Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XL, ãë. 10

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä È. È. Ìàõàíüêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10. (1) Ïðî­êëè­íàé æå, îòåö, ñòðåì­ëå­íèå ê âëà­ñòè, âçû­âàé ê ôóðè­ÿì, ìñòÿ­ùèì çà áðà­òî­óáèé­ñòâî! Íî äàáû òâîè ïðî­êëÿ­òèÿ íå îêà­çà­ëèñü ñëå­ïû­ìè, ðàç­áå­ðè, ðàç­ëè­÷è çàãî­âîð­ùè­êà îò åãî æåðò­âû è ïîðà­çè âèíîâ­íî­ãî. (2) Êòî ñîáè­ðàë­ñÿ óáèòü áðà­òà, íà òîãî ïóñòü è ãíå­âà­þò­ñÿ îòå­÷å­ñêèå áîãè, à êòî äîë­æåí áûë ïîãèá­íóòü îò áðàò­íè­íà çëî­äå­ÿ­íèÿ, ïóñòü òîìó áóäóò ïðè­áå­æè­ùåì ñîñòðà­äà­íüå è ñïðà­âåä­ëè­âîñòü îòöà. (3) Ê ÷åìó åùå ïðè­áåã­íóòü ìíå, êîòî­ðî­ìó íè òâîå âûñòðî­åí­íîå íà òîð­æå­ñò­âåí­íûé ñìîòð âîé­ñêî, íè âîåí­íûå èãðû, íè äîì, íè ïèð, íè íî÷ü, ïðè­ðî­äîé íàçíà­÷åí­íàÿ äëÿ îòäû­õà, — íè÷òî íå ñóëèò áåç­îïàñ­íî­ñòè? (4) Îòïðàâü­ñÿ ÿ, ïðè­ãëà­øåí­íûé, ê áðà­òó — ñìåðòü, âïó­ñòè ÿ ê ñåáå ñîòðà­ïåç­íè­êîì áðà­òà — ñìåðòü. (5) Íè â ãîñòÿõ, íè äîìà íå èçáå­æàòü ìíå îïàñ­íî­ñòè. Êóäà æå äåòü­ñÿ? Òîëü­êî áîãîâ, òîëü­êî òåáÿ, îòåö, ÿ âñå­ãäà ïî÷è­òàë. Ó ðèì­ëÿí íå ìîãó ÿ èñêàòü óáå­æè­ùà: îíè æåëà­þò ìíå ãèáå­ëè, ïîòî­ìó ÷òî ÿ ñêîðá­ëþ î ïðè­÷è­íåí­íûõ òåáå îáèäàõ è âîç­ìó­ùåí, ÷òî ó òåáÿ îòíÿ­òî ñòîëü­êî ãîðî­äîâ, ñòîëü­êî íàðî­äîâ, à íåäàâ­íî åùå è ïðè­ìî­ðüå Ôðà­êèè. Ïîêà ÿ è òû æèâû, ðèì­ëÿíå íå íàäå­þò­ñÿ îâëà­äåòü Ìàêåäî­íè­åé. (6) Íî åñëè ìåíÿ óíå­ñåò â ìîãè­ëó çëî­äå­ÿ­íèå áðà­òà, à òåáÿ — ñòà­ðîñòü, ÷åãî îíè, âïðî­÷åì, ìîãóò è íå äîæè­äàòü­ñÿ, òî îíè çíà­þò: è ìàêåäîí­ñêèé öàðü è åãî öàð­ñòâî áóäóò ïðè­íàä­ëå­æàòü èì17. ß-òî äóìàë, ÷òî åñëè ðèì­ëÿíå îñòà­âè­ëè òåáå ÷òî-íèáóäü âíå Ìàêåäî­íèè, òî ïî êðàé­íåé ìåðå òàì ìíå íàé­äåò­ñÿ óáå­æè­ùå. (7) Ñêà­æóò, ÷òî è â ñ.366 Ìàêåäî­íèè ìíå íàé­äåò­ñÿ çàùè­òà. Íî òû âèäåë â÷å­ðà, êàê áðî­ñà­ëèñü íà ìåíÿ âîè­íû. ×åãî èì íå õâà­òà­ëî, êðî­ìå îðó­æèÿ? ×åãî íåäî­ñòà­âà­ëî äíåì, òî ñîòðà­ïåç­íè­êè áðà­òà äîñòà­ëè íî÷üþ. (8) ×òî ãîâî­ðèòü î áîëü­øåé ÷àñòè çíàò­íûõ ëþäåé, ó êîòî­ðûõ âñå íàäåæ­äû íà ïî÷å­ñòè è íà óñïåõ ñâÿ­çà­íû ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè è åùå ñ òåì, êòî ìîæåò âñå­ãî äîáèòü­ñÿ ó ðèì­ëÿí?! Åãî, ïðà­âî ñëî­âî, ïðåä­ïî­÷è­òà­þò íå òîëü­êî ìíå, ñòàð­øå­ìó áðà­òó, íî åäâà ëè è íå òåáå, öàðþ è îòöó! (9) Âåäü ýòî áëà­ãî­äà­ðÿ åìó ðèì­ñêèé ñåíàò ïðî­ñòèë òåáå ïðî­âèí­íî­ñòè18, ýòî îí è òåïåðü çàùè­ùà­åò òåáÿ îò ðèì­ñêî­ãî îðó­æèÿ, ñ÷è­òàÿ óäîá­íûì, ÷òî òâîÿ ñòà­ðîñòü íàõî­äèò­ñÿ â äîëæ­íè­êàõ è äàæå çàëîæ­íè­êàõ ó åãî ìîëî­äî­ñòè. (10) Çà íåãî ðèì­ëÿíå, çà íåãî âñå ãîðî­äà, îñâî­áî­äèâ­øè­å­ñÿ îò òâî­åé âëà­ñòè, çà íåãî ìàêåäî­íÿíå, ðàäóþ­ùè­å­ñÿ ìèðó, îáåñ­ïå­÷åí­íî­ìó âëà­ñòüþ Ðèìà. À ÿ? Êðî­ìå òåáÿ, îòåö, íà êîãî åùå ÿ ìîãó íàäå­ÿòü­ñÿ, ãäå óêðûòü­ñÿ?

10. «Exec­ra­re nunc cu­pi­di­ta­tem reg­ni, et fu­rias fra­ter­nas con­ci­ta. Sed ne sint cae­cae, pa­ter, exec­ra­tio­nes tuae, dis­cer­ne, dis­pi­ce in­si­dia­to­rem et pe­ti­tum in­si­diis: no­xium in­ces­se ca­put. [2] Qui oc­ci­su­rus frat­rem fuit, ha­beat etiam ira­tos pa­ter­nos deos: qui pe­ri­tu­rus fra­ter­no sce­le­re fuit, per­fu­gium in pat­ris mi­se­ri­cor­dia et ius­ti­tia ha­beat. [3] Quo enim alio con­fu­giam, cui non sol­lem­ne lustra­le exer­ci­tus tui, non de­cur­sus mi­li­tum, non do­mus, non epu­lae, non nox ad quie­tem da­ta na­tu­rae be­ne­fi­cio mor­ta­li­bus tu­ta est? [4] Si iero ad frat­rem in­vi­ta­tus, mo­rien­dum est; si re­ce­pe­ro intra ianuam co­mi­sa­tum frat­rem, mo­rien­dum est: [5] nec eun­do nec ma­nen­do in­si­dias evi­to. Quo me con­fe­ram? Ni­hil prae­ter deos, pa­ter, et te co­lui. Non Ro­ma­nos ha­beo ad quos con­fu­giam: pe­ris­se ex­pe­tunt, quia tuis iniu­riis do­leo, quia ti­bi ademptas tot ur­bes, tot gen­tes, mo­do Thra­ciae ma­ri­ti­mam oram, in­dig­nor. Nec me nec te in­co­lu­mi Ma­ce­do­niam suam fu­tu­ram spe­rant. [6] Si me sce­lus frat­ris, te se­nec­tus ab­sumpse­rit, aut ne ea qui­dem ex­pec­ta­ta fue­rit, re­gem reg­num­que Ma­ce­do­niae sua fu­tu­ra sciunt. Si quid extra Ma­ce­do­niam ti­bi Ro­ma­ni re­li­quis­sent, mi­hi quo­que id re­lic­tum cre­de­rem re­cep­ta­cu­lum. [7] At in Ma­ce­do­ni­bus sa­tis prae­si­dii est. Vi­dis­ti hes­ter­no die im­pe­tum mi­li­tum in me. Quid il­lis de­fuit ni­si fer­rum? Quod il­lis de­fuit in­ter­diu, con­vi­vae frat­ris noc­tu sumpse­runt. [8] Quid de mag­na par­te prin­ci­pum lo­quar, qui in Ro­ma­nis spem om­nem dig­ni­ta­tis et for­tu­nae po­sue­runt et in eo qui om­nia apud Ro­ma­nos po­test? Ne­que her­cu­le is­tum mi­hi tan­tum, frat­ri maio­ri, sed pro­pe est ut ti­bi quo­que ip­si, re­gi et pat­ri, prae­fe­rant. [9] Is­te enim est cui­us be­ne­fi­cio poe­nam ti­bi se­na­tus re­mi­sit, qui nunc te ab ar­mis Ro­ma­nis pro­te­git, qui tuam se­nec­tu­tem ob­li­ga­tam et ob­no­xiam adu­les­cen­tiae suae es­se aequ­um cen­set. [10] Pro is­to Ro­ma­ni stant, pro is­to om­nes ur­bes tuo im­pe­rio li­be­ra­tae, pro is­to Ma­ce­do­nes qui pa­ce Ro­ma­na gau­dent. Mi­hi prae­ter te, pa­ter, quid us­quam aut spei aut prae­si­dii est?

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 17Òðà­ãè­÷å­ñêàÿ èðî­íèÿ — ïðåä­ñêà­çà­íèå Ïåð­ñåÿ ñáû­ëîñü, òîëü­êî ñàì îí (à íå Äåìåò­ðèé) ïîãó­áèë áðà­òà è ïîòî­ðî­ïèë ñìåðòü îòöà (ñð. íèæå, ãë. 24 è 56).
  • 18Ñð.: XXXIX, 47, 11.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364004011 1364004012 1364004013