Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 2

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

2. (1)  íà÷à­ëå ýòî­ãî ãîäà ñåíàò, ïîëó­÷èâ ïèñü­ìî îò Ëóöèÿ Ìàð­öèÿ, âûñî­êî îöå­íèë ñîâåð­øåí­íîå èì7. Íî íà ïèñü­ìå Ìàð­öèé ñ.229 íàä­ïè­ñàë «ïðî­ïðå­òîð ñåíà­òó», õîòÿ ýòà âëàñòü åìó íå áûëà äàíà íè âîëåé íàðî­äà, íè ïîñòà­íîâ­ëå­íè­åì ñåíà­òà. Ýòî ñìó­òè­ëî ìíî­ãèõ ñåíà­òî­ðîâ: (2) èçáðà­íèå íà÷àëü­íè­êà âîé­ñêà, êîìè­öèè âìå­ñòå ñ àóñïè­öè­ÿ­ìè â ëàãå­ðå, â ïðî­âèí­öè­ÿõ â îòñóò­ñò­âèå äîëæ­íîñò­íûõ ëèö, ïåðå­äàí­íûå íåîñìîò­ðè­òåëü­íûì ñîë­äà­òàì, — âñå ýòî ïëî­õîé ïðè­ìåð. (3) Ïî ìíå­íèþ íåêî­òî­ðûõ, îá ýòîì äåëå ñëå­äî­âà­ëî äîëî­æèòü ñåíà­òó; ïðåä­ïî­÷ëè, îäíà­êî, îòëî­æèòü îáñóæ­äå­íèå äî îòáû­òèÿ âñàä­íè­êîâ, ïðè­âåç­øèõ ïèñü­ìî îò Ìàð­öèÿ. (4) À ïîêà ðåøè­ëè íàïè­ñàòü, ÷òî ñåíàò ïîçà­áî­òèò­ñÿ î ïðî­äî­âîëü­ñò­âèè è îäåæ­äå äëÿ âîé­ñêà. Íà ïèñü­ìå íå íàïè­ñà­ëè «ïðî­ïðå­òî­ðó Ëóöèþ Ìàð­öèþ», ÷òîáû íå ïðåä­ðå­øàòü èñõîä áóäó­ùå­ãî îáñóæ­äå­íèÿ. (5) Âñàä­íè­êîâ îòî­ñëà­ëè, è ñðà­çó æå êîí­ñó­ëû ïîñòà­âè­ëè äåëî íà ðàñ­ñìîò­ðå­íèå. Ñ îáùå­ãî ñîãëà­ñèÿ ðåøå­íî áûëî äîãî­âî­ðèòü­ñÿ ñ íàðîä­íû­ìè òðè­áó­íà­ìè, ÷òîáû òå ïðè ïåð­âîì óäîá­íîì ñëó­÷àå ñïðî­ñè­ëè íàðîä, êîãî ïîñëàòü â Èñïà­íèþ êîìàí­äóþ­ùèì ê âîé­ñêó, êîòî­ðûì ïðåæ­äå êîìàí­äî­âàë Ãíåé Ñöè­ïè­îí. (6) Ñ òðè­áó­íà­ìè äîãî­âî­ðè­ëèñü; âñå, îäíà­êî, áûëè çàíÿ­òû äðó­ãèì ñïî­ðîì.

(7) Ãíåé Ñåì­ï­ðî­íèé Áëåç[1]8, íàçíà­÷èâ äåíü, âûçâàë â ñóä Ãíåÿ Ôóëü­âèÿ è íà ñõîä­êàõ ïîíî­ñèë åãî çà ïîòå­ðþ âîé­ñêà â Àïó­ëèè; ìíî­ãèå, ãîâî­ðèë îí, âîå­íà­÷àëü­íè­êè ïî ëåã­êî­ìûñ­ëèþ è íåçíà­íèþ çàâî­äè­ëè âîé­ñêî â ìåñòà ãèá­ëûå, (8) íî äî Ãíåÿ Ôóëü­âèÿ íèêòî òàê íå ðàç­âðà­ùàë ñâîè ëåãè­î­íû, ïðåæ­äå ÷åì ïîãó­áèòü èõ; ìîæ­íî ñêà­çàòü, åãî âîé­ñêî ïîãèá­ëî, åùå íå óâèäåâ âðà­ãà, è ïîáåæ­äå­íî îíî áûëî íå Ãàí­íè­áà­ëîì, à ñîá­ñò­âåí­íûì ïîë­êî­âîä­öåì. (9) Íèêòî, ãîëî­ñóÿ çà íåãî, íå ïðåä­ñòàâ­ëÿë ñåáå, êîìó ââå­ðÿ­åò îí âëàñòü, êîìó âîé­ñêî. (10)  ÷åì ðàç­íè­öà ìåæ­äó Òèáå­ðè­åì Ñåì­ï­ðî­íè­åì9 è Ãíå­åì Ôóëü­âè­åì? Òèáå­ðèé Ñåì­ï­ðî­íèé, ïîëó­÷èâ âîé­ñêî, ñîñòàâ­ëåí­íîå èç ðàáîâ, âûó÷­êîé è ñòðî­ãî­ñòüþ áûñò­ðî ïðå­âðà­òèë ëþäåé áåç ðîäó è ïëå­ìå­íè â ñîë­äàò, îïî­ðó ñîþç­íè­êàì è ãðî­çó âðà­ãàì10. Êóìû11, Áåíå­âåíò12 è äðó­ãèå ãîðî­äà îíè âåð­íó­ëè ðèì­ñêî­ìó íàðî­äó, âûðâàâ èõ èç ïàñòè Ãàí­íè­áà­ëà. (11) Ãíåé Ôóëü­âèé, èìåÿ âîé­ñêî ðèì­ñêèõ êâè­ðè­òîâ13, ëþäåé áëà­ãî­ðîä­íî­ãî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ, âîñ­ïè­òàí­íûõ êàê ñâî­áîä­íûå, çàðà­çèë èõ ïîðî­êà­ìè ðàáîâ: ñâè­ðå­ïûå è ðàñ­ïó­ùåí­íûå ñðå­äè ñîþç­íè­êîâ, ìàëî­äóø­íûå è òðóñ­ëè­âûå ïåðåä âðà­ãîì, îíè íå ñìîã­ëè âûäåð­æàòü íå òî ÷òî íàïà­äå­íèÿ ïóíèé­öåâ, à îäíî­ãî èõ êðè­êà; (12) íåóäè­âè­òåëü­íî, ÷òî ñîë­äà­òû íå óñòî­ÿ­ëè â áîþ, âèäÿ, êàê èõ êîìàí­äèð êèíóë­ñÿ áåæàòü ïåð­âûì; (13) ãîðàçäî óäè­âè­òåëü­íåå, ÷òî íàøëèñü è ñðå­äè íèõ òàêèå, êîòî­ðûå ïàëè, ñðà­æà­ÿñü, ÷òî íå âñå ïîä­äà­ëèñü, êàê Ãíåé Ôóëü­âèé, ñòðà­õó è ñìÿ­òå­íèþ: Ãàé Ôëà­ìè­íèé, Ëóöèé Ïàâåë, Ëóöèé Ïîñòó­ìèé, Ãíåé è Ïóá­ëèé Ñöè­ïè­î­íû14 ïðåä­ïî­÷ëè óìå­ðåòü â ñòðîþ è íå ïîêè­íóòü âîé­ñêî, ïîïàâ­øåå â îêðó­æå­íèå. (14) Ãíåé Ôóëü­âèé âåð­íóë­ñÿ â Ðèì ñ èçâå­ñòè­åì î ãèáå­ëè âîé­ñêà ÷óòü ëè íå îäèí-îäè­íå­øå­íåê. Êàêîé ïîçîð! Âîè­íû, áåæàâ­øèå ïîä Êàí­íà­ìè ñ ïîëÿ áîÿ, âûâå­çå­íû â Ñèöè­ëèþ, è èõ îòïó­ñòÿò, òîëü­êî êîãäà íåïðè­ÿ­òåëü óéäåò èç Èòà­ëèè; òàêî­âà æå, ïî äåêðå­òó ñåíà­òà, ó÷àñòü ëåãè­î­íîâ Ãíåÿ Ôóëü­âèÿ, (15) à ñàì Ãíåé ñ.230 Ôóëü­âèé, ïîêè­íóâ­øèé ñðà­æå­íèå, íà÷à­òîå ïî åãî ëåã­êî­ìûñ­ëèþ, îñòà­åò­ñÿ áåç­íà­êà­çàí­íûì è ïðî­âåäåò ñòà­ðîñòü ïî õàð­÷åâ­íÿì è íåïîòðåá­íûì äîìàì, ãäå ïðî­âî­äèë è ìîëî­äîñòü, (16) à åãî ñîë­äà­òû, ÷üÿ âèíà òîëü­êî â òîì, ÷òî îíè óïî­äî­áè­ëèñü ñâî­å­ìó ïðåä­âî­äè­òå­ëþ, ïî÷òè ÷òî ñîñëà­íû; îíè íåñóò âîèí­ñêóþ ñëóæ­áó è ëèøå­íû ÷åñòè âîè­íà. Íåîäè­íà­êî­âà â Ðèìå ñâî­áî­äà äëÿ áåä­íî­ãî è áîãà­òî­ãî, äëÿ äîëæ­íîñò­íî­ãî ëèöà è ÷àñò­íî­ãî ÷åëî­âå­êà.

2. Prin­ci­pio eius an­ni cum de lit­te­ris L. Mar­cii re­fer­re­tur, res ges­tae mag­ni­fi­cae se­na­tui vi­sae: ti­tu­lus ho­no­ris, quod im­pe­rio non po­pu­li ius­su, non ex auc­to­ri­ta­te pat­rum da­to «prop­rae­tor se­na­tui» scrip­se­rat, mag­nam par­tem ho­mi­num of­fen­de­bat: [2] rem ma­li exempli es­se im­pe­ra­to­res le­gi ab exer­ci­ti­bus et sol­lem­ne aus­pi­can­do­rum co­mi­tio­rum in castra et pro­vin­cias, pro­cul ab le­gi­bus ma­gistra­ti­bus­que, ad mi­li­ta­rem te­me­ri­ta­tem transfer­ri. [3] Et cum qui­dam re­fe­ren­dum ad se­na­tum cen­se­rent, me­lius vi­sum dif­fer­ri eam con­sul­ta­tio­nem do­nec pro­fi­cis­ce­ren­tur equi­tes qui ab Mar­cio lit­te­ras at­tu­le­rant. [4] Rescri­bi de fru­men­to et ves­ti­men­tis exer­ci­tus pla­cuit eam ut­ram­que rem cu­rae fo­re se­na­tui; adscri­bi autem «prop­rae­to­ri L. Mar­cio» non pla­cuit, ne id ip­sum quod con­sul­ta­tio­ni re­li­que­rant pro praeiu­di­ca­to fer­ret. [5] Di­mis­sis equi­ti­bus, de nul­la re pri­us con­su­les ret­tu­le­runt, om­nium­que in unum sen­ten­tiae congrue­bant, agen­dum cum tri­bu­nis ple­bis es­se, pri­mo quo­que tem­po­re ad ple­bem fer­rent quem cum im­pe­rio mit­ti pla­ce­ret in His­pa­niam ad eum exer­ci­tum cui Cn. Sci­pio im­pe­ra­tor prae­fuis­set. [6] Ea res cum tri­bu­nis ac­ta pro­mul­ga­ta­que est; sed aliud cer­ta­men oc­cu­pa­ve­rat ani­mos.

[7] C. Sempro­nius Blae­sus die dic­ta Cn. Ful­vium ob exer­ci­tum in Apu­lia amis­sum in con­tio­ni­bus ve­xa­bat, mul­tos im­pe­ra­to­res te­me­ri­ta­te at­que insci­tia exer­ci­tum in lo­cum prae­ci­pi­tem per­du­xis­se dic­ti­tans, [8] ne­mi­nem prae­ter Cn. Ful­vium an­te con­ru­pis­se om­ni­bus vi­tiis le­gio­nes suas quam pro­de­ret. Ita­que ve­re di­ci pos­se pri­us eos pe­ris­se quam vi­de­rent hos­tem, nec ab Han­ni­ba­le, sed ab im­pe­ra­to­re suo vic­tos es­se. [9] Ne­mi­nem, cum suffra­gium ineat, sa­tis cer­ne­re cui im­pe­rium, cui exer­ci­tum per­mit­tat. Quid in­ter­fuis­se in­ter Ti. Sempro­nium et Cn. Ful­vium? [10] Ti. Sempro­nium, cum ei ser­vo­rum exer­ci­tus da­tus es­set, bre­vi ef­fe­cis­se dis­cip­li­na at­que im­pe­rio ut ne­mo eorum ge­ne­ris ac san­gui­nis sui me­mor in acie es­set, prae­si­dio so­ciis, hos­ti­bus ter­ro­ri es­sent; Cu­mas, Be­ne­ven­tum alias­que ur­bes eos ve­lut e fau­ci­bus Han­ni­ba­lis erep­tas po­pu­lo Ro­ma­no res­ti­tuis­se: [11] Cn. Ful­vium Qui­ri­tium Ro­ma­no­rum exer­ci­tum, ho­nes­te ge­ni­tos, li­be­ra­li­ter edu­ca­tos ser­vi­li­bus vi­tiis im­buis­se. Er­go ef­fe­cis­se ut fe­ro­ces et in­quie­ti in­ter so­cios, ig­na­vi et in­bel­les in­ter hos­tes es­sent, nec im­pe­tum mo­do Poe­no­rum, sed ne cla­mo­rem qui­dem sus­ti­ne­re pos­sent. [12] Nec her­cu­le mi­rum es­se ces­sis­se mi­li­tes in acie, cum pri­mus om­nium im­pe­ra­tor fu­ge­ret: [13] ma­gis mi­ra­ri se ali­quos stan­tis ce­ci­dis­se, et non om­nes co­mi­tes Cn. Ful­vi fuis­se pa­vo­ris ac fu­gae. C. Fla­mi­nium, L. Pau­lum, L. Pos­tu­mium, Cn. ac P. Sci­pio­nes ca­de­re in acie ma­luis­se quam de­se­re­re cir­cum­ven­tos exer­ci­tus: [14] Cn. Ful­vium pro­pe unum nun­tium de­le­ti exer­ci­tus Ro­mam re­dis­se. Fa­ci­nus in­dig­num es­se Can­nen­sem exer­ci­tum, quod ex acie fu­ge­rit, in Si­ci­liam de­por­ta­tum, ne pri­us in­de di­mit­ta­tur quam hos­tis ex Ita­lia de­ces­se­rit, et hoc idem in Cn. Ful­vi le­gio­ni­bus nu­per dec­re­tum, [15] Cn. Ful­vio fu­gam ex proe­lio ip­sius te­me­ri­ta­te com­mis­so im­pu­ni­tam es­se, et eum in ga­nea lustris­que, ubi iuven­tam ege­rit, se­nec­tu­tem ac­tu­rum, [16] mi­li­tes qui ni­hil aliud pec­ca­ve­rint quam quod im­pe­ra­to­ris si­mi­les fue­rint, re­le­ga­tos pro­pe in ex­si­lium ig­no­mi­nio­sam pa­ti mi­li­tiam. Adeo im­pa­rem li­ber­ta­tem Ro­mae di­ti ac pau­pe­ri, ho­no­ra­to at­que in­ho­no­ra­to es­se.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 7Ñð.: XXV, 37, 1 — 39, 18.
  • 8Îí áûë íàðîä­íûì òðè­áó­íîì (ñð. íèæå, ãë. 3, 8).
  • 9Â îðè­ãè­íà­ëå çäåñü, âèäè­ìî, ïðî­ïóñê. Ïåðå­âîä ïî âîñ­ñòà­íîâ­ëå­íèþ Ìàäâè­ãà, ïðè­íè­ìàå­ìî­ìó èçäà­òå­ëÿ­ìè.
  • 10Ñð.: XXIII, 35, 7—9.
  • 11Î ñíÿ­òèè îñà­äû ñ Êóì ñì.: XXIII, 35, 10 — 37, 9.
  • 12Î áèò­âå ïðè Áåíå­âåí­òå ñì.: XXIV, 14—16.
  • 13Ò. å. ðèì­ñêèõ ãðàæ­äàí. Ñîë­äàò ðåä­êî íàçû­âà­ëè êâè­ðè­òà­ìè; çäåñü — äëÿ ïðî­òè­âî­ïî­ñòàâ­ëå­íèÿ ðàáàì.
  • 14Ãàé Ôëà­ìè­íèé ïîãèá ïðè Òðà­çè­ìåí­ñêîì îçå­ðå (XXII, 7, 5), Ëóöèé Ýìè­ëèé Ïàâåë — ïðè Êàí­íàõ (XXII, 49, 6; 50, 7), Ëóöèé Ïîñòó­ìèé — â Ãàë­ëèè (XXIII, 24, 11), à Ñöè­ïè­î­íû — â Èñïà­íèè (XXV, 34, 11; 36, 13—14).
  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå C. Sempro­nius Blae­sus — «Ãàé Ñåì­ï­ðî­íèé Áëåç». — Ïðèì. ðåä. ñàé­òà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002603 1364002604 1364002605