Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXII, ãë. 21

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

21. (1) Òîãäà âíîâü çàãî­âî­ðèë ïðå­òîð Àðè­ñòåí: «Íå ñêóä­íû âû ðàçó­ìîì, âîæäè àõåé­ñêèå, — íå áîëü­øå, ÷åì äàðîì ðå÷è, ïðî­ñòî íèêòî íå õî÷åò íà ñâîé ñòðàõ ïîäàòü ñîâåò â îáùåì äåëå. Áóäü ÿ ÷àñò­íûì ëèöîì, âîç­ìîæ­íî, è ÿ ïðî­ìîë­÷àë áû. Íî òåïåðü ìíå, ïðå­òî­ðó, ÿñíî âèä­íî, ÷òî ñëå­äî­âà­ëî èëè âîâñå íå íàçíà­÷àòü ñîâå­ùà­íèå ñ ïîñëà­ìè, èëè óæ íå îòïóñ­êàòü èõ îòñþäà áåç îòâå­òà. (2) Íî êàê ÿ ìîãó ÷òî-ëèáî îòâå­÷àòü áåç âàøå­ãî ðåøå­íèÿ? È ïîñêîëü­êó íèêòî èç âàñ, ïðè­ãëà­øåí­íûõ íà ýòîò ñîâåò, íå õî÷åò èëè íå äåð­çà­åò âûñêà­çàòü­ñÿ íè â ÷üþ ïîëü­çó, äàâàé­òå âìå­ñòî âàøèõ ìíå­íèé îöå­íèì âûñëó­øàí­íûå â÷å­ðà ðå÷è ïîñëîâ, (3) êàê åñëè áû ýòî áûëè íå ñâîå­êî­ðûñò­íûå òðå­áî­âà­íèÿ, à ñîâå­òû, âíó­øåí­íûå çàáîòîé î íàøåé âûãî­äå. (4) Ðèì­ëÿíå, ðîäî­ñ­öû è Àòòàë èùóò äðóæ­áû è ñîþ­çà ñ íàìè è ñ÷è­òà­þò, ÷òî íàì ñëå­äî­âà­ëî áû ïîìî÷ü èì â âîéíå, êîòî­ðóþ îíè âåäóò ñ.59 ïðî­òèâ Ôèëèï­ïà. (5) Öàðü æå íàïî­ìè­íà­åò î ñîþ­çå è êëÿò­âå, êîòî­ðóþ ìû åìó ïðè­íåñ­ëè, è òî òðå­áó­åò, ÷òîáû ìû ñòî­ÿ­ëè íà åãî ñòî­ðîíå, à òî ãîâî­ðèò, ÷òî óäî­âîëü­ñò­âó­åò­ñÿ íàøèì îòêà­çîì îò ó÷à­ñòèÿ â âîéíå. (6) Íåóæòî íèêòî íå çàäó­ìàë­ñÿ, îò÷å­ãî ýòî òîò, êòî åùå íå ñòàë ñîþç­íè­êîì, òðå­áó­åò áîëü­øå­ãî, ÷åì òîò, êòî èì óæå ÿâëÿ­åò­ñÿ? Òóò, àõåé­öû, äåëî íå â ñêðîì­íî­ñòè Ôèëèï­ïà è íå â áåñ­ñòûä­ñòâå ðèì­ëÿí: (7) ñàìî­óâå­ðåí­íîñòü ïðî­ñè­òå­ëåé è ðàñ­òåò, è óáû­âà­åò ñîîá­ðàç­íî ñ èõ óñïå­õà­ìè. Î Ôèëèï­ïå íàì íå íàïî­ìè­íà­åò íè÷òî, êðî­ìå åãî ïîñëà, à ðèì­ñêèé ôëîò ñòî­èò â Êåí­õðå­ÿõ, âûñòàâ­ëÿÿ íàïî­êàç äîáû­÷ó îò åâáåé­ñêèõ ãîðî­äîâ; ìû âèäèì, êàê êîí­ñóë è åãî ëåãè­î­íû ñâî­áîä­íî ðàç­ãó­ëè­âà­þò ïî Ôîêèäå è Ëîê­ðèäå, è íàñ ðàçäå­ëÿ­åò ëèøü íè÷òîæ­íàÿ ïîëîñ­êà ìîðÿ. (8) Óäè­âè­òåëü­íî ëè, ÷òî ïîñîë Ôèëèï­ïà Êëåî­ìåäîíò íå ñëèø­êîì íàñòîé­÷è­âî òðå­áó­åò îò íàñ áðàòü­ñÿ çà îðó­æèå è âîå­âàòü ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè âî èìÿ öàðÿ? (9) Åñëè áû íà îñíî­âà­íèè òîãî æå äîãî­âî­ðà è êëÿò­âû, ñâÿ­òî­ñòüþ êîòî­ðîé îí íàñ òåïåðü çàêëè­íà­åò, ìû áû ó íåãî ïîïðî­ñè­ëè, ÷òîáû Ôèëèïï çàùè­òèë íàñ îò Íàáè­ñà ñ ëàêåäå­ìî­íÿ­íà­ìè, è îò ðèì­ëÿí, òî îí íå íàøåë áû íå òîëü­êî ãàð­íè­çî­íà íàì äëÿ çàùè­òû, íî äàæå ñëîâ äëÿ îòâå­òà. (10) Êëÿ­íóñü, íè÷óòü íå áîëü­øå ïîìîã íàì òîò æå Ôèëèïï â ïðî­øëîì ãîäó; îáå­ùàÿ íà÷àòü âîé­íó ïðî­òèâ Íàáè­ñà, îí ñòà­ðàë­ñÿ âûìà­íèòü íàøó ìîëî­äåæü îòñþäà íà Åâáåþ, (11) íî, óáåäèâ­øèñü, ÷òî ìû íè îòðÿäà íå ïîñû­ëà­åì, íè â âîé­íó ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè ââÿ­çû­âàòü­ñÿ íå õîòèì, îí çàáûë î òîì ñîþ­çå, íà êîòî­ðûé ñåé­÷àñ ññû­ëà­åò­ñÿ, è ïðå­äî­ñòà­âèë Íàáè­ñó ñ ëàêåäå­ìî­íÿ­íà­ìè çàíè­ìàòü­ñÿ ðàç­áî­åì è ãðà­áå­æà­ìè. (12) È ìíå êàæåò­ñÿ, â ðå÷è Êëåî­ìåäîí­òà íå ñõî­äÿò­ñÿ êîí­öû ñ êîí­öà­ìè. Îí óìà­ëÿë îïàñ­íîñòü âîé­íû ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, óòâåð­æäàÿ, ÷òî åå èñõîä áóäåò òàêèì æå, êàê â ïðåäû­äó­ùåé âîéíå, êîòî­ðóþ òå âåëè ñ Ôèëèï­ïîì. (13) Òàê ïî÷å­ìó æå öàðü èçäà­ëå­êà ïðî­ñèò íàøåé ïîìî­ùè âìå­ñòî òîãî, ÷òîáû çäåñü, íà ìåñòå, çàùè­ùàòü íàñ, ñâî­èõ äàâ­íèõ ñîþç­íè­êîâ, ñðà­çó è îò Íàáè­ñà, è îò ðèì­ëÿí? Äà ÷òî ãîâî­ðèòü ïðî íàñ! Âåäü öàðü ñòåð­ïåë âçÿ­òèå Ýðå­òðèè è Êàðè­ñòà! Ñíåñ ïàäå­íèå ñòîëü­êèõ ãîðî­äîâ Ôåñ­ñà­ëèè! Îòäàë Ôîêèäó è Ëîê­ðèäó! (14) À òåïåðü ìèðèò­ñÿ ñ îñà­äîé Ýëà­òåè! Ïî÷å­ìó îí óøåë èç ýïèð­ñêèõ óùå­ëèé? Ïðè­íóæ­äå­íèå ëè, ñòðàõ ëè èëè ñîá­ñò­âåí­íàÿ âîëÿ âûãíà­ëè åãî èç òåõ íåïðè­ñòóï­íûõ òâåð­äûíü íàä ðåêîþ Àîé? Ïî÷å­ìó óäà­ëèë­ñÿ îí â ãëóáü ñâî­åãî öàð­ñòâà, ïîêè­íóâ çàíÿ­òîå èì óùå­ëüå? (15) Åñëè ïî ñâî­åé âîëå îñòà­âèë Ôèëèïï ñòîëü­êèõ ñîþç­íè­êîâ íà ðàç­ãðàá­ëå­íüå âðà­ãàì, êòî ïîñìå­åò îòðè­öàòü, ÷òî è ñîþç­íè­êè ìîãóò ðóêî­âîä­ñò­âî­âàòü­ñÿ ñîá­ñò­âåí­íîé âûãî­äîé? Åñëè èç ñòðà­õà, òî ïóñòü îí è íàì ïðî­ñòèò íàøó áîÿç­ëè­âîñòü. (16) Åñëè æå îí îòñòó­ïèë, ïîáåæ­äåí­íûé îðó­æè­åì, òî íåóæòî, Êëåî­ìåäîíò, ìû, àõåé­öû, ñäåð­æèì ðèì­ñêèé íàòèñê, êîòî­ðî­ãî íå ñäåð­æà­ëè âû, ìàêåäî­íÿíå? Òû ïûòà­åøü­ñÿ óáåäèòü íàñ, áóä­òî ó ðèì­ëÿí â íûíåø­íåé âîéíå ñèë è ñðåäñòâ íå áîëü­øå, ÷åì ðàíü­øå, — âçãëÿ­íåì, îäíà­êî, íà ñóùå­ñòâî äåëà: (17) òîãäà îíè îêà­çû­âà­ëè ýòî­ëèé­öàì ïîìîùü ôëî­òîì, à íè ïîë­êî­âî­äåö â êîí­ñóëü­ñêîì çâà­íèè, íè êîí­ñóëü­ñêîå âîé­ñêî â áîÿõ íå ó÷àñò­âî­âà­ëè60; èç ñîþç­íè­êîâ Ôèëèï­ïà ëèøü ïðè­ìîð­ñêèå ãîðî­äà ïðå­áû­âà­ëè â ñìÿ­òå­íèè è ñòðà­õå, à âíóò­ðåí­íèå îáëà­ñòè áûëè íàñòîëü­êî îãðàæ­äå­íû ñ.60 îò ðèì­ñêî­ãî îðó­æèÿ, ÷òî ýòî­ëèé­öû òùåò­íî ïðî­ñè­ëè ó ðèì­ëÿí ïîìî­ùè, êîãäà Ôèëèïï îïó­ñòî­øàë èõ çåì­ëè. (18) Îäíà­êî òåïåðü ðèì­ëÿíå ïîêîí­÷è­ëè ñ Ïóíè­÷å­ñêîé âîé­íîé, îò êîòî­ðîé íà ïðî­òÿ­æå­íèè øåñò­íà­äöà­òè ëåò ñòðà­äà­ëî, ìîæ­íî ñêà­çàòü, ñàìîå ÷ðå­âî Èòà­ëèè: è âîò óæå îíè íå ïðî­ñòî ïîñû­ëà­þò ïîìîùü âîþ­þ­ùèì ýòî­ëèé­öàì, íî, ñàìè íà÷àâ âîé­íó, íàïà­äà­þò íà Ìàêåäî­íèþ ñðà­çó è ñ ñóøè, è ñ ìîðÿ. (19) Óæå òðå­òèé êîí­ñóë âåäåò ýòó âîé­íó ñ ïîë­íûì íàïðÿ­æå­íè­åì ñèë. Ñóëü­ïè­öèé, ñòîëê­íóâ­øèñü ñ öàðåì â ñàìîé Ìàêåäî­íèè, ðàç­áèë åãî è îáðà­òèë â áåã­ñòâî, à áîãà­òåé­øóþ ÷àñòü åãî öàð­ñòâà îïó­ñòî­øèë. (20) Íûíå Êâèíê­öèé âûãíàë öàðÿ èç ñîá­ñò­âåí­íî­ãî åãî ëàãå­ðÿ — à âåäü â ðóêàõ Ôèëèï­ïà íàõî­äè­ëèñü ýïèð­ñêèå òåñ­íè­íû, è îí áûë óâå­ðåí â èõ íåïðè­ñòóï­íî­ñòè, â ñâî­èõ óêðåï­ëå­íè­ÿõ è âîé­ñêå. Íî öàðü áåæàë â Ôåñ­ñà­ëèþ, à êîí­ñóë, ïðå­ñëå­äóÿ åãî, çàõâà­òèë öàð­ñêèå çàñòà­âû è ñîþç­íûå åìó ãîðî­äà ïî÷òè ÷òî ó íåãî íà ãëà­çàõ.

(21) Äîïó­ñòèì, âñå ëîæü, ÷òî çäåñü ãîâî­ðèë àôèí­ñêèé ïîñîë î æåñòî­êî­ñòè, àë÷­íî­ñòè è ëþáî­ñòðà­ñòèè öàðÿ; äîïó­ñòèì, íàñ íå êàñà­þò­ñÿ ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ, ñîâåð­øåí­íûå öàðåì ïðî­òèâ ãîð­íèõ è ïîä­çåì­íûõ áîãîâ â Àòòè­êå, — (22) âñå ýòî íå ñðàâ­íèò­ñÿ ñ òåì, ÷òî ïðå­òåð­ïå­ëè æèòå­ëè îòäà­ëåí­íûõ îò íàñ Êåî­ñà è Àáèäî­ñà. Äàâàé­òå, åñëè õîòè­òå, çàáóäåì è î íàøèõ ñîá­ñò­âåí­íûõ ðàíàõ, (23) îá óáèé­ñòâàõ è ãðà­áå­æàõ, ó÷è­íåí­íûõ öàðåì â Ìåñ­ñåíå — â ñåðä­öå Ïåëî­ïîí­íå­ñà, î ãîñòå­ïðè­èì­öå öàðÿ â Êèïà­ðèñ­ñèè Õàðè­òå­ëå, óáè­òîì ïðÿ­ìî íà ïèðó, âîïðå­êè âñåì áîæå­ñêèì è ëþä­ñêèì ïðà­âàì61 è îáû­÷à­ÿì, îá Àðà­òàõ èç Ñèêè­î­íà, îòöå è ñûíå, óìåðù­âëåí­íûõ öàðåì. À âåäü îí íåñ÷àñò­íî­ãî ñòàð­öà îòöîì âåëè­÷àë! (24) Ó ñûíà æå ïîõî­òè ðàäè óâåç æåíó â Ìàêåäî­íèþ!62 Íå áóäåì âñïî­ìè­íàòü ïðî­÷èå íàä­ðó­ãà­òåëü­ñòâà íàä äåâà­ìè è ìàò­ðî­íà­ìè. (25) Äîïó­ñòèì, ÷òî ìû èìå­åì äåëî è íå ñ Ôèëèï­ïîì, ÷üåé æåñòî­êî­ñòè âû òàê áîè­òåñü, ÷òî âñå îíå­ìå­ëè. Âåäü êàêàÿ åùå ìîæåò áûòü ïðè­÷è­íà äëÿ ìîë­÷à­íüÿ ó ñîçâàí­íûõ íà ñîâåò? Ïðåä­ïî­ëî­æèì òåïåðü, ÷òî ìû îáñóæ­äà­åì ñâîè äåëà ñ Àíòè­ãî­íîì, êðîò­÷àé­øèì è ñïðà­âåä­ëè­âåé­øèì öàðåì, îêà­çàâ­øèì íàì âñåì ìíî­æå­ñòâî óñëóã63: íåóæòî îí ïîòðå­áî­âàë áû îò íàñ äåëàòü íåâû­ïîë­íè­ìîå?

(26) Ïåëî­ïîí­íåñ åñòü ïîëó­îñò­ðîâ, ëèøü óçêèì ïåðå­øåé­êîì Èñò­ìà64 ñâÿ­çàí­íûé ñ êîí­òè­íåí­òîì; íè äëÿ ÷åãî îí íå îòêðûò è íå óäî­áåí â òàêîé ñòå­ïå­íè, êàê äëÿ ìîð­ñêîé âîé­íû. (27) Åñëè ñòî êðû­òûõ ñóäîâ, äà ïÿòü­äå­ñÿò áîëåå ëåã­êèõ îòêðû­òûõ, äà òðèä­öàòü èññêèõ ëàäåé íà÷­íóò ðàçî­ðÿòü ïðè­ìîð­ñêèå îáëà­ñòè è íàïà­äàòü íà áåç­çà­ùèò­íûå ãîðî­äà ïîáå­ðå­æüÿ, òî ìû, ïîíÿò­íî, ñïà­ñåì­ñÿ â ãîðî­äàõ, ëåæà­ùèõ âíóò­ðè ñòðà­íû, — êàê áóä­òî âîé­íà, ïðî­íèê­øàÿ âãëóáü, íå ñæè­ãà­åò óæå íàøè íåä­ðà! (28) Êîãäà Íàáèñ ñ ëàêåäå­ìî­íÿ­íà­ìè áóäåò òåñ­íèòü íàñ ñ ñóøè, à ðèì­ñêèé ôëîò ñ ìîðÿ, — îòêóäà òîãäà âçû­âàòü ìíå ê ñîþç­íè­÷å­ñêîé ïîìî­ùè öàðÿ è ìàêåäîí­ñêîé çàùè­òå? Ìîæåò áûòü, ìû ñàìè, ñâî­è­ìè ñèëà­ìè áóäåì îáî­ðî­íÿòü îñà­æäåí­íûå ãîðî­äà îò ðèì­ñêî­ãî âðà­ãà? Òî-òî ìû õîðî­øî îòñòî­ÿ­ëè Äèìû â ïðî­øëîé âîéíå!65 (29) Ðàç­âå ìàëî ìû âèäèì ÷óæèõ íåñ÷à­ñòèé, ÷òîáû óìíî­æàòü èõ åùå è ñâî­èì ïðè­ìå­ðîì? (30) Ðèì­ëÿíå ïî ñâî­åé âîëå èùóò íàøåé äðóæ­áû — íå âçäó­ìàé­òå ïðå­íå­áðå÷ü òåì, ÷åãî âàì ñ.61 ñàìèì ñëå­äó­åò æåëàòü è ê ÷åìó âñå­ìè ñèëà­ìè íóæ­íî ñòðå­ìèòü­ñÿ. (31) Óæ íå äóìà­åò­ñÿ ëè âàì, ÷òî îíè îò ñòðà­õà ïðè­áå­ãà­þò ê ñîþ­çó ñ âàìè, ÷òî, çàñòèã­íó­òûå â ÷óæîé ñòðàíå, æåëà­þò óêðûòü­ñÿ ïîä ñåíüþ âàøå­ãî ïîêðî­âè­òåëü­ñòâà, äàáû èõ ïðè­íè­ìà­ëè â âàøèõ ãàâà­íÿõ è ñíàá­æà­ëè âàøèì ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì? (32)  èõ ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèè ìîðå; â êàêèå áû çåì­ëè îíè íè ïðè­õî­äè­ëè, âñå òîò­÷àñ ïîä­÷è­íÿ­åò­ñÿ èõ âëà­ñòè: òîãî, î ÷åì îíè ïðî­ñÿò, èì ïî ïëå­÷ó äîáèòü­ñÿ è ñèëîé. Òîëü­êî èç ñîñòðà­äà­íèÿ îíè íå ïîç­âî­ëÿ­þò âàì ñîâåð­øèòü íåïî­ïðà­âè­ìîå. (33) Èáî òî, ÷òî Êëåî­ìåäîíò ïðåä­ñòàâ­ëÿë âàì êàê óìå­ðåí­íûé è ñàìûé áåç­îïàñ­íûé ïóòü — îñòà­âàòü­ñÿ â áåç­äåé­ñò­âèè è íå áðàòü­ñÿ çà îðó­æèå, — ýòî â äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè íå ñðåä­íèé è âîîá­ùå íå ïóòü. (34) Íå ãîâî­ðÿ óæ î òîì, ÷òî íàì âñå ðàâ­íî íóæ­íî ëèáî ïðè­íÿòü, ëèáî îòâåðã­íóòü ñîþç ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè — ÷åì, êàê íå äîáû­÷åé ïîáåäè­òå­ëÿ, ñòà­íåì ìû, íå çàðó­÷èâ­øèñü íèãäå íàäåæ­íîé ïîä­äåðæ­êîé è îæè­äàÿ èñõî­äà äåëà, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ ïðè­ñî­åäè­íèòü ñâîå ðåøå­íèå ê ðåøå­íèþ ñóäü­áû? (35) Íå ïðå­íå­áðå­ãàé­òå òåì, ÷òî âàì ïðåä­ëî­æè­ëè ïî äîá­ðîé âîëå, íî î ÷åì ñëå­äî­âà­ëî ìîëèòü âñåõ áîãîâ. Ñåãî­äíÿ âàì ïîç­âî­ëå­íî ñäå­ëàòü âûáîð, íî íå âñå­ãäà ýòî áóäåò òàê. Íå ÷àñòî è íå äîë­ãî áóäåò ó âàñ òàêàÿ âîç­ìîæ­íîñòü. (36) Óæå äàâ­íî âû áîëåå õîòè­òå, ÷åì ñìå­å­òå îñâî­áî­äèòü ñåáÿ îò Ôèëèï­ïà. À òåïåðü âàì íå íóæ­íî òåð­ïåòü íè òðóäîâ, íè îïàñ­íî­ñòåé: òå, êòî âåðíåò âàì ñâî­áî­äó, ïðè­ïëû­ëè èç-çà ìîðÿ ñ áîëü­øèì ôëî­òîì è âîé­ñêîì. (37) Åñëè âû îòâåðã­íå­òå ýòèõ ñîþç­íè­êîâ, çíà­÷èò, âû ëèøè­ëèñü ðàñ­ñóä­êà, èáî íå ìèíî­âàòü âàì âñòðå­òèòü­ñÿ ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, åñëè íå êàê ñ ñîðàò­íè­êà­ìè, òî êàê ñ âðà­ãà­ìè».

21. Tum Aris­tae­nus prae­tor rur­sus: «Non ma­gis con­si­lium vo­bis, prin­ci­pes Achaeo­rum, deest quam lin­gua; sed suo quis­que pe­ri­cu­lo in com­mu­ne con­sul­tum non vult. For­si­tan ego quo­que ta­ce­rem, si pri­va­tus es­sem; nunc prae­to­ri vi­deo aut non dan­dum con­ci­lium le­ga­tis fuis­se, aut non si­ne res­pon­so eos di­mit­ten­dos es­se; [2] res­pon­de­re autem ni­si ex vestro dec­re­to qui pos­sum? Et quo­niam ne­mo vestrum, qui in hoc con­ci­lium ad­vo­ca­ti es­tis, pro sen­ten­tia quic­quam di­ce­re vult aut audet, ora­tio­nes le­ga­to­rum hes­ter­no die ut pro sen­ten­tiis dic­tas per­cen­sea­mus, [3] pe­rin­de ac non pos­tu­la­ve­rint, quae e re sua es­sent, sed sua­se­rint quae no­bis cen­se­rent uti­lia es­se. [4] Ro­ma­ni Rho­dii­que et At­ta­lus so­cie­ta­tem ami­ci­tiam­que nostram pe­tunt et in bel­lo quod ad­ver­sus Phi­lip­pum ge­runt se a no­bis adiu­va­ri aequ­um cen­sent. [5] Phi­lip­pus so­cie­ta­tis se­cum ad­mo­net et iuris iuran­di et mo­do pos­tu­lat ut se­cum ste­mus, mo­do ne in­ter­si­mus ar­mis, con­ten­tum ait se es­se. [6] Nul­li­ne ve­nit in men­tem cur, qui non­dum so­cii sunt, plus pe­tant quam so­cius? Non fit hoc ne­que mo­des­tia Phi­lip­pi ne­que im­pu­den­tia Ro­ma­no­rum, Achaei: [7] for­tu­na et dat fi­du­ciam pos­tu­lan­ti­bus et de­mit. Phi­lip­pi prae­ter le­ga­tum vi­de­mus ni­hil; Ro­ma­na clas­sis ad Cenchreas stat ur­bium Euboeae spo­lia prae se fe­rens, con­su­lem le­gio­nes­que eius, exi­guo ma­ris spa­tio diiunctas, Pho­ci­dem ac Loc­ri­dem per­va­gan­tes vi­de­mus; [8] mi­ra­mi­ni, cur dif­fi­den­ter Cleo­me­don, le­ga­tus Phi­lip­pi, ut pro re­ge ar­ma ca­pe­re­mus ad­ver­sus Ro­ma­nos, mo­do ege­rit? [9] Qui, si ex eodem foe­de­re ac iure iuran­do, cui­us no­bis re­li­gio­nem ini­cie­bat, ro­ge­mus eum, ut nos Phi­lip­pus et ab Na­bi­de ac La­ce­dae­mo­niis et ab Ro­ma­nis de­fen­dat, non mo­do prae­si­dium, quo tuea­tur nos, sed ne quid res­pon­deat qui­dem no­bis sit in­ven­tu­rus, [10] non her­cu­le ma­gis quam ip­se Phi­lip­pus prio­re an­no, qui pol­li­cen­do se ad­ver­sus Na­bi­dem bel­lum ges­tu­rum cum temptas­set nostram iuven­tu­tem hinc in Euboeam extra­he­re, [11] postquam nos ne­que de­cer­ne­re id si­bi prae­si­dium ne­que vel­le il­li­ga­ri Ro­ma­no bel­lo vi­dit, ob­li­tus so­cie­ta­tis eius quam nunc iac­tat vas­tan­dos po­pu­lan­dos­que Na­bi­di ac La­ce­dae­mo­niis re­li­quit. [12] Ac mi­hi qui­dem mi­ni­me con­ve­niens in­ter se ora­tio Cleo­me­don­tis vi­sa est. Ele­va­bat Ro­ma­num bel­lum even­tum­que eius eun­dem fo­re, qui prio­ris bel­li quod cum Phi­lip­po ges­se­rint, di­ce­bat. [13] Cur igi­tur nostrum il­le auxi­lium ab­sens pe­tit po­tius quam prae­sens nos, so­cios ve­te­res, si­mul ab Na­bi­de ac Ro­ma­nis tuea­tur? Nos di­co? Quid ita pas­sus est Eret­riam Ca­rys­tum­que ca­pi? Quid ita tot Thes­sa­liae ur­bes? Quid ita Loc­ri­dem Pho­ci­dem­que? [14] Quid ita nunc Ela­tiam op­pug­na­ri pa­ti­tur? Cur ex­ces­sit fau­ci­bus Epi­ri cla­ustris­que il­lis inex­pug­na­bi­li­bus su­per Aoum am­nem re­lic­to­que quem in­si­de­bat sal­tu pe­ni­tus in reg­num abiit? [15] Aut vi aut me­tu aut vo­lun­ta­te. Si sua vo­lun­ta­te tot so­cios re­li­quit hos­ti­bus di­ri­pien­dos, qui re­cu­sa­re po­test quin et so­cii si­bi con­su­lant? Si me­tu, no­bis quo­que ig­nos­cat ti­men­ti­bus; si vic­tus ar­mis ces­sit, Achaei Ro­ma­na ar­ma sus­ti­ne­bi­mus, Cleo­me­don, quae vos Ma­ce­do­nes non sus­ti­nuis­tis? [16] An ti­bi po­tius cre­da­mus Ro­ma­nos non maio­ri­bus co­piis nec vi­ri­bus nunc bel­lum ge­re­re quam an­tea ges­se­rint po­tius quam res ip­sas in­tuea­mur? [17] Aeto­los tum clas­se adiu­ve­runt; nec du­ce con­su­la­ri nec exer­ci­tu bel­lum ges­se­runt; so­cio­rum Phi­lip­pi ma­ri­ti­mae tum ur­bes in ter­ro­re ac tu­mul­tu erant; me­di­ter­ra­nea adeo tu­ta ab ar­mis Ro­ma­nis fue­runt ut Phi­lip­pus Aeto­los ne­qui­quam opem Ro­ma­no­rum implo­ran­tes de­po­pu­la­re­tur; [18] nunc autem de­functi bel­lo Pu­ni­co Ro­ma­ni, quod per se­de­cim an­nos ve­lut intra vis­ce­ra Ita­liae to­le­ra­ve­runt, non prae­si­dium Aeto­lis bel­lan­ti­bus mi­se­runt, sed ip­si du­ces bel­li ar­ma ter­ra ma­ri­que si­mul Ma­ce­do­niae in­tu­le­runt. [19] Ter­tius iam con­sul sum­ma vi ge­rit bel­lum. Sul­pi­cius in ip­sa Ma­ce­do­nia congres­sus fu­dit fu­ga­vit­que re­gem, par­tem opu­len­tis­si­mam reg­ni eius de­po­pu­la­tus; [20] nunc Quincti­us te­nen­tem cla­ustra Epi­ri na­tu­ra lo­ci, mu­ni­men­tis, exer­ci­tu fre­tum castris exuit, fu­gien­tem in Thes­sa­liam per­se­cu­tus prae­si­dia re­gia so­cias­que ur­bes eius pro­pe in conspec­tu re­gis ip­sius ex­pug­na­vit.

[21] Ne sint ve­ra, quae Athe­nien­sis mo­do le­ga­tus de cru­de­li­ta­te, ava­ri­tia, li­bi­di­ne re­gis dis­se­ruit; ni­hil ad nos per­ti­neant, quae in ter­ra At­ti­ca sce­le­ra in su­pe­ros in­fe­ros­que deos sunt ad­mis­sa, [22] mul­to mi­nus quae Cia­ni Aby­de­ni­que, qui pro­cul ab no­bis ab­sunt, pas­si sunt; nostro­rum ip­si vul­ne­rum si vul­tis ob­li­vis­ca­mur, [23] cae­des di­rep­tio­nes­que bo­no­rum Mes­se­nae in me­dia Pe­lo­pon­ne­so fac­tas, et hos­pi­tem Cy­pa­ris­siae Cha­ri­te­len contra ius om­ne ac fas in­ter epu­las pro­pe ip­sas oc­ci­sum, et Ara­tum pat­rem fi­lium­que Si­cyo­nios, cum se­nem in­fe­li­cem pa­ren­tem etiam ap­pel­la­re so­li­tus es­set, in­ter­fec­tos, [24] fi­lii etiam uxo­rem li­bi­di­nis cau­sa in Ma­ce­do­niam as­por­ta­tam, ce­te­ra stup­ra vir­gi­num mat­ro­na­rum­que ob­li­vio­ni den­tur; [25] ne sit cum Phi­lip­po res, cui­us cru­de­li­ta­tis me­tu ob­mu­tuis­tis om­nes — nam quae alia ta­cen­di ad­vo­ca­tis in con­ci­lium cau­sa est?; — cum An­ti­go­no, mi­tis­si­mo ac ius­tis­si­mo re­ge et de no­bis om­ni­bus op­ti­me me­ri­to, exis­ti­me­mus dis­cep­ta­tio­nem es­se: num id pos­tu­la­ret fa­ce­re nos quod fie­ri non pos­set? [26] Pae­ne in­su­la est Pe­lo­pon­ne­sus, an­gus­tis Isthmi fau­ci­bus con­ti­nen­ti ad­hae­rens, nul­li aper­tior ne­que op­por­tu­nior quam na­va­li bel­lo. [27] Si cen­tum tec­tae na­ves et quin­qua­gin­ta le­vio­res aper­tae et tri­gin­ta Is­saei lem­bi ma­ri­ti­mam oram vas­ta­re et ex­po­si­tas pro­pe in ip­sis li­to­ri­bus ur­bes coe­pe­rint op­pug­na­re, in me­di­ter­ra­neas sci­li­cet nos ur­bes re­ci­pie­mus, tam­quam non in­tes­ti­no et hae­ren­te in ip­sis vis­ce­ri­bus ura­mur bel­lo! [28] Cum ter­ra Na­bis et La­ce­dae­mo­nii, ma­ri clas­sis Ro­ma­na ur­ge­bunt, un­de re­giam so­cie­ta­tem et Ma­ce­do­num prae­si­dia implo­rem? An ip­si nostris ar­mis ab hos­te Ro­ma­no tu­ta­bi­mur ur­bes quae op­pug­na­bun­tur? Eg­re­gie enim Dy­mas prio­re bel­lo su­mus tu­ta­ti! [29] Sa­tis exemplo­rum no­bis cla­des alie­nae prae­bent; ne quae­ra­mus quem ad mo­dum ce­te­ris exemplo si­mus.

[30] No­li­te, quia ultro Ro­ma­ni pe­tunt ami­ci­tiam, id quod op­tan­dum vo­bis ac sum­mo­pe­re pe­ten­dum erat, fas­ti­di­re. [31] Me­tu enim vi­de­li­cet com­pul­si et dep­ren­si in alie­na ter­ra, quia sub umbra vestri auxi­lii la­te­re vo­lunt, in so­cie­ta­tem vestram con­fu­giunt, ut por­ti­bus vestris re­ci­pian­tur, ut com­mea­ti­bus utan­tur! [32] Ma­re in po­tes­ta­te ha­bent; ter­ras quas­cum­que adeunt ex­templo di­cio­nis suae fa­ciunt. Quod ro­gant, co­ge­re pos­sunt; quia pe­per­cis­se vo­bis vo­lunt, com­mit­te­re vos, cur pe­rea­tis, non pa­tiun­tur. [33] Nam quod Cleo­me­don mo­do tam­quam me­diam et tu­tis­si­mam vo­bis viam con­si­lii, ut quies­ce­re­tis absti­ne­re­tis­que ar­mis, os­ten­de­bat, ea non me­dia, sed nul­la via est. [34] Ete­nim prae­ter­quam quod aut ac­ci­pien­da aut sper­nen­da vo­bis Ro­ma­na so­cie­tas est, quid aliud quam nus­quam gra­tia sta­bi­li, ve­lut qui even­tum ex­pec­ta­ve­ri­mus, ut for­tu­nae appli­ca­re­mus nostra con­si­lia, prae­da vic­to­ris eri­mus? [35] No­li­te, si quod om­ni­bus vo­tis pe­ten­dum erat, ultro of­fer­tur, fas­ti­di­re. Non quem ad mo­dum ho­die ut­rum­que vo­bis li­cet, sic sem­per li­ci­tu­rum est: nec sae­pe nec diu eadem oc­ca­sio erit. [36] Li­be­ra­re vos a Phi­lip­po iam diu ma­gis vul­tis quam aude­tis. Si­ne vestro la­bo­re et pe­ri­cu­lo qui vos in li­ber­ta­tem vin­di­ca­rent, cum mag­nis clas­si­bus exer­ci­ti­bus­que ma­re traie­ce­runt. [37] Hos si so­cios as­per­na­mi­ni, vix men­tis sa­nae es­tis; sed aut so­cios aut hos­tes ha­bea­tis opor­tet».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 60Äåé­ñò­âè­òåëü­íî, â 211 ã. äî í. ý. ðèì­ëÿíå íà âîñòîê îòïðà­âè­ëè ôëîò (XXVI, 24, 10), íî ñóõî­ïóò­íûå èõ ñèëû îñòà­âà­ëèñü òàì íåçíà­÷è­òåëü­íû­ìè äî 205 ã. äî í. ý. (XXIX, 12, 2).
  • 61Âèäè­ìî, ðå÷ü èäåò î ôàê­òè­÷å­ñêîì âìå­øà­òåëü­ñòâå Ôèëèï­ïà â 205 ã. äî í. ý. â áîðü­áó ïàð­òèé â Ìåñ­ñåíå (ãëàâ­íûé ãîðîä Ìåñ­ñå­íèè, îñâî­áî­äèâ­øåé­ñÿ â 369 ã. äî í. ý. îò ñïàð­òàí­ñêî­ãî ãîñ­ïîä­ñòâà), èç-çà ÷åãî áûëè ïåðå­áè­òû ïðåä­âî­äè­òå­ëè çíà­òè è ñ íèìè åùå îêî­ëî 200 ÷åëî­âåê (ñì.: Ïîëè­áèé, VII, 11; 13; Ïëó­òàðõ, Àðàò, 49 ñë.). Êèïà­ðèñ­ñèÿ — ãîðîä íà çàïàä­íîì ïîáå­ðå­æüå Ìåñ­ñå­íèè.
  • 62Î ñóäü­áå Àðà­òîâ ñì.: Ïëó­òàðõ, Àðàò, 51—54; Ïîëè­áèé, VIII, 14; ñð. òàê­æå âûøå: XXVII, 31, 8.
  • 63Ïðåä­øå­ñò­âåí­íèê Ôèëèï­ïà V íà ìàêåäîí­ñêîì ïðå­ñòî­ëå, Àíòè­ãîí III Äîñîí (229—221 ãã. äî í. ý.), ïîä­äåð­æè­âàë àõåé­öåâ ïðî­òèâ Ýòî­ëèé­ñêî­ãî ñîþ­çà.
  • 64Êîðèíô­ñêèé ïåðå­øå­åê.
  • 65Ñì.: XXVII, 31, 9; 32, 11. Äèìû — ïðè­áðåæ­íûé ãîðîä â Çàïàä­íîé Àõàéå.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003222 1364003223 1364003224