История Рима от основания города

Книга XXX, гл. 28

28. In­ter haec si­mul spes si­mul cu­ra in dies cres­ce­bat, nec sa­tis cer­tum consta­re apud ani­mos po­te­rat ut­rum gau­dio dig­nius es­set Han­ni­ba­lem post sex­tum de­ci­mum an­num ex Ita­lia de­ce­den­tem va­cuam pos­ses­sio­nem eius re­li­quis­se po­pu­lo Ro­ma­no, an ma­gis me­tuen­dum quod in­co­lu­mi exer­ci­tu in Af­ri­cam tran­sis­set: [2] lo­cum ni­mi­rum, non pe­ri­cu­lum mu­ta­tum; cui­us tan­tae di­mi­ca­tio­nis va­tem, qui nu­per de­ces­sis­set, Q. Fa­bium haud frustra ca­ne­re so­li­tum gra­vio­rem in sua ter­ra fu­tu­rum hos­tem Han­ni­ba­lem quam in alie­na fuis­set. [3] Nec Sci­pio­ni aut cum Sypha­ce, in­con­di­tae bar­ba­riae re­ge, cui Sta­to­rius se­mi­li­xa du­ce­re exer­ci­tus so­li­tus sit, aut cum so­ce­ro eius Hasdru­ba­le, fu­ga­cis­si­mo du­ce, rem fu­tu­ram aut cum tu­mul­tua­riis exer­ci­ti­bus ex ag­res­tium se­mer­mi tur­ba su­bi­to con­lec­tis, [4] sed cum Han­ni­ba­le, pro­pe na­to in prae­to­rio pat­ris, for­tis­si­mi du­cis, ali­to at­que edu­ca­to in­ter ar­ma, pue­ro quon­dam mi­li­te, vix­dum iuve­ne im­pe­ra­to­re, [5] qui se­nex vin­cen­do fac­tus His­pa­nias, Gal­lias, Ita­liam ab Al­pi­bus ad fre­tum mo­nu­men­tis in­gen­tium re­rum comples­set. Du­ce­re exer­ci­tum aequa­lem sti­pen­diis suis, du­ra­tum om­nium re­rum pa­tien­tia quas vix fi­des fiat ho­mi­nes pas­sos, per­fu­sum mi­liens cruo­re Ro­ma­no, exu­vias non mi­li­tum tan­tum, sed etiam im­pe­ra­to­rum por­tan­tem. [6] Mul­tos oc­cur­su­ros Sci­pio­ni in acie qui prae­to­res, qui im­pe­ra­to­res, qui con­su­les Ro­ma­nos sua ma­nu oc­ci­dis­sent, mu­ra­li­bus val­la­ri­bus­que in­sig­nes co­ro­nis, per­va­ga­tos cap­ta castra, cap­tas ur­bes Ro­ma­nas. [7] Non es­se ho­die tot fas­ces ma­gistra­ti­bus po­pu­li Ro­ma­ni, quot cap­tos ex cae­de im­pe­ra­to­rum prae se fer­re pos­set Han­ni­bal.

[8] Has for­mi­di­nes agi­tan­do ani­mis ip­si cu­ras et me­tus auge­bant, etiam quod, cum ad­sues­sent per ali­quot an­nos bel­lum an­te ocu­los aliis at­que aliis in Ita­liae par­ti­bus len­ta spe in nul­lum pro­pin­quum de­bel­lan­di fi­nem ge­re­re, ere­xe­rant om­nium ani­mos Sci­pio et Han­ni­bal, ve­lut ad sup­re­mum cer­ta­men com­pa­ra­ti du­ces. [9] Eis quo­que qui­bus erat in­gens in Sci­pio­ne fi­du­cia et vic­to­riae spes, quo ma­gis in pro­pin­quam eam im­mi­ne­bant ani­mis, eo cu­rae in­ten­tio­res erant. [10] Haud dis­par ha­bi­tus ani­mo­rum Car­tha­gi­nien­si­bus erat, quos mo­do pe­tis­se pa­cem, in­tuen­tes Han­ni­ba­lem ac re­rum ges­ta­rum eius mag­ni­tu­di­nem, pae­ni­te­bat, mo­do, [11] cum res­pi­ce­rent bis se­se acie vic­tos, Sypha­cem cap­tum, pul­sos se His­pa­nia, pul­sos Ita­lia, at­que ea om­nia uni­us vir­tu­te et con­si­lio Sci­pio­nis fac­ta, ve­lut fa­ta­lem eum du­cem in exi­tium suum na­tum hor­re­bant.