История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 19

19. Q. Fa­bius con­sul ad Ca­si­li­num castra ha­be­bat, quod duum mi­lium Cam­pa­no­rum et sep­tin­gen­to­rum mi­li­tum Han­ni­ba­lis te­ne­ba­tur prae­si­dio. [2] Praee­rat Sta­tius Me­tius, mis­sus ab Cn. Ma­gio Atel­la­no, qui eo an­no me­dix tu­ti­cus erat, ser­vi­tia­que et ple­bem pro­mis­cue ar­ma­rat, ut castra Ro­ma­na in­va­de­ret in­ten­to con­su­le ad Ca­si­li­num op­pug­nan­dum. Ni­hil eorum Fa­bium fe­fel­lit. [3] Ita­que No­lam ad col­le­gam mit­tit: al­te­ro exer­ci­tu, dum Ca­si­li­num op­pug­na­tur, opus es­se qui Cam­pa­nis op­po­na­tur; [4] vel ip­se re­lic­to No­lae prae­si­dio mo­di­co ve­ni­ret, vel, si eum No­la te­ne­ret nec­dum se­cu­rae res ab Han­ni­ba­le es­sent, se Ti. Grac­chum pro­con­su­lem a Be­ne­ven­to ac­ci­tu­rum. [5] Hoc nun­tio Mar­cel­lus duo­bus mi­li­tum mi­li­bus No­lae in prae­si­dio re­lic­tis cum ce­te­ro exer­ci­tu Ca­si­li­num ve­nit, ad­ven­tu­que eius Cam­pa­ni iam mo­ven­tes se­se quie­ve­runt. [6] Ita ab duo­bus con­su­li­bus Ca­si­li­num op­pug­na­ri coe­pit. Ubi cum mul­ta suc­ce­den­tes te­me­re moe­ni­bus Ro­ma­ni mi­li­tes ac­ci­pe­rent vul­ne­ra ne­que sa­tis in­cep­tu suc­ce­de­ret, Fa­bius omit­ten­dam rem par­vam ac iux­ta mag­nis dif­fi­ci­lem absce­den­dum­que in­de cen­se­bat, cum res maio­res insta­rent; [7] Mar­cel­lus mul­ta mag­nis du­ci­bus si­cut non adgre­dien­da, ita se­mel adgres­sis non di­mit­ten­da es­se di­cen­do, quia mag­na fa­mae mo­men­ta in ut­ram­que par­tem fie­rent, te­nuit ne in­ri­to in­cep­to abi­re­tur. [8] Vi­neae in­de om­nia­que alia ope­rum machi­na­tio­num­que ge­ne­ra cum ad­mo­ve­ren­tur, Cam­pa­ni­que Fa­bium ora­rent ut abi­re Ca­puam tu­to li­ce­ret, [9] pau­cis eg­res­sis Mar­cel­lus por­tam qua eg­re­die­ban­tur oc­cu­pa­vit, cae­des­que pro­mis­cue om­nium cir­ca por­tam pri­mo, dein­de in­rup­tio­ne fac­ta etiam in ur­be fie­ri coep­ta est. [10] Quin­qua­gin­ta fe­re pri­mo eg­res­si Cam­pa­no­rum, cum ad Fa­bium con­fu­gis­sent, prae­si­dio eius Ca­puam per­ve­ne­runt. Ca­si­li­num in­ter con­lo­quia cuncta­tio­nem­que pe­ten­tium fi­dem per oc­ca­sio­nem cap­tum est, [11] cap­ti­vi­que Cam­pa­no­rum qui­ve Han­ni­ba­lis mi­li­tum erant Ro­mam mis­si at­que ibi in car­ce­re inclu­si sunt; op­pi­da­no­rum tur­ba per fi­ni­ti­mos po­pu­los in cus­to­diam di­vi­sa.