Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
4. (1) Òåì âðåìåíåì ìíîãèå èç îêðóæåííûõ ïîïàëè â ïëåí ïðè òùåòíûõ ïîïûòêàõ ïðîáèòüñÿ, à â ëàãåðå óæå âî âñåì îùóùàëàñü íåõâàòêà, (2) è ðèìëÿíàì âîëåé-íåâîëåé ïðèøëîñü îòïðàâèòü ïîñëîâ ïðîñèòü ñïåðâà ìèðà íà ðàâíûõ óñëîâèÿõ, à íå äîáèâøèñü ìèðà, âûçûâàòü íà áîé. (3) Íà ýòî Ïîíòèé îòâå÷àë, ÷òî âîéíà óæå çàâåðøåíà, à ðàç ðèìëÿíå, äàæå ïîòåðïåâ ïîðàæåíèå è ïîïàâ â ïëåí, íå ñïîñîáíû ñìèðèòüñÿ ñî ñâîåþ ó÷àñòüþ, òî îí ïðîãîíèò èõ ïîä ÿðìîì10 — ðàçäåòûõ è áåçîðóæíûõ; â îñòàëüíîì æå óñëîâèÿ ìèðà áóäóò ðàâíûìè äëÿ ïîáåæäåííûõ è ïîáåäèòåëåé: (4) åñëè ðèìëÿíå óéäóò èç âëàäåíèé ñàìíèòîâ è óâåäóò îáðàòíî ñâîèõ ïîñåëåíöåâ, òî îáà íàðîäà áóäóò âïðåäü ïîä÷èíÿòüñÿ ëèøü ñîáñòâåííûì çàêîíàì è æèòü êàê ðàâíîïðàâíûå ñîþçíèêè; (5) âîò íà òàêèõ óñëîâèÿõ îí-äå ãîòîâ çàêëþ÷èòü äîãîâîð ñ êîíñóëàìè, à åñëè â íèõ ÷òî-òî èì íå ïî íðàâó, òî ïîñëîâ ïóñòü áîëüøå íå ïðèñûëàþò. (6) Êîãäà ïîñëû îáúÿâèëè î äàííîì èì îòâåòå, ðàçäàëñÿ òàêîé äðóæíûé âîïëü è òàêîå âñåõ îõâàòèëî óíûíèå, ÷òî, êàçàëîñü, ðèìëÿíå ïðåäïî÷ëè áû ýòîìó óñëûøàòü èçâåñòèå î ïðåäñòîÿùåé çäåñü èì âñåì ïîãèáåëè. (7) Äîëãî âñå õðàíèëè ìîë÷àíèå, êîãäà æå ÿñíî ñòàëî, ÷òî êîíñóëû íå ðåøàþòñÿ âûñêàçàòüñÿ íè â ïîëüçó ñòîëü ïîçîðíîãî äîãîâîðà, íè ïðîòèâ íåãî, èáî îí áûë íåèçáåæåí, çàãîâîðèë íàêîíåö Ëóöèé Ëåíòóë, â òî âðåìÿ ïåðâûé èç ëåãàòîâ ïî äîáëåñòè è çàñëóãàì11: (8) «Îò ñâîåãî îòöà, êîíñóëû, ÿ ÷àñòî ñëûøàë, ÷òî îí îäèí íà Êàïèòîëèè îòãîâàðèâàë ñåíàò çîëîòîì âûêóïàòü ó ãàëëîâ ãîñóäàðñòâî12, êîãäà âðàã, íà ðåäêîñòü ëåíèâûé â ðàáîòàõ è ñòðîèòåëüñòâå óêðåïëåíèé, íè ðâîì, íè âàëîì íå çàïåð ðèìëÿí, êîãäà áûëà åùå âîçìîæíîñòü ïðîðâàòüñÿ, èäÿ íà áîëüøó́þ îïàñíîñòü, íî âñå æ íå íà âåðíóþ ãèáåëü. (9) Áóäü ó íàñ âîçìîæíîñòü áðîñèòüñÿ íà âðàãà, êàê òîãäà ñ Êàïèòîëèÿ, ñ îðóæèåì â ðóêàõ — âåäü òàê íåðåäêî íàïàäàþò îñàæäåííûå íà îñàæäàþùèõ, — áóäü â íàøåé âëàñòè õîòü â âûãîäíîì, õîòü â íåâûãîäíîì ïîëîæåíèè, íî ñðàçèòüñÿ ñ âðàãîì, ÿ, äàâàÿ ñîâåò, íå óñòóïèë áû ðåøèìîñòüþ ñâîåìó ðîäèòåëþ. (10) ß ïðèçíàþ, êîíå÷íî, ÷òî ñìåðòü çà îòå÷åñòâî ïðåêðàñíà è ðàäè ðèìñêîãî íàðîäà è åãî ëåãèîíîâ ãîòîâ îáðå÷ü ñåáÿ ïîäçåìíûì áîãàì13 è áðîñèòüñÿ â ãóùó âðàãîâ; (11) íî çäåñü ÿ âèæó ïåðåä ñîáîé ìîå îòå÷åñòâî, çäåñü âñå äî åäèíîãî ðàòíèêè ðèìëÿí, è êàêîå òàêîå äîñòîÿíèå îíè ñïàñóò öåíîé ñâîåé æèçíè, åñëè îíè íå õîòÿò ñëîæèòü ãîëîâû çà ñåáÿ æå ñàìèõ? (12) “Ðîäíîé êðîâ, — ñ.410 ñêàæåò êòî-íèáóäü, — ñòåíû Ãîðîäà è òîëïû åãî æèòåëåé”. Íåò, êëÿíóñü âàì! Ïîãèáíè òîëüêî ýòî âîéñêî, è ìû íå ñïàñåì âñå ýòî, à âûäàäèì âðàãó. (13) Êòî æ òîãäà ñòàíåò îõðàíÿòü Ãîðîä? Î÷åâèäíî, òîëïà ìèðíûõ áåçîðóæíûõ ãðàæäàí. Ñïîðó íåò, îíè çàùèòÿò åãî òàê æå óñïåøíî, êàê ïðè ãàëëüñêîì íàøåñòâèè! (14) Ìîæåò áûòü, îíè ïîçîâóò èç Âåé âîéñêî âî ãëàâå ñ Êàìèëëîì?14 Íî íåò, âñÿ íàøà íàäåæäà è âñå íàøè ñèëû — çäåñü! Ñîõðàíèâ èõ, ìû ñïàñåì îòå÷åñòâî, à ïîãóáèâ, ïîêèíåì è îòå÷åñòâî, îòäàâøè åãî íà ïîòîê è ðàçãðàáëåíèå. (15) “Íî ñäà÷à ïîçîðíà, — ñêàæóò èíûå, — ïîçîðíà è óíèçèòåëüíà!” Òàê â òîì âåäü è ñîñòîèò ïðåäàííîñòü îòå÷åñòâó, ÷òîáû ñïàñòè åãî, õîòÿ áû öåíîé óíèæåíèÿ, òî÷íî òàê, êàê ñïàñëè áû åãî, åñëè íóæíî, ñâîåþ ñìåðòüþ. (16) È ïóñòü íàñ ïîäâåðãíóò êàêîìó óãîäíî áåñ÷åñòèþ, ìû ïîêîðèìñÿ íåèçáåæíîñòè, íåîäîëèìîé äàæå äëÿ áîãîâ15. Ñòóïàéòå, êîíñóëû, âûêóïàéòå îðóæèåì ãîñóäàðñòâî, êîòîðîå îòöû âàøè âûêóïàëè çîëîòîì». |
4. Et in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent et iam omnium rerum inopia esset, [2] victi necessitate legatos mittunt qui primum pacem aequam peterent; si pacem non impetrarent, uti provocarent ad pugnam. [3] Tum Pontius debellatum esse respondit; et, quoniam ne victi quidem ac capti fortunam fateri scirent, inermes cum singulis vestimentis sub iugum missurum; alias condiciones pacis aequas victis ac victoribus fore: [4] si agro Samnitium decederetur, coloniae abducerentur, suis inde legibus Romanum ac Samnitem aequo foedere victurum; [5] his condicionibus paratum se esse foedus cum consulibus ferire; si quid eorum displiceat, legatos redire ad se vetuit. [6] Haec cum legatio renuntiaretur, tantus gemitus omnium subito exortus est tantaque maestitia incessit ut non gravius accepturi viderentur si nuntiaretur omnibus eo loco mortem oppetendam esse. [7] Cum diu silentium fuisset nec consules aut pro foedere tam turpi aut contra foedus tam necessarium hiscere possent, tum L. Lentulus, qui princeps legatorum virtute atque honoribus erat: [8] «Patrem meum» inquit, «consules, saepe audivi memorantem se in Capitolio unum non fuisse auctorem senatui redimendae auro a Gallis civitatis, quando nec fossa valloque ab ignavissimo ad opera ac muniendum hoste clausi essent et erumpere, si non sine magno periculo tamen sine certa pernicie, possent. [9] Quod si, ut illis decurrere ex Capitolio armatis in hostem licuit, quo saepe modo obsessi in obsidentes eruperunt, ita nobis aequo aut iniquo loco dimicandi tantummodo cum hoste copia esset, non mihi paterni animi indoles in consilio dando deesset. [10] Equidem mortem pro patria praeclaram esse fateor et me vel devovere pro populo Romano legionibusque vel in medios immittere hostes paratus sum; [11] sed hic patriam video, hic quidquid Romanarum legionum est, quae nisi pro se ipsis ad mortem ruere volunt, quid habent quod morte sua servent? [12] “Tecta urbis” dicat aliquis “et moenia et eam turbam a qua urbs incolitur”. Immo hercule produntur ea omnia deleto hoc exercitu, non servantur. [13] Quis enim ea tuebitur? Imbellis videlicet atque inermis multitudo. Tam hercule quam a Gallorum impetu defendit. [14] An a Veiis exercitum Camillumque ducem implorabunt? Hic omnes spes opesque sunt, quas servando patriam servamus, dedendo ad necem patriam deserimus ac prodimus. [15] “At foeda atque ignominiosa deditio est”. Sed ea caritas patriae est ut tam ignominia eam quam morte nostra, si opus sit, servemus. [16] Subeatur ergo ista, quantacumque est, indignitas et pareatur necessitati, quam ne di quidem superant. Ite, consules, redimite armis civitatem quam auro maiores vestri redemerunt». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß