История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 6

6. Dic­ta­tor postquam Ro­mam ve­nit, C. Sempro­nium Blae­sum le­ga­tum, quem ad Ca­puam ha­bue­rat, in Et­ru­riam pro­vin­ciam ad exer­ci­tum mi­sit in lo­cum C. Cal­pur­ni prae­to­ris, quem, ut Ca­puae exer­ci­tui­que suo praees­set, lit­te­ris ex­ci­vit. [2] Ip­se co­mi­tia in quem diem pri­mum po­tuit edi­xit; quae cer­ta­mi­ne in­ter tri­bu­nos dic­ta­to­rem­que iniec­to per­fi­ci non po­tue­runt. [3] Ga­le­ria iunio­rum, quae sor­te prae­ro­ga­ti­va erat, Q. Ful­vium et Q. Fa­bium con­su­les di­xe­rat, eodem­que iure vo­ca­tae incli­nas­sent, ni se tri­bu­ni ple­bis C. et L. Ar­re­nii in­ter­po­suis­sent, [4] qui ne­que ma­gistra­tum con­ti­nua­ri sa­tis ci­vi­le es­se aie­bant, et mul­to foe­dio­ris exempli eum ip­sum crea­ri qui co­mi­tia ha­be­ret; [5] ita­que si suum no­men dic­ta­tor ac­ci­pe­ret, se co­mi­tiis in­ter­ces­su­ros; si alio­rum prae­ter­quam ip­sius ra­tio ha­be­re­tur, co­mi­tiis se mo­ram non fa­ce­re. [6] Dic­ta­tor cau­sam co­mi­tio­rum auc­to­ri­ta­te se­na­tus, ple­bis sci­to, exemplis tu­ta­ba­tur: [7] nam­que Cn. Ser­vi­lio con­su­le, cum C. Fla­mi­nius al­ter con­sul ad Tra­su­men­num ce­ci­dis­set, ex auc­to­ri­ta­te pat­rum ad ple­bem la­tum, ple­bem­que sci­vis­se ut, quoad bel­lum in Ita­lia es­set, ex iis qui con­su­les fuis­sent quos et quo­tiens vel­let re­fi­cien­di con­su­les po­pu­lo ius es­set; [8] exempla­que in eam rem se ha­be­re, ve­tus L. Pos­tu­mi Me­gel­li, qui in­ter­rex iis co­mi­tiis quae ip­se ha­buis­set con­sul cum C. Iunio Bu­bul­co crea­tus es­set; re­cens Q. Fa­bii, qui si­bi con­ti­nua­ri con­su­la­tum, ni­si id bo­no pub­li­co fie­ret, pro­fec­to num­quam sis­set. [9] His ora­tio­ni­bus cum diu cer­ta­tum es­set, postre­mo ita in­ter dic­ta­to­rem ac tri­bu­nos con­ve­nit ut eo quod cen­suis­set se­na­tus sta­re­tur. [10] Pat­ri­bus id tem­pus rei pub­li­cae vi­sum est ut per ve­te­res et ex­per­tos bel­li­que pe­ri­tos im­pe­ra­to­res res pub­li­ca ge­re­re­tur; ita­que mo­ram fie­ri co­mi­tiis non pla­ce­re. [11] Con­ce­den­ti­bus tri­bu­nis co­mi­tia ha­bi­ta; dec­la­ra­ti con­su­les Q. Fa­bius Ma­xi­mus quin­tum, Q. Ful­vius Flac­cus quar­tum. [12] Prae­to­res in­de crea­ti L. Ve­tu­rius Phi­lo, T. Quincti­us Cris­pi­nus, C. Hos­ti­lius Tu­bu­lus, C. Aurun­cu­lei­us. Ma­gistra­ti­bus in an­num crea­tis Q. Ful­vius dic­ta­tu­ra se ab­di­ca­vit.

[13] Extre­mo aes­ta­tis hui­us clas­sis Pu­ni­ca na­vium quad­ra­gin­ta cum prae­fec­to Ha­mil­ca­re in Sar­di­niam traiec­ta, Ol­bien­sem pri­mo, [14] dein, postquam ibi P. Man­lius Vol­so prae­tor cum exer­ci­tu ap­pa­ruit, cir­cu­mac­ta in­de ad al­te­rum in­su­lae la­tus, Ca­ra­li­ta­num ag­rum vas­ta­vit, et cum prae­da om­nis ge­ne­ris in Af­ri­cam re­dit.

[15] Sa­cer­do­tes Ro­ma­ni eo an­no mor­tui ali­quot suf­fec­ti­que: C. Ser­vi­lius pon­ti­fex fac­tus in lo­cum T. Ota­ci­lii Cras­si; Ti. Sempro­nius Ti. f. Lon­gus augur fac­tus in lo­cum T. Ota­ci­lii Cras­si; [16] de­cem­vir item sac­ris fa­ciun­dis in lo­cum Ti. Sempro­ni C. f. Lon­gi Ti. Sempro­nius Ti. f. Lon­gus suf­fec­tus. M. Mar­cius rex sac­ro­rum mor­tuus est et M. Aemi­lius Pa­pus ma­xi­mus cu­rio; ne­que in eorum lo­cum sa­cer­do­tes eo an­no suf­fec­ti.

[17] Et cen­so­res hic an­nus ha­buit L. Ve­tu­rium Phi­lo­nem et P. Li­ci­nium Cras­sum, ma­xi­mum pon­ti­fi­cem. Cras­sus Li­ci­nius nec con­sul nec prae­tor an­te fue­rat quam cen­sor est fac­tus; ex aedi­li­ta­te gra­dum ad cen­su­ram fe­cit. [18] Sed hi cen­so­res ne­que se­na­tum le­ge­runt ne­que quic­quam pub­li­cae rei ege­runt: mors di­re­mit L. Ve­tu­ri; in­de et Li­ci­nius cen­su­ra se ab­di­ca­vit. [19] Aedi­les cu­ru­les L. Ve­tu­rius et P. Li­ci­nius Va­rus lu­dos Ro­ma­nos diem unum instau­ra­runt. Aedi­les ple­bei Q. Ca­tius et L. Por­cius Li­ci­nus ex mul­ta­ti­cio ar­gen­to sig­na aenea ad Ce­re­ris de­de­re, et lu­dos pro tem­po­ris eius co­pia mag­ni­fi­ce ap­pa­ra­tos fe­ce­runt.