Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
44. (1) Êîíñóëû â ýòîì ãîäó òîëüêî ïðîèçâåëè îïóñòîøåíèå â ëèãóðèéñêèõ çåìëÿõ, íî íà áèòâó íåïðèÿòåëü íå âûøåë, è îíè, íå ñîâåðøèâ íè÷åãî äîñòîïàìÿòíîãî, âîðîòèëèñü â Ðèì äëÿ ïðîâåäåíèÿ âûáîðîâ.  ïåðâûé èõ äåíü èçáðàëè êîíñóëîâ — Ìàðêà Êëàâäèÿ Ìàðöåëëà è Ãàÿ Ñóëüïèöèÿ Ãàëëà; (2) ïîòîì, íà ñëåäóþùèé äåíü, âûáðàëè ïðåòîðîâ — òî áûëè Ëóöèé Þëèé, Ëóöèé Àïóëåé Ñàòóðíèí, Àâë Ëèöèíèé Íåðâà, Ïóáëèé Ðóòèëèé Êàëüâ, Ïóáëèé Êâèíòèëèé Âàð è Ìàðê Ôîíòåé. Èç ïðåòîðîâ äâîèì áûëè ïîðó÷åíû ðèìñêèå äåëà, åùå äâîèì — îáå Èñïàíèè138, à ïðî÷èì Ñèöèëèÿ è Ñàðäèíèÿ. (3)  ýòîò ãîä âñòàâëåí áûë äîáàâî÷íûé ìåñÿö: êàëåíäû åãî øëè çà Òåðìèíàëèÿìè139.  ýòîì ãîäó ñêîí÷àëñÿ àâãóð Ãàé Êëàâäèé; íà åãî ìåñòî àâãóðû âûáðàëè Òèòà Êâèíêöèÿ Ôëàìèíèíà. Ñêîí÷àëñÿ òàêæå ôëàìèí Êâèðèíà Êâèíò Ôàáèé Ïèêòîð140. (4)  ýòîì ãîäó â Ðèì ÿâèëñÿ öàðü Ïðóñèé ñ ñûíîì Íèêîìåäîì. Âñòóïèâ â ïðåäåëû ãîðîäà ñ íåìàëîþ ñâèòîé, îí ïðÿìî îò âîðîò ïðîñëåäîâàë íà ôîðóì ê òðèáóíàëó ïðåòîðà Êâèíòà Êàññèÿ; (5) îòîâñþäó ñáåæàëñÿ íàðîä, è Ïðóñèé ñêàçàë: «ß ïðèáûë ïðèâåòñòâîâàòü áîãîâ, ÷üÿ îáèòåëü â Ðèìå, ñåíàò è íàðîä ðèìñêèé, à òàêæå ïîçäðàâèòü èõ ñ ïîáåäîé íàä öàðÿìè Ïåðñååì è Ãåíòèåì, áëàãîäàðÿ êîòîðîé äåðæàâà âàøà ðàçäâèíóëà ñâîè ïðåäåëû, — âåäü ìàêåäîíÿíå ñ èëëèðèéöàìè òåïåðü ïîäâëàñòíû ðèìñêîìó íàðîäó». (6) Ïðåòîð èçúÿâèë ãîòîâíîñòü ïðåäîñòàâèòü öàðþ ñåãîäíÿ æå, åñëè òîò õî÷åò, ïðèåì â ñåíàòå, íî öàðü ïðîñèë äâà äíÿ íà òî, ÷òîáû îáîéòè è õðàìû áîãîâ, è ãîðîä, è äðóçåé ñâîèõ, è ãîñòåïðèèìöåâ. (7) Ñîïðîâîæäàòü åãî îòïðàâèëè êâåñòîðà Ëóöèÿ Êîðíåëèÿ Ñöèïèîíà, êîòîðûé è â Êàïóþ åçäèë âñòðå÷àòü öàðÿ; íàíÿëè äëÿ Ïðóñèÿ è äîì, ÷òîáû îêàçàòü ðàñïîëîæåíèå åìó è ñîïðîâîæäàþùèì. (8) Íà òðåòèé äåíü öàðü Ïðóñèé ÿâèëñÿ â ñåíàò, ïîçäðàâèë ðèìëÿí ñ ïîáåäîé, ïðèïîìíèë ñâîè çàñëóãè â ýòîé âîéíå è ïîïðîñèë, ÷òîáû åìó ðàçðåøèëè èñïîëíèòü îáåò — ïðèíåñòè â æåðòâó áîãàì äåñÿòü âçðîñëûõ æèâîòíûõ çäåñü, â Ðèìå, íà Êàïèòîëèè, è îäíî â Ïðåíåñòå, â õðàìå Ôîðòóíû141, — âñå ýòî îí îáåùàë áåññìåðòíûì çà ïîáåäó íàðîäà ðèìñêîãî; (9) à åùå ïîïðîñèë îí âîçîáíîâèòü ñ íèì ñîþç è äàòü åìó çåìëþ, êîòîðóþ îòíÿëè ó öàðÿ Àíòèîõà è íå ñ.556 îòäàëè íèêîìó, òàê ÷òî òåïåðü òàì õîçÿéíè÷àþò ãàëëû. Íàêîíåö, ñûíà ñâîåãî, Íèêîìåäà, Ïðóñèé îòäàë ïîä ïîêðîâèòåëüñòâî ñåíàòà. Áëàãîðàñïîëîæåíüå âñåõ ïîëêîâîäöåâ, âîåâàâøèõ â Ìàêåäîíèè, ïîìîãëî öàðþ — (10) âñå, ÷òî ïðîñèë îí, áûëî èñïîëíåíî, è òîëüêî êàñàòåëüíî çåìëè åìó ñêàçàëè, ÷òî äëÿ ðàññìîòðåíèÿ ýòîãî äåëà îòïðàâëåíû áóäóò ïîñëû, è åñëè òå çåìëè äåéñòâèòåëüíî ïðèíàäëåæàò íàðîäó ðèìñêîìó è íèêîìó íå îòäàíû, òî Ïðóñèé áóäåò ñî÷òåí äîñòîéíåéøèì ýòîãî äàðà; (11) íî åñëè îêàæåòñÿ, ÷òî çåìëè áûëè íå Àíòèîõîâû, à ïîòîìó è ñîáñòâåííîñòüþ ðèìñêîãî íàðîäà íå ñòàëè ëèáî óæå îòäàíû ãàëëàì, òî ïóñòü Ïðóñèé ïðîñòèò, ÷òî íå ñäåëàåò ðèìñêèé íàðîä åìó ïîäàðêà öåíîþ ïîïðàíèÿ ÷üèõ-ëèáî ïðàâ. (12) Âåäü è ìàëî ðàäîñòè â òàêîì äàðå, î êîòîðîì äàðèòåëü çíàåò, ÷òî ìîæåò â ëþáîå âðåìÿ åãî îòîáðàòü. (13) Ïîêðîâèòåëüñòâî æå íàä Íèêîìåäîì ñåíàò ïðèíèìàåò. À êàê ðèìñêèé íàðîä ðàäååò î äåòÿõ äðóæåñòâåííûõ öàðåé, òîìó ñâèäåòåëüñòâî Ïòîëåìåé, öàðü åãèïåòñêèé. (14) Ñ òåì Ïðóñèÿ è îòïóñòèëè. Âåëåíî áûëî ñäåëàòü åìó ïîäàðêè íà <…>142 ñåñòåðöèåâ è â ïðèäà÷ó ïîäàðèòü ñåðåáðÿíûå âàçû â ïÿòüäåñÿò ôóíòîâ âåñîì. (15) Ðåøèëè ñäåëàòü ïîäàðêè è ñûíó öàðñêîìó, Íèêîìåäó, â òó æå öåíó, êàê íåäàâíî Ìàñãàáå, ñûíó öàðÿ Ìàñèíèññû143, à òàêæå ïîñòàíîâèëè äîñòàâèòü öàðþ æèâîòíûõ è ïðî÷åå, ÷òî íàäîáíî äëÿ æåðòâîïðèíîøåíèé íà êàçåííûé ñ÷åò, êàê äëÿ ðèìñêèõ äîëæíîñòíûõ ëèö, — çàõî÷åò ëè îí ñîâåðøèòü çàêëàíüå çäåñü, â Ðèìå, èëè â Ïðåíåñòå; (16) ðåøåíî áûëî âûäåëèòü åìó â ïîëüçîâàíèå äâàäöàòü âîåííûõ êîðàáëåé èç òåõ, ÷òî ñòîÿò â Áðóíäèçèè. (17) À ïîêà öàðü íå äîáðàëñÿ äî ïîæàëîâàííîãî åìó ôëîòà, Ëóöèþ Êîðíåëèþ Ñöèïèîíó íåîòëó÷íî íàõîäèòüñÿ ïðè íåì è ñîäåðæàòü åãî ñ ïðîâîæàòûìè, ïîêóäà îíè íå îò÷àëÿò. (18) Öàðü, êàê ðàññêàçûâàþò, áûë ÷ðåçâû÷àéíî ðàä, ÷òî ðèìñêèé íàðîä ñòîëü áëàãîñêëîíåí ê íåìó; ïîêóïàòü ñåáå ïîäàðêè îí íå ïîçâîëèë, à ñûíó âåëåë ïðèíÿòü äàð íàðîäà ðèìñêîãî. (19) Òàê ïîâåñòâóþò î Ïðóñèè íàøè ïèñàòåëè, Ïîëèáèé æå ñîîáùàåò, ÷òî ýòîò öàðü áûë íåäîñòîèí ñâîåãî çâàíèÿ144: ðèìñêèõ ïîñëîâ âñòðå÷àë îí îáûêíîâåííî â âîéëî÷íîì êîëïàêå íà áðèòîé ãîëîâå è íàçûâàë ñåáÿ âîëüíîîòïóùåííèêîì íàðîäà ðèìñêîãî — ïîòîìó è íîñèë ýòè çíàêè îòïóùåííè÷åñêîãî ñîñëîâèÿ; (20) òàê æå è â Ðèìå îí, âîéäÿ â êóðèþ, ïàë íèö è ïðèëîæèëñÿ ê ïîðîãó, îòöîâ-ñåíàòîðîâ íàçâàë ñâîèìè áîãàìè-ñïàñèòåëÿìè145 è ãîâîðèë åùå ìíîãîå, íå ñòîëüêî ê ÷åñòè ñëóøàâøèõ, ñêîëüêî ê ñîáñòâåííîìó ïîçîðó. (21) Îí ïðîáûë â Ðèìå íå äîëåå òðèäöàòè äíåé è îòïðàâèëñÿ â ñâîå öàðñòâî è <…>146 âîéíó ìåæäó Ýâìåíîì è ãàëëàìè â Àçèè… |
44. Consules eo anno agro tantum Ligurum populato, cum hostes exercitus numquam eduxissent, nulla re memorabili gesta Romam ad magistratus subrogandos redierunt et primo comitiali die consules crearunt M. Claudium Marcellum, C. Sulpicium Gallum, [2] deinde praetores postero die L. Iulium, L. Apuleium Saturninum, A. Licinium Nervam, P. Rutilium Calvum, P. Quinctilium Varum, M. Fonteium. His praetoribus duae urbanae provinciae sunt decretae, duae Hispaniae, Sicilia ac Sardinia. [3] Intercalatum eo anno; postridie Terminalia kal. intercalariae fuerunt. Augur eo anno mortuus est C. Claudius; in eius locum augures legerunt T. Quinctium Flamininum. Et flamen Quirinalis mortuus Q. Fabius Pictor. [4] Eo anno rex Prusia venit Romam cum filio Nicomede. Is magno comitatu urbem ingressus ad forum a porta tribunalque Q. Cassi praetoris perrexit [5] concursuque undique facto deos, qui urbem Romam incolerent, senatumque et populum Romanum salutatum se dixit venisse et gratulatum, quod Persea Gentiumque reges vicissent, Macedonibusque et Illyriis in dicionem redactis auxissent imperium. [6] Cum praetor senatum ei, si vellet, eo die daturum dixisset, biduum petit, quo templa deum urbemque et hospites amicosque viseret. [7] Datus qui circumduceret eum, L. Cornelius Scipio quaestor, qui et Capuam ei obviam missus fuerat; et aedes, quae ipsum comitesque eius benigne reciperent, conductae. [8] Tertio post die senatum adiit; gratulatus victoriam est; merita sua in eo bello commemoravit; petiit, ut votum sibi solvere, Romae in Capitolio decem maiores hostias et Praeneste unam Fortunae, liceret — ea vota pro victoria populi Romani esse, — [9] et ut societas secum renovaretur agerque sibi de rege Antiocho captus, quem nulli datum a populo Romano Galli possiderent, daretur. Filium postremo Nicomedem senatui commendavit. Omnium, qui in Macedonia imperatores fuerant, favore est adiutus. [10] Itaque cetera, quae petebat, concessa; de agro responsum est legatos ad rem inspiciendam missuros; si is ager populi Romani fuisset nec cuiquam datus esset, dignissimum eo dono Prusiam habituros esse; [11] si autem Antiochi non fuisse et eo ne populi quidem Romani factum appareret aut datum Gallis esse, ignoscere Prusiam debere, si ex nullius iniuria quidquam ei datum vellet populus Romanus. [12] Ne cui detur quidem, gratum esse donum posse, quod eum qui det, ubi velit, ablaturum esse sciat. [13] Filii Nicomedis commendationem accipere. Quanta cura regum amicorum liberos tueatur populus Romanus, documento Ptolemaeum, Aegypti regem, esse. [14] Cum hoc responso Prusias est dimissus. Munera ei ex [18] Mire laetum ea benignitate in se populi Romani regem fuisse ferunt; munera sibi ipsi emi non sisse, filium iussisse donum populi Romani accipere. [19] Haec de Prusia nostri scriptores. Polybius eum regem indignum maiestate nominis tanti tradit; pilleatum, capite raso, obviam ire legatis solitum libertumque se populi Romani ferre; ideo insignia ordinis eius gerere; [20] Romae quoque, cum veniret in curiam, summisisse se et osculo limen curiae contigisse et deos servatores suos senatum appellasse aliamque orationem non tam honorificam audientibus quam sibi deformem habuisse. [21] Moratus circa urbem triginta haud amplius dies in regnum est profectus, actumque in Asia bellum inter Eumenen et Gallos in |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß