История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 2

2. Prin­ci­pio eius an­ni cum de lit­te­ris L. Mar­cii re­fer­re­tur, res ges­tae mag­ni­fi­cae se­na­tui vi­sae: ti­tu­lus ho­no­ris, quod im­pe­rio non po­pu­li ius­su, non ex auc­to­ri­ta­te pat­rum da­to «prop­rae­tor se­na­tui» scrip­se­rat, mag­nam par­tem ho­mi­num of­fen­de­bat: [2] rem ma­li exempli es­se im­pe­ra­to­res le­gi ab exer­ci­ti­bus et sol­lem­ne aus­pi­can­do­rum co­mi­tio­rum in castra et pro­vin­cias, pro­cul ab le­gi­bus ma­gistra­ti­bus­que, ad mi­li­ta­rem te­me­ri­ta­tem transfer­ri. [3] Et cum qui­dam re­fe­ren­dum ad se­na­tum cen­se­rent, me­lius vi­sum dif­fer­ri eam con­sul­ta­tio­nem do­nec pro­fi­cis­ce­ren­tur equi­tes qui ab Mar­cio lit­te­ras at­tu­le­rant. [4] Rescri­bi de fru­men­to et ves­ti­men­tis exer­ci­tus pla­cuit eam ut­ram­que rem cu­rae fo­re se­na­tui; adscri­bi autem «prop­rae­to­ri L. Mar­cio» non pla­cuit, ne id ip­sum quod con­sul­ta­tio­ni re­li­que­rant pro praeiu­di­ca­to fer­ret. [5] Di­mis­sis equi­ti­bus, de nul­la re pri­us con­su­les ret­tu­le­runt, om­nium­que in unum sen­ten­tiae congrue­bant, agen­dum cum tri­bu­nis ple­bis es­se, pri­mo quo­que tem­po­re ad ple­bem fer­rent quem cum im­pe­rio mit­ti pla­ce­ret in His­pa­niam ad eum exer­ci­tum cui Cn. Sci­pio im­pe­ra­tor prae­fuis­set. [6] Ea res cum tri­bu­nis ac­ta pro­mul­ga­ta­que est; sed aliud cer­ta­men oc­cu­pa­ve­rat ani­mos.

[7] C. Sempro­nius Blae­sus die dic­ta Cn. Ful­vium ob exer­ci­tum in Apu­lia amis­sum in con­tio­ni­bus ve­xa­bat, mul­tos im­pe­ra­to­res te­me­ri­ta­te at­que insci­tia exer­ci­tum in lo­cum prae­ci­pi­tem per­du­xis­se dic­ti­tans, [8] ne­mi­nem prae­ter Cn. Ful­vium an­te con­ru­pis­se om­ni­bus vi­tiis le­gio­nes suas quam pro­de­ret. Ita­que ve­re di­ci pos­se pri­us eos pe­ris­se quam vi­de­rent hos­tem, nec ab Han­ni­ba­le, sed ab im­pe­ra­to­re suo vic­tos es­se. [9] Ne­mi­nem, cum suffra­gium ineat, sa­tis cer­ne­re cui im­pe­rium, cui exer­ci­tum per­mit­tat. Quid in­ter­fuis­se in­ter Ti. Sempro­nium et Cn. Ful­vium? [10] Ti. Sempro­nium, cum ei ser­vo­rum exer­ci­tus da­tus es­set, bre­vi ef­fe­cis­se dis­cip­li­na at­que im­pe­rio ut ne­mo eorum ge­ne­ris ac san­gui­nis sui me­mor in acie es­set, prae­si­dio so­ciis, hos­ti­bus ter­ro­ri es­sent; Cu­mas, Be­ne­ven­tum alias­que ur­bes eos ve­lut e fau­ci­bus Han­ni­ba­lis erep­tas po­pu­lo Ro­ma­no res­ti­tuis­se: [11] Cn. Ful­vium Qui­ri­tium Ro­ma­no­rum exer­ci­tum, ho­nes­te ge­ni­tos, li­be­ra­li­ter edu­ca­tos ser­vi­li­bus vi­tiis im­buis­se. Er­go ef­fe­cis­se ut fe­ro­ces et in­quie­ti in­ter so­cios, ig­na­vi et in­bel­les in­ter hos­tes es­sent, nec im­pe­tum mo­do Poe­no­rum, sed ne cla­mo­rem qui­dem sus­ti­ne­re pos­sent. [12] Nec her­cu­le mi­rum es­se ces­sis­se mi­li­tes in acie, cum pri­mus om­nium im­pe­ra­tor fu­ge­ret: [13] ma­gis mi­ra­ri se ali­quos stan­tis ce­ci­dis­se, et non om­nes co­mi­tes Cn. Ful­vi fuis­se pa­vo­ris ac fu­gae. C. Fla­mi­nium, L. Pau­lum, L. Pos­tu­mium, Cn. ac P. Sci­pio­nes ca­de­re in acie ma­luis­se quam de­se­re­re cir­cum­ven­tos exer­ci­tus: [14] Cn. Ful­vium pro­pe unum nun­tium de­le­ti exer­ci­tus Ro­mam re­dis­se. Fa­ci­nus in­dig­num es­se Can­nen­sem exer­ci­tum, quod ex acie fu­ge­rit, in Si­ci­liam de­por­ta­tum, ne pri­us in­de di­mit­ta­tur quam hos­tis ex Ita­lia de­ces­se­rit, et hoc idem in Cn. Ful­vi le­gio­ni­bus nu­per dec­re­tum, [15] Cn. Ful­vio fu­gam ex proe­lio ip­sius te­me­ri­ta­te com­mis­so im­pu­ni­tam es­se, et eum in ga­nea lustris­que, ubi iuven­tam ege­rit, se­nec­tu­tem ac­tu­rum, [16] mi­li­tes qui ni­hil aliud pec­ca­ve­rint quam quod im­pe­ra­to­ris si­mi­les fue­rint, re­le­ga­tos pro­pe in ex­si­lium ig­no­mi­nio­sam pa­ti mi­li­tiam. Adeo im­pa­rem li­ber­ta­tem Ro­mae di­ti ac pau­pe­ri, ho­no­ra­to at­que in­ho­no­ra­to es­se.