Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
40. (1) Ïîñëå íåïðîäîëæèòåëüíîãî ìîë÷àíèÿ Ìàðöèé çàãîâîðèë: «ß äóìàþ, òû æäåøü, ÷òîáû ìû îòâåòèëè íà òâîå ïèñüìî, ïðèñëàííîå íà Êîðêèðó, â êîòîðîì òû ñïðàøèâàåøü, çà÷åì ýòî ìû, ïîñëû, ïðèáûëè ñ âîèíàìè è ðàññûëàåì ãàðíèçîíû ïî îòäåëüíûì ãîðîäàì. (2) Ýòîò òâîé âîïðîñ ÿ íå ðåøàþñü îñòàâèòü áåç îòâåòà, ÷òîáû íå âûçâàòü îáâèíåíèÿ â âûñîêîìåðèè, íî çàòðóäíÿþñü è îòâå÷àòü íà íåãî ïî ïðàâäå èç îïàñåíèÿ, ÷òî îíà ïîêàæåòñÿ òåáå ñëèøêîì ãîðüêîé; (3) íî òàê êàê ëèöî, íàðóøàþùåå äîãîâîð, äîëæíî áûòü íàêàçàíî èëè ñëîâàìè, èëè îðóæèåì, òî ÿ, ïðåäïî÷èòàÿ, ÷òîáû âîéíà ñ òîáîé áûëà ïîðó÷åíà êîìó-ëèáî äðóãîìó, à íå ìíå, ñ.447 ÷òî áû òàì íè áûëî, âîçüìó íà ñåáÿ òðóä âûðàçèòü òåáå êàê äðóãó íà ñëîâàõ âñþ ãîðå÷ü ïðàâäû, ïîäîáíî òîìó êàê âðà÷è äëÿ ñîõðàíåíèÿ æèçíè óïîòðåáëÿþò ñèëüíûå ñðåäñòâà. (4) Ñ òåõ ïîð êàê òû âñòóïèë íà ïðåñòîë, ïî ìíåíèþ ñåíàòà, òû ñäåëàë ëèøü îäíî, ÷òî äîëæåí áûë ñäåëàòü, — îòïðàâèë ïîñëîâ â Ðèì äëÿ âîçîáíîâëåíèÿ äîãîâîðà102; íî â òî æå âðåìÿ ñåíàò íàõîäèò, ÷òî áûëî áû ëó÷øå íå âîçîáíîâëÿòü åãî, ÷åì, âîçîáíîâèâøè, íàðóøàòü. (5) Òû èçãíàë èç öàðñòâà Àáðóïîëà, ñîþçíèêà è äðóãà ðèìñêîãî íàðîäà; òû äàë ó ñåáÿ óáåæèùå óáèéöàì Àðôåòàâðà103, æåëàÿ ýòèì ñàìûì, ÷òîáû íå ñêàçàòü áîëåå, âûðàçèòü ñâîþ ðàäîñòü ïî ïîâîäó óáèéñòâà, à ìåæäó òåì îíè óáèëè ñàìîãî âåðíîãî èç âñåõ èëëèðèéñêèõ êíÿçåé; (6) äàëåå, òû, âîïðåêè äîãîâîðó, ïðîøåë ñ âîéñêîì ÷åðåç Ôåññàëèþ è Ìàëèéñêèå âëàäåíèÿ104 â Äåëüôû, âèçàíòèéöàì âûñëàë âñïîìîãàòåëüíûå âîéñêà òàêæå âîïðåêè äîãîâîðó105, ñ áåîòèéöàìè, íàøèìè ñîþçíèêàìè106, òû çàêëþ÷èë îòäåëüíûé, ñêðåïëåííûé êëÿòâîé äîãîâîð, ÷òî òàêæå íå áûëî ïîçâîëåíî; (7) ÷òî êàñàåòñÿ ôèâàíñêèõ ïîñëîâ Ýâåðñû è Êàëëèêðàòà107, êîòîðûå õîòåëè ïðèéòè ê íàì, òî, âìåñòî òîãî ÷òîáû îáâèíÿòü, ÿ ëó÷øå ñïðîøó, êòî óáèë èõ. À â Ýòîëèè êåì, êàê íå òâîèìè ïðèâåðæåíöàìè, çàòåÿíà áûëà ìåæäîóñîáíàÿ âîéíà è èçáèòû çíàòíûå ãðàæäàíå? (8) Òû ñàì îãðàáèë äîëîïîâ108. Äàëåå, ÿ íå õî÷ó ãîâîðèòü, êîãî îáâèíÿåò öàðü Ýâìåí â òîì, ÷òî îí, íà âîçâðàòíîì ïóòè èç Ðèìà â ñâîå öàðñòâî ÷óòü íå áûë óìåðùâëåí â Äåëüôàõ íà ñâÿùåííîì ìåñòå, ïðåä àëòàðåì, ïîäîáíî æåðòâåííîìó æèâîòíîìó. (9) Î êàêèõ òâîèõ òàéíûõ çëîäåÿíèÿõ ãîâîðèò áðóíäèçèéñêèé äðóã109, òåáå, ÿ íàâåðíîå çíàþ, ñîîáùåíî ïèñüìåííî èç Ðèìà è ðàññêàçàíî òâîèìè ïîñëàìè. (10) Îäíèì òîëüêî ñïîñîáîì òû ìîã áû èçáåæàòü òîãî, ÷òîáû ÿ íå ãîâîðèë ýòîãî, — íå ñïðàøèâàÿ, ïî êàêîé ïðè÷èíå ïåðåïðàâëåíû âîéñêà â Ìàêåäîíèþ èëè ïî÷åìó ìû ïîñûëàåì ãàðíèçîíû â ãîðîäà íàøèõ ñîþçíèêîâ. Íî òàê êàê òû ñïðàøèâàåøü, òî ìîë÷àíèå íàøå áûëî áû áîëåå îñêîðáèòåëüíî, ÷åì ïðàâäèâûé îòâåò. (11) Ñî ñâîåé ñòîðîíû ÿ, âî èìÿ äðóæáû íàøèõ îòöîâ, ãîòîâ áëàãîæåëàòåëüíî âûñëóøàòü òâîþ ðå÷ü è æåëàþ, ÷òîáû òû ñâîèì îòâåòîì äàë ìíå õîòÿ êàêîå-íèáóäü îñíîâàíèå çàùèùàòü òåáÿ ïðåä ñåíàòîì». |
40. Cum paulisper silentium fuisset, «Expectari nos» inquit Marcius «arbitror, ut respondeamus litteris tuis quas Corcyram misisti, in quibus quaeris quid ita legati cum militibus venerimus et praesidia in singulas urbes dimittamus. [2] Ad hanc interrogationem tuam et non respondere vereor, ne superbum sit, et vera respondere ne nimis acerbum audienti tibi videatur. [3] Sed cum aut verbis castigandus aut armis sit qui foedus rumpit, sicut bellum adversus te alii quam mihi mandatum malim, ita orationis acerbitatem adversus hospitem, utcumque est, subibo, sicut medici cum salutis causa tristiora remedia adhibent. [4] Ex quo regnum adeptus es, unam rem te quae facienda fuerit senatus fecisse censet, quod legatos Romam ad renovandum foedus miseris, quod ipsum tamen tibi non fuisse renovandum iudicat potius quam cum renovatum esset violandum. [5] Abrupolim, socium atque amicum populi Romani, regno expulisti; Arthetauri interfectores, ut caede, ne quid ultra dicam, te laetatum appareret, recepisti, qui omnium Illyriorum fidissimum Romanis regulum occiderant; [6] per Thessaliam et Maliensem agrum cum exercitu contra foedus Delphos isti; Byzantiis item contra foedus misisti auxilia; cum Boeotis sociis nostris, secretam tibi ipsi societatem quam non licebat iureiurando pepigisti; [7] Thebanos legatos, Euersam et Callicritum, venientes ad nos, quaerere malo quis interfecerit quam arguere. In Aetolia bellum intestinum et caedes principum per quos, nisi per tuos, factae videri possunt? [8] Dolopes a te ipso evastati sunt. Eumenes rex, ab Roma cum in regnum rediret, prope ut victima Delphis in sacrato loco ante aras mactatus, quem insimulet piget referre; [9] quae hospes Brundisinus occulta facinora indicet, certum habeo et scripta tibi omnia ab Roma esse et legatos renuntiasse tuos. [10] Haec ne dicerentur a me, uno modo vitare potuisti, non quaerendo quam ob causam exercitus in Macedoniam traicerentur, aut praesidia in sociorum urbes mitteremus. Quaerenti tibi superbius tacuissemus quam vera respondimus. [11] Equidem pro paterno nostro hospitio faveo orationi tuae et opto ut aliquid mihi materiae praebeas agendae tuae apud senatum causae». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß