Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
32. (1) Ðèìñêèé ïîëêîâîäåö îòâå÷àë íà ýòî òàê: «Íå ñ òîáîé âîâñå çàêëþ÷èëè ðèìëÿíå äîãîâîð î äðóæáå è ñîþçå, (2) à ñ Ïåëîïîì, èñòèííûì è çàêîííûì öàðåì ëàêåäåìîíÿí78; ïðàâà åãî, êàê è âëàñòü, òèðàíû çàõâàòèëè ñèëîé è óäåðæèâàëè çà ñîáîé, èáî ìû ñ.132 çàíÿòû áûëè âîéíàìè òî ñ êàðôàãåíÿíàìè, òî ñ ãàëëàìè, òî ñ äðóãèìè íàðîäàìè. Òåì æå âîñïîëüçîâàëñÿ è òû ñîâñåì íåäàâíî, âî âðåìÿ Ìàêåäîíñêîé âîéíû. (3) Ðàçâå ïîäîáàåò òîìó, êòî âåë âîéíó ñ Ôèëèïïîì çà ñâîáîäó Ãðåöèè, âåñòè äðóæáó ñ òèðàíîì, äà åùå ñ ñàìûì æåñòîêèì è ñàìûì ñâèðåïûì ê ñâîèì ñîãðàæäàíàì, êàêîé êîãäà-ëèáî ñóùåñòâîâàë? (4) Äàæå åñëè áû òû íå çàõâàòèë êîâàðíûì îáìàíîì Àðãîñ, íå óäåðæèâàë áû åãî è äàëüøå, íàì âñå ðàâíî íàäëåæàëî, ðàç óæ îñâîáîæäàåì ìû âñþ Ãðåöèþ, âîññòàíîâèòü ñòàðèííóþ ñâîáîäó è çàêîíû Ëàêåäåìîíà, íà êîòîðûå ññûëàåøüñÿ òû, ñëîâíî âòîðîé Ëèêóðã. (5) Êàê! Ìû çàñòàâèëè Ôèëèïïà âûâåñòè âîéñêà èç Èàñà è èç Áàðãèëèé, è åñëè ïîçâîëèì òåáå ïîïèðàòü Àðãîñ è Ëàêåäåìîí, äâà äîñòîñëàâíûõ ãîðîäà, íåêîãäà ñâåòî÷è Ãðåöèè, òî íàâåê çàïÿòíàåì ñâîþ ñëàâó îñâîáîäèòåëåé Ãðåöèè! (6) Íî àðãîñöû, ñêàæåøü òû, áûëè â ñãîâîðå ñ Ôèëèïïîì. Íå çàáîòüñÿ î íàøèõ îáèäàõ. Äà ê òîìó æå ìû çíàåì, ÷òî ïîâèííû òóò äâà èëè òðè ÷åëîâåêà, à íå âåñü ãîðîä; (7) è, êëÿíóñü áîãàìè, íå ïî ðåøåíèþ íàðîäà ïðèçâàëè â ãîðîä òåáÿ è òâîèõ ñîëäàò è îòêðûëè âàì âîðîòà êðåïîñòè! (8) Âîò ôåññàëèéöû, ôîêåéöû è æèòåëè Ëîêð — òå ñ îáùåãî ñîãëàñèÿ ïðèñîåäèíèëèñü ê Ôèëèïïó, ýòî íàì èçâåñòíî; îäíàêî è èõ ìû îñâîáîäèëè, êàê è âñþ îñòàëüíóþ Ãðåöèþ. Êàê æå, ïî-òâîåìó, äîëæíû ìû ïîñòóïèòü ñ Àðãîñîì, ãäå ñîáðàíèå ãðàæäàí íè â ÷åì íå ïîâèííî? (9) Òû ãîâîðèë çäåñü — âìåíÿþò òåáå â ïðåñòóïëåíèå, ÷òî ïðèçûâàë ðàáîâ ê ñâîáîäå è ðàçäàâàë çåìëè íåèìóùèì. Ïðîâèííîñòü íåìàëàÿ, ñïîðó íåò. Íî ÷åãî ñòîèò îíà â ñðàâíåíèè ñ íåñëûõàííûìè çëîäåÿíèÿìè, ÷òî âåðøèòå òû è òâîè ïðèñïåøíèêè êàæäûé äåíü? (10) Âîò ñîçîâåì ìû ñâîáîäíûå ñîáðàíèÿ ãðàæäàí, áóäü òî â Àðãîñå, áóäü òî â Ëàêåäåìîíå, óñëûøèøü òîãäà, êàêèå ïðåñòóïëåíèÿ âåðøèò ñàìàÿ íàãëàÿ èç òèðàíèé. (11) ß óæ íå ãîâîðþ îáî âñåõ ïðåæíèõ æåñòîêîñòÿõ; à êàêóþ ðåçíþ óñòðîèë çÿòü òâîé Ïèôàãîð â Àðãîñå ïî÷òè íà ìîèõ ãëàçàõ! Ñêîëüêî êðîâè ïðîëèë òû ñàì, êîãäà ÿ óæ ïî÷òè âñòóïèë íà çåìëþ ëàêåäåìîíÿí! (12) Òû ïðèêàçàë áû õîòü ïðèâåñòè ñþäà, ïóñòü â öåïÿõ, òåõ, êîãî ñõâàòèëè íà ñõîäêå, êîìó â ïðèñóòñòâèè ñîãðàæäàí îáåùàë òû, ÷òî ïðåáóäóò õîòü è â òþðüìå, äà â áåçîïàñíîñòè; íåñ÷àñòíûå ðîäèòåëè, ÷òî îïëàêèâàþò èõ êàê óìåðøèõ, ïóñòü óòåøàòñÿ, óâèäåâøè, ÷òî îíè æèâû. (13) À åñëè è òàê, ñêàæåøü òû, âàì-òî, ðèìëÿíå, ÷òî çà äåëî? È òàêîå ïîñìååøü òû ìîëâèòü îñâîáîäèòåëÿì Ãðåöèè? Âîèíàì, êîòîðûå ïåðåñåêëè ìîðå, áèëèñü íà ìîðå è íà ñóøå, ÷òîáû âîçâðàòèòü âàì ñâîáîäó? (14) Âñå ðàâíî, ñêàæåøü òû, ÿ-òî ñàì äðóæáó ñ âàìè âåäü íå íàðóøèë, íà íàø ñîþç íå ïîñÿãíóë. Ñêîëüêî ðàç äîêàçûâàòü òåáå, ÷òî èìåííî ýòî-òî òû è ñäåëàë? Íå ñòàíó ãîâîðèòü î ìíîãîì, ñêàæó ëèøü îá îäíîì, î ãëàâíîì. (15) Êàêèìè äåÿíèÿìè êëàäóò êîíåö äðóæáå? Íå òåì ëè, ÷òî íàïàäàþò íà ñîþçíèêîâ íàøèõ êàê íà âðàãîâ? Íå òåì ëè, ÷òî âñòóïàþò â ñîþç ñ íàøèìè âðàãàìè? (16) Òû ñäåëàë è òî, è äðóãîå. Ñîþçíèê Ðèìà, òû ïîñìåë ñèëîé îðóæèÿ ïîêîðèòü ñåáå äðóãîãî ñîþçíèêà Ðèìà — ãîðîä Ìåññåíó79, ïðèíÿòûé â ÷èñëî äðóçåé íàøèõ íà òàêèõ æå ïðàâàõ, ÷òî è Ëàêåäåìîí80. (17) Ñ Ôèëèïïîì æå, âðàãîì íàøèì, íå ñ.133 òîëüêî çàêëþ÷èë òû ñîþç, íî — î áîãè! — âñòóïèë â ðîäñòâî ÷åðåç ïðåôåêòà åãî Ôèëîêëà. (18) Ñëîâíî íåïðèÿòåëü, âåäóùèé ñ íàìè âîéíó, çàïîëîíèë òû ìîðå âîêðóã Ìàëåè ïèðàòñêèìè êîðàáëÿìè. Ðèìñêèõ ãðàæäàí óáèë òû è çàõâàòèë â ïëåí íå áîëüøå ëè, ÷åì ñàì öàðü Ôèëèïï? (19) Êîðàáëÿì, ÷òî âåçóò íàøèì âîèíàì ïðîäîâîëüñòâèå, ñïîñîáíåå òåïåðü ïðîõîäèòü äàæå ó áåðåãîâ Ìàêåäîíèè, íåæåëè ìèìî Ìàëåè. (20) È íå÷åãî òåáå âçûâàòü ê âåðíîñòè äðóæáå è ñîþçó! Íå ïûòàéñÿ ãîâîðèòü êàê ïðîñòîé ÷åëîâåê, ãîâîðè èñòèííûì ñâîèì ÿçûêîì — ÿçûêîì òèðàíà è âðàãà ðèìëÿí». |
32. Ad haec imperator Romanus: «Amicitia et societas nobis nulla tecum, [2] sed cum Pelope, rege Lacedaemoniorum iusto ac legitimo, facta est, cuius ius tyranni quoque, qui postea per vim tenuerunt Lacedaemone imperium, quia nos bella nunc Punica, nunc Gallica, nunc alia ex aliis occupaverant, usurparunt, sicut tu quoque hoc Macedonico bello fecisti. [3] Nam quid minus conveniret quam eos qui pro libertate Graeciae adversus Philippum gereremus bellum cum tyranno instituere amicitiam? Et tyranno qui umquam fuit saevissimo et violentissimo in suos? [4] Nobis vero, etiam si Argos nec cepisses per fraudem nec teneres, liberantibus omnem Graeciam Lacedaemon quoque vindicanda in antiquam libertatem erat atque in leges suas, quarum modo tamquam aemulus Lycurgi mentionem fecisti. [5] An, ut ab Iaso et Bargyliis praesidia Philippi deducantur, curae erit nobis; Argos et Lacedaemonem, duas clarissimas urbes, lumina quondam Graeciae, sub pedibus tuis relinquemus, quae titulum nobis liberatae Graeciae servientes deforment? [6] At enim cum Philippo Argivi senserunt. Remittimus hoc tibi, ne nostram vicem irascaris. Satis compertum habemus duorum aut summum trium in ea re, non civitatis culpam esse, [7] tam hercule quam in te tuoque praesidio accersendo accipiendoque in arcem nihil est publico consilio actum. [8] Thessalos et Phocenses et Locrenses consensu omnium scimus partium Philippi fuisse; tamen cum cetera liberavimus Graecia; quid tandem censes in Argivis, qui insontes publici consilii sint, facturos? [9] Servorum ad libertatem vocatorum et egentibus hominibus agri divisi crimina tibi obici dicebas, non quidem nec ipsa mediocria; sed quid ista sunt prae iis quae a te tuisque cotidie alia super alia facinora eduntur? [10] Exhibe liberam contionem vel Argis vel Lacedaemone, si audire iuvat vera dominationis impotentissimae crimina. [11] Ut alia omnia vetustiora omittam, quam caedem Argis Pythagoras iste, gener tuus, paene in oculis meis edidit? Quam tu ipse, cum iam prope in finibus Lacedaemoniorum essem? [12] Age dum, quos in contione comprehensos omnibus audientibus civibus tuis te in custodia habiturum esse pronuntiasti, iube vinctos produci: miseri parentes, quos falso lugent, vivere sciant. [13] At enim, ut iam ita sint haec, quid ad vos, Romani? Hoc tu dicas liberantibus Graeciam? Hoc iis qui, ut liberare possent, mare traiecerunt, terra marique gesserunt bellum? [14] Vos tamen, inquis, vestramque amicitiam ac societatem proprie non violavi. Quotiens vis te id arguam fecisse? Sed nolo pluribus; summam rem complectar. [15] Quibus igitur rebus amicitia violatur? Nempe his maxime duabus, si socios meos pro hostibus habeas, si cum hostibus te coniungas. [16] Utrumque a te factum est; nam et Messenen, uno atque eodem iure foederis quo et Lacedaemonem in amicitiam nostram acceptam, socius ipse sociam nobis urbem vi atque armis cepisti [17] et cum Philippo, hoste nostro, non societatem solum sed, si diis placet, adfinitatem etiam per Philoclen, praefectum eius, pepigisti [18] et ut bellum adversus nos gerens mare circa Maleum infestum navibus piraticis fecisti et plures prope cives Romanos quam Philippus cepisti atque occidisti, [19] tutiorque Macedoniae ora quam promunturium Maleae commeatus ad exercitus nostros portantibus navibus fuit. [20] Proinde parce, sis, fidem ac iura societatis iactare et omissa populari oratione tamquam tyrannus et hostis loquere». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß