История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 9

9. Han­ni­bal quo die Vol­tur­num est transgres­sus, haud pro­cul a flu­mi­ne castra po­suit; [2] pos­te­ro die prae­ter Ca­les in ag­rum Si­di­ci­num per­ve­nit. Ibi diem unum po­pu­lan­do mo­ra­tus per Sues­sa­num Al­li­fa­num­que et Ca­si­na­tem ag­rum via La­ti­na du­cit. Sub Ca­si­no bi­duo sta­ti­va ha­bi­ta et pas­sim po­pu­la­tio­nes fac­tae. [3] In­de prae­ter In­te­ram­nam Aqui­num­que in Fre­gel­la­num ag­rum ad Li­rim flu­vium ven­tum, ubi in­ter­ci­sum pon­tem a Fre­gel­la­nis mo­ran­di iti­ne­ris cau­sa in­ve­nit. [4] Et Ful­vium Vol­tur­nus te­nue­rat am­nis, na­vi­bus ab Han­ni­ba­le in­cen­sis, ra­tes ad trai­cien­dum exer­ci­tum in mag­na ino­pia ma­te­riae aeg­re com­pa­ran­tem. [5] Traiec­to ra­ti­bus exer­ci­tu, re­li­cum Ful­vio ex­pe­di­tum iter, non per ur­bes mo­do sed cir­ca viam ex­po­si­tis be­nig­ne com­mea­ti­bus, erat; alac­res­que mi­li­tes ali­us ali­um ut ad­de­ret gra­dum, me­mor ad de­fen­den­dam iri pat­riam, hor­ta­ban­tur. [6] Ro­mam Fre­gel­la­nus nun­tius, diem noc­tem­que iti­ne­re con­ti­nua­to, in­gen­tem at­tu­lit ter­ro­rem. Tu­mul­tuo­sius quam al­la­tum erat vol­ga­tum pe­ri­cu­lum dis­cur­su ho­mi­num ad­fin­gen­tium va­na audi­tis to­tam ur­bem con­ci­tat. [7] Plo­ra­tus mu­lie­rum non ex pri­va­tis so­lum do­mi­bus exau­die­ba­tur, sed un­di­que mat­ro­nae in pub­li­cum ef­fu­sae cir­ca deum de­lub­ra dis­cur­runt, cri­ni­bus pas­sis aras ver­ren­tes, ni­xae ge­ni­bus, [8] su­pi­nas ma­nus ad cae­lum ac deos ten­den­tes oran­tes­que ut ur­bem Ro­ma­nam e ma­ni­bus hos­tium eri­pe­rent mat­res­que Ro­ma­nas et li­be­ros par­vos in­vio­la­tos ser­va­rent. [9] Se­na­tus ma­gistra­ti­bus in fo­ro praes­to est, si quid con­su­le­re ve­lint. Alii ac­ci­piunt im­pe­ria dis­ce­duntque ad suas quis­que of­fi­cio­rum par­tes, alii of­fe­runt se, si quo usus ope­rae sit. Prae­si­dia in ar­ce, in Ca­pi­to­lio, in mu­ris, cir­ca ur­bem, in mon­te etiam Al­ba­no at­que ar­ce Aefu­la­na po­nun­tur. [10] In­ter hunc tu­mul­tum Q. Ful­vium pro­con­su­lem pro­fec­tum cum exer­ci­tu Ca­pua ad­fer­tur; cui ne mi­nue­re­tur im­pe­rium, si in ur­bem ve­nis­set, de­cer­nit se­na­tus ut Q. Ful­vio par cum con­su­li­bus im­pe­rium es­set. [11] Han­ni­bal, in­fes­tius per­po­pu­la­to ag­ro Fre­gel­la­no prop­ter in­ter­ci­sos pon­tis, per Fru­si­na­tem Fe­ren­ti­na­tem­que et Anag­ni­num ag­rum in La­bi­ca­num ve­nit. [12] In­de Al­gi­do Tus­cu­lum pe­tiit, nec re­cep­tus moe­ni­bus infra Tus­cu­lum dextror­sus Ga­bios des­cen­dit. In­de in Pu­pi­niam exer­ci­tu de­mis­so oc­to mi­lia pas­suum ab Ro­ma po­suit castra. [13] Quo pro­pius hos­tis ac­ce­de­bat, eo maior cae­des fie­bat fu­gien­tium prae­ce­den­ti­bus Nu­mi­dis, plu­res­que om­nium ge­ne­rum at­que aeta­tium ca­pie­ban­tur.