Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLIV, ãë. 9

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

9. (1) Íå ïîä­âåäÿ åùå âîé­ñêî ê ñòå­íàì ãîðî­äà, Ïîïè­ëèé îòïðà­âèë ê åãî äîëæ­íîñò­íûì ëèöàì ãîí­öîâ: íå ëó÷­øå ëè âàì, äåñêàòü, èñïðî­áî­âàòü âåð­íîñòü è ìÿã­êî­ñåð­äå­÷èå ðèì­ëÿí, íåæå­ëè èõ ñèëó? (2) Ñîâå­òû ýòè íå âîçû­ìå­ëè äåé­ñò­âèÿ íà ãîðî­æàí, ïîòî­ìó ÷òî ñòî­ðî­æå­âûå êîñò­ðû â öàð­ñêîì ëàãå­ðå ó Ýëïåÿ èì áûëè âèä­íû. Òîãäà ïîøëè íà ïðè­ñòóï è ñ ñóøè, è ñ ìîðÿ, èáî ôëîò óæå ïîäî­øåë è ñòî­ÿë ó áåðå­ãà; â õîä ïîøëî è îðó­æèå, è îñàä­íûå óñòðîé­ñòâà.

(3) Òàì, ãäå ñòå­íà áûëà ïîíè­æå, ðèì­ñêèå þíî­øè äàæå öèð­êî­âîå ðàç­âëå­÷å­íèå îáðà­òè­ëè íà ïîëü­çó ðàò­íî­ãî äåëà. (4)  òó ïîðó, ïîêóäà íå óêî­ðå­íè­ëîñü íûíåø­íåå ðàñ­òî­÷è­òåëü­íîå îáûê­íî­âå­íèå20 çàïîë­íÿòü öèðê âñå­âîç­ìîæ­íû­ìè çâå­ðÿ­ìè, åùå ïðè­äó­ìû­âà­ëè ðàç­ëè÷­íûå çðå­ëè­ùà, âåäü çàáå­ãè ÷åò­âåð­êà­ìè è âûñòóï­ëå­íèÿ èñêóñ­íûõ íàåçä­íè­êîâ äëè­ëèñü íå áîëåå ÷àñà. (5) Ñðå­äè ïðî­÷èõ âûñòó­ïà­ëè è þíî­øè â áîå­âîì ñíà­ðÿ­æå­íèè, ÷åëî­âåê ïî øåñòè­äå­ñÿ­òè, à â ñëó­÷à­ÿõ îñî­áåí­íî òîð­æå­ñò­âåí­íûõ è áîëü­øå. Îíè ïîêà­çû­âà­ëè áîå­âûå ïðè­å­ìû è íå÷òî áîëåå èçûñ­êàí­íîå, ïîõî­äèâ­øåå ñêî­ðåé íà ïðè­å­ìû ãëà­äè­à­òî­ðîâ. (6) Ïîä êîíåö ñâî­åãî ïðåä­ñòàâ­ëå­íèÿ îíè ñòðî­è­ëèñü ñ.493 ÷åòû­ðåõ­óãîëü­íè­êîì, ïëîò­íî ñîìêíóâ íàä ãîëî­âà­ìè ùèòû; ïåð­âûé ðÿä ñòî­ÿë ïðÿ­ìî, âòî­ðîé — ïðè­ãíóâ­øèñü, ñëå­äóþ­ùèå — íèæå è íèæå, ïîñëåä­íèå ñòî­ÿ­ëè íà êîëå­íÿõ; òàê äåëà­ëàñü íàêëîí­íàÿ, òî÷­íî ñêàò êðû­øè, «÷åðå­ïà­õà»21. (7) Ïîòîì äâà ÷åëî­âå­êà ïðè îðó­æèè — ìåæ íèìè áûëî ôóòîâ ïÿòü­äå­ñÿò, — ãðî­çÿ äðóã äðó­ãó, âçáå­ãà­ëè ââåðõ ïî ñêà­òó ïî ñîìêíó­òûì ùèòàì è òàì, ïåðå­äâè­ãà­ÿñü ñâî­áîä­íî, êàê áóä­òî ïî òâåð­äîé çåì­ëå, òî êàê áû îòðà­æà­ëè ïðî­òèâ­íè­êà ñ êðà­åâ «÷åðå­ïà­õè», òî âñòó­ïà­ëè â ñõâàò­êó äðóã ñ äðó­ãîì, ñõî­äÿñü ïîñðåäèíå.

(8) Òàêóþ «÷åðå­ïà­õó» è ïðè­äâè­íó­ëè ê ñòåíå â ñàìîé íèç­êîé åå ÷àñòè. Âîè­íû, ñòî­ÿâ­øèå íà âåðõ­íåì êðàþ, îêà­çà­ëèñü íàðàâíå ñ çàùèò­íè­êà­ìè ñòå­íû; èõ îïðî­êè­íóâ, äâà ìàíè­ïó­ëà ðèì­ëÿí ïåðå­áðà­ëèñü â ãîðîä. (9) Òà «÷åðå­ïà­õà» îòëè­÷à­ëàñü îò ïîòåø­íîé ëèøü òåì, ÷òî ñòî­ÿâ­øèå ñïå­ðå­äè è ñ áîêîâ íå ïîä­íè­ìà­ëè ùèòû íàä ãîëî­âîþ, à ñòà­âè­ëè ïåðåä ñîáîé, êàê â áîþ, ÷òîáû òåëî íå îñòà­ëîñü íåçà­ùè­ùåí­íûì. Ïîòî­ìó ïóùåí­íûå ñî ñòå­íû ñòðå­ëû íå ìîã­ëè íèêî­ãî óÿç­âèòü, à òå, ÷òî ïîïà­äà­ëè â «÷åðå­ïà­õó», ñêîëü­çè­ëè ïî ãëàä­êîé åå ñïèíå òî÷­íî äîæäü, íå ïðè­÷è­íÿÿ âðåäà.

(10) Âçÿâ Ãåðàê­ëåé, êîí­ñóë ïåðå­íåñ òóäà ñâîé ëàãåðü, ñîáè­ðà­ÿñü êàê áóä­òî áû èäòè ê Äèþ è îòòóäà, ïîòåñ­íèâ öàðÿ, â Ïèå­ðèþ. (11) Íî îí äóìàë óæå î çèìå è ïðè­êà­çàë ïðè­âå­ñòè â ïîðÿäîê äîðî­ãè äëÿ ïîä­âî­çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âèÿ èç Ôåñ­ñà­ëèè, âûáðàòü ïîä­õî­äÿ­ùèå ìåñòà äëÿ ñêëà­äîâ è óñòðî­èòü ïîñòî­ÿ­ëûå äâî­ðû äëÿ äîñòàâ­ùè­êîâ.

9. Po­pi­lius pri­us­quam ar­ma­tos mu­ris ad­mo­ve­ret, mi­sit qui ma­gistra­ti­bus prin­ci­pi­bus­que sua­de­rent, fi­dem cle­men­tiam­que Ro­ma­no­rum quam vim ex­pe­ri­ri mal­lent. [2] Ni­hil ea con­si­lia mo­ve­runt, quia ig­nes ad El­peum ex re­giis castris ap­pa­re­bant. Tum ter­ra ma­ri­que — et clas­sis ad­pul­sa ab li­to­re sta­bat — si­mul ar­mis, si­mul ope­ri­bus machi­nis­que op­pug­na­ri coep­ti.

[3] Iuve­nes etiam qui­dam Ro­ma­ni lu­dic­ro cir­cen­si ad usum bel­li ver­so par­tem hu­mil­li­mam mu­ri ce­pe­runt. [4] Mos erat tum, non­dum hac ef­fu­sio­ne in­duc­ta bes­tiis om­nium gen­tium cir­cum complen­di, va­ria spec­ta­cu­lo­rum con­qui­re­re ge­ne­ra; nam se­mel quad­ri­gis, se­mel de­sul­to­re mis­so vix uni­us ho­rae tem­pus ut­rum­que cur­ri­cu­lum comple­bat. [5] In­ter ce­te­ra se­xa­ge­ni fer­me iuve­nes, in­ter­dum plu­res ap­pa­ra­tio­ri­bus lu­dis, ar­ma­ti in­du­ce­ban­tur. Ho­rum in­duc­tio ex par­te si­mu­lac­rum de­cur­ren­tis exer­ci­tus erat, ex par­te ele­gan­tio­ris quam mi­li­ta­ris ar­tis pro­pior­que gla­dia­to­rium ar­mo­rum usum. [6] Cum alios de­cur­su edi­dis­sent mo­tus, quad­ra­to ag­mi­ne fac­to, scu­tis su­per ca­pi­ta den­sa­tis, stan­ti­bus pri­mis, se­cun­dis sum­mis­sio­ri­bus, ter­tiis ma­gis et quar­tis, postre­mis etiam ge­nu ni­xis, fas­ti­ga­tam, si­cut tec­ta aedi­fi­cio­rum sunt, tes­tu­di­nem fa­cie­bant. [7] Hinc quin­qua­gin­ta fer­me pe­dum spa­tio dis­tan­tes duo ar­ma­ti pro­cur­re­bant com­mi­na­ti­que in­ter se, ad ima in sum­mam tes­tu­di­nem per den­sa­ta scu­ta cum eva­sis­sent, nunc ve­lut pro­pug­nan­tes per oras extre­mae tes­tu­di­nis, nunc in me­dia in­ter se con­cur­ren­tes, haud se­cus quam sta­bi­li so­lo per­sul­ta­bant.

[8] Huic tes­tu­do si­mi­lis hu­mil­li­mae par­ti mu­ri ad­mo­ta. Cum ar­ma­ti su­perstan­tes su­bis­sent, pro­pug­na­to­ri­bus mu­ri fas­ti­gio al­ti­tu­di­nis aequa­ban­tur; de­pul­sis­que iis in ur­bem duo­rum sig­no­rum mi­li­tes transcen­de­runt. [9] Id tan­tum dis­si­mi­le fuit, quod et in fron­te extre­mi et ex la­te­ri­bus so­li non ha­be­bant su­per ca­pi­ta ela­ta scu­ta, ne nu­da­rent cor­po­ra, sed prae­ten­ta pug­nan­tium mo­re. Ita nec ip­sos te­la ex mu­ro mis­sa su­beun­tis lae­se­runt et tes­tu­di­ni iniec­ta imbris in mo­dum lub­ri­co fas­ti­gio in­no­xia ad imum la­be­ban­tur.

[10] Et con­sul cap­to iam He­rac­leo castra eo pro­mo­vit, tam­quam Dium at­que in­de sum­mo­to re­ge in Pie­riam etiam prog­res­su­rus. [11] Sed hi­ber­na iam prae­pa­rans vias com­mea­ti­bus sub­ve­hen­dis ex Thes­sa­lia mu­ni­ri iubet et eli­gi hor­reis op­por­tu­na lo­ca tec­ta­que aedi­fi­ca­ri, ubi de­ver­sa­ri por­tan­tes com­mea­tus pos­sent.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 20Ñð. íèæå, ãë. 18, 8; ñð. òàê­æå: XXXIX, 22, 2; XLI, 27, 6.
  • 21Ñð.: Ïîëè­áèé, XXVIII, 11 (12) (ôðàãì.). Ãðå­÷å­ñêèé èñòî­ðèê íàçû­âà­åò ýòîò ñòðîé «ïîäî­áè­åì ÷åðå­ïè÷­íîé êðû­øè».
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004323 1364004404 1260010223 1364004410 1364004411 1364004412