Ïåðåâîä È. È. Ìàõàíüêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
10. (1) Ïðîêëèíàé æå, îòåö, ñòðåìëåíèå ê âëàñòè, âçûâàé ê ôóðèÿì, ìñòÿùèì çà áðàòîóáèéñòâî! Íî äàáû òâîè ïðîêëÿòèÿ íå îêàçàëèñü ñëåïûìè, ðàçáåðè, ðàçëè÷è çàãîâîðùèêà îò åãî æåðòâû è ïîðàçè âèíîâíîãî. (2) Êòî ñîáèðàëñÿ óáèòü áðàòà, íà òîãî ïóñòü è ãíåâàþòñÿ îòå÷åñêèå áîãè, à êòî äîëæåí áûë ïîãèáíóòü îò áðàòíèíà çëîäåÿíèÿ, ïóñòü òîìó áóäóò ïðèáåæèùåì ñîñòðàäàíüå è ñïðàâåäëèâîñòü îòöà. (3) Ê ÷åìó åùå ïðèáåãíóòü ìíå, êîòîðîìó íè òâîå âûñòðîåííîå íà òîðæåñòâåííûé ñìîòð âîéñêî, íè âîåííûå èãðû, íè äîì, íè ïèð, íè íî÷ü, ïðèðîäîé íàçíà÷åííàÿ äëÿ îòäûõà, — íè÷òî íå ñóëèò áåçîïàñíîñòè? (4) Îòïðàâüñÿ ÿ, ïðèãëàøåííûé, ê áðàòó — ñìåðòü, âïóñòè ÿ ê ñåáå ñîòðàïåçíèêîì áðàòà — ñìåðòü. (5) Íè â ãîñòÿõ, íè äîìà íå èçáåæàòü ìíå îïàñíîñòè. Êóäà æå äåòüñÿ? Òîëüêî áîãîâ, òîëüêî òåáÿ, îòåö, ÿ âñåãäà ïî÷èòàë. Ó ðèìëÿí íå ìîãó ÿ èñêàòü óáåæèùà: îíè æåëàþò ìíå ãèáåëè, ïîòîìó ÷òî ÿ ñêîðáëþ î ïðè÷èíåííûõ òåáå îáèäàõ è âîçìóùåí, ÷òî ó òåáÿ îòíÿòî ñòîëüêî ãîðîäîâ, ñòîëüêî íàðîäîâ, à íåäàâíî åùå è ïðèìîðüå Ôðàêèè. Ïîêà ÿ è òû æèâû, ðèìëÿíå íå íàäåþòñÿ îâëàäåòü Ìàêåäîíèåé. (6) Íî åñëè ìåíÿ óíåñåò â ìîãèëó çëîäåÿíèå áðàòà, à òåáÿ — ñòàðîñòü, ÷åãî îíè, âïðî÷åì, ìîãóò è íå äîæèäàòüñÿ, òî îíè çíàþò: è ìàêåäîíñêèé öàðü è åãî öàðñòâî áóäóò ïðèíàäëåæàòü èì17. ß-òî äóìàë, ÷òî åñëè ðèìëÿíå îñòàâèëè òåáå ÷òî-íèáóäü âíå Ìàêåäîíèè, òî ïî êðàéíåé ìåðå òàì ìíå íàéäåòñÿ óáåæèùå. (7) Ñêàæóò, ÷òî è â ñ.366 Ìàêåäîíèè ìíå íàéäåòñÿ çàùèòà. Íî òû âèäåë â÷åðà, êàê áðîñàëèñü íà ìåíÿ âîèíû. ×åãî èì íå õâàòàëî, êðîìå îðóæèÿ? ×åãî íåäîñòàâàëî äíåì, òî ñîòðàïåçíèêè áðàòà äîñòàëè íî÷üþ. (8) ×òî ãîâîðèòü î áîëüøåé ÷àñòè çíàòíûõ ëþäåé, ó êîòîðûõ âñå íàäåæäû íà ïî÷åñòè è íà óñïåõ ñâÿçàíû ñ ðèìëÿíàìè è åùå ñ òåì, êòî ìîæåò âñåãî äîáèòüñÿ ó ðèìëÿí?! Åãî, ïðàâî ñëîâî, ïðåäïî÷èòàþò íå òîëüêî ìíå, ñòàðøåìó áðàòó, íî åäâà ëè è íå òåáå, öàðþ è îòöó! (9) Âåäü ýòî áëàãîäàðÿ åìó ðèìñêèé ñåíàò ïðîñòèë òåáå ïðîâèííîñòè18, ýòî îí è òåïåðü çàùèùàåò òåáÿ îò ðèìñêîãî îðóæèÿ, ñ÷èòàÿ óäîáíûì, ÷òî òâîÿ ñòàðîñòü íàõîäèòñÿ â äîëæíèêàõ è äàæå çàëîæíèêàõ ó åãî ìîëîäîñòè. (10) Çà íåãî ðèìëÿíå, çà íåãî âñå ãîðîäà, îñâîáîäèâøèåñÿ îò òâîåé âëàñòè, çà íåãî ìàêåäîíÿíå, ðàäóþùèåñÿ ìèðó, îáåñïå÷åííîìó âëàñòüþ Ðèìà. À ÿ? Êðîìå òåáÿ, îòåö, íà êîãî åùå ÿ ìîãó íàäåÿòüñÿ, ãäå óêðûòüñÿ? |
10. «Execrare nunc cupiditatem regni, et furias fraternas concita. Sed ne sint caecae, pater, execrationes tuae, discerne, dispice insidiatorem et petitum insidiis: noxium incesse caput. [2] Qui occisurus fratrem fuit, habeat etiam iratos paternos deos: qui periturus fraterno scelere fuit, perfugium in patris misericordia et iustitia habeat. [3] Quo enim alio confugiam, cui non sollemne lustrale exercitus tui, non decursus militum, non domus, non epulae, non nox ad quietem data naturae beneficio mortalibus tuta est? [4] Si iero ad fratrem invitatus, moriendum est; si recepero intra ianuam comisatum fratrem, moriendum est: [5] nec eundo nec manendo insidias evito. Quo me conferam? Nihil praeter deos, pater, et te colui. Non Romanos habeo ad quos confugiam: perisse expetunt, quia tuis iniuriis doleo, quia tibi ademptas tot urbes, tot gentes, modo Thraciae maritimam oram, indignor. Nec me nec te incolumi Macedoniam suam futuram sperant. [6] Si me scelus fratris, te senectus absumpserit, aut ne ea quidem expectata fuerit, regem regnumque Macedoniae sua futura sciunt. Si quid extra Macedoniam tibi Romani reliquissent, mihi quoque id relictum crederem receptaculum. [7] At in Macedonibus satis praesidii est. Vidisti hesterno die impetum militum in me. Quid illis defuit nisi ferrum? Quod illis defuit interdiu, convivae fratris noctu sumpserunt. [8] Quid de magna parte principum loquar, qui in Romanis spem omnem dignitatis et fortunae posuerunt et in eo qui omnia apud Romanos potest? Neque hercule istum mihi tantum, fratri maiori, sed prope est ut tibi quoque ipsi, regi et patri, praeferant. [9] Iste enim est cuius beneficio poenam tibi senatus remisit, qui nunc te ab armis Romanis protegit, qui tuam senectutem obligatam et obnoxiam adulescentiae suae esse aequum censet. [10] Pro isto Romani stant, pro isto omnes urbes tuo imperio liberatae, pro isto Macedones qui pace Romana gaudent. Mihi praeter te, pater, quid usquam aut spei aut praesidii est? |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß