, tum causa etiam insequentis fuerit. [11] Nam nunc quidem, praeterquam quod et in Italia et in Africa duos diversos exercitus alere aerarium non potest, [12] praeterquam quod unde classes tueamur, unde commeatibus praebendis sufficiamus nihil reliqui est, quid? periculi tandem quantum adeatur quem fallit? P. Licinius in Italia, P. Scipio bellum in Africa geret. [13] Quid? si — quod omnes dei omen avertant et dicere etiam reformidat animus, sed quae acciderunt accidere possunt — victor Hannibal ire ad urbem perget, tum demum te consulem ex Africa, sicut Q. Fulvium a Capua, arcessemus? [14] Quid quod in Africa quoque Mars communis belli erit? Domus tibi tua, pater patruusque intra triginta dies cum exercitibus caesi documento sint, [15] ubi per aliquot annos maxumis rebus terra marique gerendis amplissimum nomen apud exteras gentes populi Romani vestraeque familiae fecerant. [16] Dies me deficiat, si reges imperatoresque temere in hostium terram transgressos cum maximis cladibus suis exercituumque suorum enumerare velim. [17] Athenienses, prudentissima civitas, bello domi relicto, auctore aeque inpigro ac nobili iuvene magna classe in Siciliam tramissa, una pugna navali florentem rem publicam suam in perpetuum adflixerunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß