Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 39

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

39. (1) Óáåäèâ­øèñü, ÷òî ñðà­æå­íèå îòòÿ­ãè­âà­åò­ñÿ, êîí­ñóë íà äðó­ãîé äåíü ñîçâàë ñîâåò, äàáû îáñóäèòü, ÷òî åìó ñëå­äó­åò äåëàòü, åñëè Àíòèîõ íå äàñò âîâëå÷ü ñåáÿ â áîé. (2) Âåäü íàñòó­ïà­åò çèìà. Ïðåä­ñòî­èò ëèáî äåð­æàòü âîè­íîâ â ïàëàò­êàõ, ëèáî óéòè íà çèì­íèå êâàð­òè­ðû è òîãäà óæå îòëî­æèòü âîé­íó äî ëåòà. (3) Íèêî­ãäà íè îäíî­ãî âðà­ãà ðèì­ëÿíå òàê íå ïðå­çè­ðà­ëè, êàê Àíòèî­õà. Ñî âñåõ ñòî­ðîí â îäèí ãîëîñ ñòà­ëè êðè­÷àòü, ÷òîáû êîí­ñóë òîò­÷àñ âåë èõ, (4) ÷òîáû îí âîñ­ïîëü­çî­âàë­ñÿ áîå­âûì ïûëîì âîè­íîâ, ãîòî­âûõ, åñëè âðàã íå âûé­äåò íà áîé, ïðî­ðâàòü­ñÿ â åãî ëàãåðü ÷åðåç ðâû, ÷åðåç âàë, êàê áóä­òî èì ïðåä­ñòî­èò íå ñðà­çèòü­ñÿ ñ âåëè­êèì ìíî­æå­ñò­âîì âðà­ãîâ, à çàðå­çàòü òàêîå æå êîëè­÷å­ñòâî ñêîòà. (5) Ãíåé Äîìè­öèé áûë ïîñëàí ðàç­âåäàòü, êàêèì ïóòåì è ñ êàêîé ñòî­ðî­íû ëó÷­øå ïîäîé­òè ê âðà­æå­ñêî­ìó âàëó. Íà äðó­ãîé äåíü ïîñëå òîãî, êàê îí îáî âñåì ÷åò­êî äîëî­æèë, áûëî ðåøå­íî ïåðå­íå­ñòè ëàãåðü ïîáëè­æå. Íà òðå­òèé äåíü çíà­ìå­íà áûëè âûíå­ñå­íû íà ñåðåäè­íó ðàâ­íè­íû, è âîé­ñêî ñòà­ëî ñòðî­èòü­ñÿ â áîå­âîé ïîðÿäîê. (6) Àíòèîõ ñ÷åë, ÷òî íåëü­çÿ äîëåå óêëî­íÿòü­ñÿ îò ñðà­æå­íèÿ, èáî îòñðî÷­êà ïîä­ðû­âà­åò äóõ ñâî­èõ è ïèòà­åò íàäåæ­äó âðà­ãîâ. Îí ñàì âûâåë âîé­ñêî èç ëàãå­ðÿ è îòî­øåë îò íåãî äîñòà­òî÷­íî äàëå­êî, ÷òîáû åãî ãîòîâ­íîñòü ñðà­æàòü­ñÿ áûëà âñåì âèä­íà.

(7) Ðèì­ñêèé ñòðîé áûë åäè­íî­îá­ðà­çåí ïî ñîñòà­âó âîè­íîâ è âèäàì âîîðó­æå­íèÿ.  íåãî âõî­äè­ëè äâà ðèì­ñêèõ ëåãè­î­íà è äâà — ñîþç­íè­êîâ-ëàòè­íîâ81, êàæ­äûé èç ïÿòè òûñÿ÷ ÷åòû­ðåõ­ñîò ÷åëî­âåê82. (8) Ðèì­ëÿíå ñòî­ÿ­ëè â ñåðåäèíå ñòðîÿ, ëàòè­íû — ñ åãî ôëàí­ãîâ. Âïå­ðå­äè ñòî­ÿ­ëè îòðÿäû ãàñòà­òîâ, çà íèìè — ïðèí­öè­ïû, à çàìû­êàþ­ùè­ìè òðè­à­ðèè83. (9) Çà ïðå­äå­ëà­ìè ýòî­ãî êàê áû ïðà­âèëü­íî­ãî ñòðîÿ, ïðî­äîë­æàÿ åãî, êîí­ñóë ðàñ­ïî­ëî­æèë ñïðà­âà âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûå îòðÿäû Ýâìå­íà âïå­ðå­ìåø­êó ñ àõåé­ñêè­ìè ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íû­ìè84, âñå­ãî ïðè­ìåð­íî òðè òûñÿ­÷è ïåõî­òèí­öåâ. Çà íèìè îí ïîñòà­âèë îêî­ëî òðåõ òûñÿ÷ êîí­íè­êîâ, èç êîèõ âîñåìü­ñîò áûëî Ýâìå­íî­âûõ, à âñå îñòàëü­íûå — ðèì­ñêèå. (10) Íà ñàìîì êðàþ êîí­ñóë ðàñ­ïî­ëî­æèë òðàë­ëîâ85 è êðè­òÿí — è òåõ è äðó­ãèõ áûëî ïî ïÿòè­ñîò. (11) Ëåâîå êðû­ëî íå íóæ­äà­ëîñü â òàêèõ ïîä­êðåï­ëå­íè­ÿõ, èáî ñ ýòîé ñòî­ðî­íû åñòå­ñòâåí­íûì ðóáå­æîì ñëó­æè­ëà ðåêà ñ îòâåñ­íû­ìè áåðå­ãà­ìè; òåì íå ìåíåå è òàì ïîñòàâ­ëå­íû áûëè ÷åòû­ðå òóð­ìû êîí­íè­öû. (12) Òàêî­âû áûëè ñèëû ðèì­ëÿí. Êðî­ìå òîãî, ê íèì ïðè­ñî­åäè­íè­ëîñü äâå òûñÿ­÷è ìàêåäîí­ñêèõ è ôðà­êèé­ñêèõ äîá­ðî­âîëü­öåâ. Ýòè áûëè îñòàâ­ëå­íû äëÿ îõðà­íû ëàãå­ðÿ. (13)  ðåçåð­âå, çà òðè­à­ðè­ÿ­ìè, íàõî­äè­ëîñü øåñò­íà­äöàòü ñëî­íîâ: ïîìè­ìî òîãî ÷òî îíè î÷å­âèä­íûì îáðà­çîì íå óñòî­ÿ­ëè áû ïðî­òèâ öàð­ñêèõ ñëî­íîâ, êîèõ áûëî ïÿòü­äå­ñÿò ÷åòû­ðå, àôðè­êàí­ñêèå ñëî­íû è âîîá­ùå íå ìîãóò ñðàâ­íèòü­ñÿ ñ èíäèé­ñêè­ìè äàæå ïðè ñ.250 ðàâ­íîé ÷èñ­ëåí­íî­ñòè — ïîñëåä­íèå äàëå­êî ïðå­âîñ­õî­äÿò èõ è ðàç­ìå­ðà­ìè, è áîå­âûì äóõîì.

39. Con­sul postquam det­rac­ta­ri cer­ta­men vi­dit, pos­te­ro die in con­si­lium ad­vo­ca­vit, quid si­bi fa­cien­dum es­set, si An­tio­chus pug­nan­di co­piam non fa­ce­ret? [2] Insta­re hie­mem; aut sub pel­li­bus ha­ben­dos mi­li­tes fo­re, aut, si con­ce­de­re in hi­ber­na vel­let, dif­fe­ren­dum es­se in aes­ta­tem bel­lum. [3] Nul­lum um­quam hos­tem Ro­ma­ni aeque con­tempse­runt. Concla­ma­tum un­di­que est du­ce­ret ex­templo et ute­re­tur ar­do­re mi­li­tum [4] qui tam­quam non pug­nan­dum cum tot mi­li­bus hos­tium, sed par nu­me­rus pe­co­rum tru­ci­dan­dus es­set, per fos­sas, per val­lum castra in­va­de­re pa­ra­ti erant, si in proe­lium hos­tis non exi­ret. [5] Cn. Do­mi­tius ad explo­ran­dum iter, et qua par­te adi­ri hos­tium val­lum pos­set, mis­sus, postquam om­nia cer­ta ret­tu­lit, pos­te­ro die pro­pius ad­mo­ve­ri castra pla­cuit; ter­tio sig­na in me­dium cam­pi pro­la­ta et instrui acies coep­ta est. [6] Nec An­tio­chus ultra ter­gi­ver­san­dum ra­tus, ne et suo­rum ani­mos mi­nue­ret det­rac­tan­do cer­ta­men et hos­tium spem auge­ret, et ip­se co­pias edu­xit, tan­tum prog­res­sus a castris ut di­mi­ca­tu­rum ap­pa­re­ret.

[7] Ro­ma­na acies uni­us pro­pe for­mae fuit et ho­mi­num et ar­mo­rum ge­ne­re. Duae le­gio­nes Ro­ma­nae, duae so­cium ac La­ti­ni no­mi­nis erant; qui­na mi­lia et quad­rin­ge­nos sin­gu­lae ha­be­bant. [8] Ro­ma­ni me­diam aciem, cor­nua La­ti­ni te­nue­runt; has­ta­to­rum pri­ma sig­na dein prin­ci­pum erant, tria­rii postre­mos clau­de­bant. [9] Extra hanc ve­lut ius­tam aciem a par­te dextra con­sul Achaeo­rum caet­ra­tis im­mix­tos auxi­lia­res Eume­nis, tria mi­lia fer­me pe­di­tum, aequa­ta fron­te instru­xit; ultra eos equi­tum mi­nus tria mi­lia op­po­suit, ex qui­bus Eume­nis oc­tin­gen­ti, re­li­quus om­nis Ro­ma­nus equi­ta­tus erat; [10] extre­mos Tral­les et Cre­ten­ses — quin­gen­to­rum ut­ri­que nu­me­rum exple­bant — sta­tuit. [11] Lae­vum cor­nu non ege­re vi­de­ba­tur obiec­tis ta­li­bus auxi­liis, quia flu­men ab ea par­te ri­pae­que de­rup­tae clau­de­bant; quat­tuor ta­men in­de tur­mae equi­tum op­po­si­tae. [12] Haec sum­ma co­pia­rum erat Ro­ma­nis, et duo mi­lia mix­to­rum Ma­ce­do­num Thra­cum­que, qui vo­lun­ta­te se­cu­ti erant; hi prae­si­dio castris re­lic­ti sunt. [13] Se­de­cim ele­phan­tos post tria­rios in sub­si­dio lo­ca­ve­runt; nam prae­ter­quam quod mul­ti­tu­di­nem re­gio­rum ele­phan­to­rum — erant autem quat­tuor et quin­qua­gin­ta — sus­ti­ne­re non vi­de­ban­tur pos­se, ne pa­ri qui­dem nu­me­ro In­di­cis Af­ri­ci re­sis­tunt, si­ve quia mag­ni­tu­di­ne — lon­ge enim il­li praes­tant — si­ve ro­bo­re ani­mo­rum vin­cun­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 81 ëàòèí­ñêèõ (ñîþç­íè­÷å­ñêèõ) âîé­ñêàõ íå áûëî ëåãè­î­íîâ — ýòî îãî­âîð­êà (ìîæåò áûòü, ãðå­÷å­ñêî­ãî èñòî÷­íè­êà).
  • 82Îáûê­íî­âåí­íî ëåãè­îí ïðè 300 âñàä­íè­êîâ íàñ÷è­òû­âàë 5000 (ñì.: XXXVI, 28, 7), èëè 5200 (XL, 1, 5) ïåõî­òèí­öåâ, íî èíî­ãäà èõ ÷èñ­ëî äîõî­äè­ëî è äî 6200 (ñì.: XXIX, 24, 14). Ñð. òàê­æå ïðè­ìå÷. 74 ê êí. XLII.
  • 83Ñì. ïðè­ìå÷. 2 ê êí. XXXIII.
  • 84Òî÷­íåå, ïåë­òà­ñòà­ìè.
  • 85Òðàë­ëû — çäåñü: èëëè­ðèé­ñêîå ïëå­ìÿ (ñì. ïðè­ìå÷. 137 ê êí. XXXI). Íå ïóòàòü ñ æèòå­ëÿ­ìè Òðàëë, êàðèé­ñêî­ãî ãîðî­äà, óïî­ìè­íàå­ìî­ãî íèæå, â ãë. 45, 1.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364003740 1364003741 1364003742