Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLII, ãë. 40

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

40. (1) Ïîñëå íåïðî­äîë­æè­òåëü­íî­ãî ìîë­÷à­íèÿ Ìàð­öèé çàãî­âî­ðèë: «ß äóìàþ, òû æäåøü, ÷òîáû ìû îòâå­òè­ëè íà òâîå ïèñü­ìî, ïðè­ñëàí­íîå íà Êîð­êè­ðó, â êîòî­ðîì òû ñïðà­øè­âà­åøü, çà÷åì ýòî ìû, ïîñëû, ïðè­áû­ëè ñ âîè­íà­ìè è ðàñ­ñû­ëà­åì ãàð­íè­çî­íû ïî îòäåëü­íûì ãîðî­äàì. (2) Ýòîò òâîé âîïðîñ ÿ íå ðåøà­þñü îñòà­âèòü áåç îòâå­òà, ÷òîáû íå âûçâàòü îáâè­íå­íèÿ â âûñî­êî­ìå­ðèè, íî çàòðóä­íÿ­þñü è îòâå­÷àòü íà íåãî ïî ïðàâ­äå èç îïà­ñå­íèÿ, ÷òî îíà ïîêà­æåò­ñÿ òåáå ñëèø­êîì ãîðü­êîé; (3) íî òàê êàê ëèöî, íàðó­øàþ­ùåå äîãî­âîð, äîëæ­íî áûòü íàêà­çà­íî èëè ñëî­âà­ìè, èëè îðó­æè­åì, òî ÿ, ïðåä­ïî­÷è­òàÿ, ÷òîáû âîé­íà ñ òîáîé áûëà ïîðó­÷å­íà êîìó-ëèáî äðó­ãî­ìó, à íå ìíå, ñ.447 ÷òî áû òàì íè áûëî, âîçü­ìó íà ñåáÿ òðóä âûðà­çèòü òåáå êàê äðó­ãó íà ñëî­âàõ âñþ ãîðå÷ü ïðàâ­äû, ïîäîá­íî òîìó êàê âðà­÷è äëÿ ñîõðà­íå­íèÿ æèç­íè óïîòðåá­ëÿ­þò ñèëü­íûå ñðåä­ñòâà. (4) Ñ òåõ ïîð êàê òû âñòó­ïèë íà ïðå­ñòîë, ïî ìíå­íèþ ñåíà­òà, òû ñäå­ëàë ëèøü îäíî, ÷òî äîë­æåí áûë ñäå­ëàòü, — îòïðà­âèë ïîñëîâ â Ðèì äëÿ âîç­îá­íîâ­ëå­íèÿ äîãî­âî­ðà102; íî â òî æå âðå­ìÿ ñåíàò íàõî­äèò, ÷òî áûëî áû ëó÷­øå íå âîç­îá­íîâ­ëÿòü åãî, ÷åì, âîç­îá­íî­âèâ­øè, íàðó­øàòü. (5) Òû èçãíàë èç öàð­ñòâà Àáðó­ïî­ëà, ñîþç­íè­êà è äðó­ãà ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; òû äàë ó ñåáÿ óáå­æè­ùå óáèé­öàì Àðôå­òàâ­ðà103, æåëàÿ ýòèì ñàìûì, ÷òîáû íå ñêà­çàòü áîëåå, âûðà­çèòü ñâîþ ðàäîñòü ïî ïîâî­äó óáèé­ñòâà, à ìåæ­äó òåì îíè óáè­ëè ñàìî­ãî âåð­íî­ãî èç âñåõ èëëè­ðèé­ñêèõ êíÿ­çåé; (6) äàëåå, òû, âîïðå­êè äîãî­âî­ðó, ïðî­øåë ñ âîé­ñêîì ÷åðåç Ôåñ­ñà­ëèþ è Ìàëèé­ñêèå âëà­äå­íèÿ104 â Äåëü­ôû, âèçàí­òèé­öàì âûñëàë âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûå âîé­ñêà òàê­æå âîïðå­êè äîãî­âî­ðó105, ñ áåî­òèé­öà­ìè, íàøè­ìè ñîþç­íè­êà­ìè106, òû çàêëþ­÷èë îòäåëü­íûé, ñêðåï­ëåí­íûé êëÿò­âîé äîãî­âîð, ÷òî òàê­æå íå áûëî ïîç­âî­ëå­íî; (7) ÷òî êàñà­åò­ñÿ ôèâàí­ñêèõ ïîñëîâ Ýâåð­ñû è Êàë­ëè­êðà­òà107, êîòî­ðûå õîòå­ëè ïðèé­òè ê íàì, òî, âìå­ñòî òîãî ÷òîáû îáâè­íÿòü, ÿ ëó÷­øå ñïðî­øó, êòî óáèë èõ. À â Ýòî­ëèè êåì, êàê íå òâî­è­ìè ïðè­âåð­æåí­öà­ìè, çàòå­ÿ­íà áûëà ìåæ­äî­óñîá­íàÿ âîé­íà è èçáè­òû çíàò­íûå ãðàæ­äàíå? (8) Òû ñàì îãðà­áèë äîëî­ïîâ108. Äàëåå, ÿ íå õî÷ó ãîâî­ðèòü, êîãî îáâè­íÿ­åò öàðü Ýâìåí â òîì, ÷òî îí, íà âîç­âðàò­íîì ïóòè èç Ðèìà â ñâîå öàð­ñòâî ÷óòü íå áûë óìåðù­âëåí â Äåëü­ôàõ íà ñâÿ­ùåí­íîì ìåñòå, ïðåä àëòà­ðåì, ïîäîá­íî æåðò­âåí­íî­ìó æèâîò­íî­ìó. (9) Î êàêèõ òâî­èõ òàé­íûõ çëî­äå­ÿ­íè­ÿõ ãîâî­ðèò áðóí­äè­çèé­ñêèé äðóã109, òåáå, ÿ íàâåð­íîå çíàþ, ñîîá­ùå­íî ïèñü­ìåí­íî èç Ðèìà è ðàñ­ñêà­çà­íî òâî­è­ìè ïîñëà­ìè. (10) Îäíèì òîëü­êî ñïî­ñî­áîì òû ìîã áû èçáå­æàòü òîãî, ÷òîáû ÿ íå ãîâî­ðèë ýòî­ãî, — íå ñïðà­øè­âàÿ, ïî êàêîé ïðè­÷èíå ïåðå­ïðàâ­ëå­íû âîé­ñêà â Ìàêåäî­íèþ èëè ïî÷å­ìó ìû ïîñû­ëà­åì ãàð­íè­çî­íû â ãîðî­äà íàøèõ ñîþç­íè­êîâ. Íî òàê êàê òû ñïðà­øè­âà­åøü, òî ìîë­÷à­íèå íàøå áûëî áû áîëåå îñêîð­áè­òåëü­íî, ÷åì ïðàâ­äè­âûé îòâåò. (11) Ñî ñâî­åé ñòî­ðî­íû ÿ, âî èìÿ äðóæ­áû íàøèõ îòöîâ, ãîòîâ áëà­ãî­æå­ëà­òåëü­íî âûñëó­øàòü òâîþ ðå÷ü è æåëàþ, ÷òîáû òû ñâî­èì îòâå­òîì äàë ìíå õîòÿ êàêîå-íèáóäü îñíî­âà­íèå çàùè­ùàòü òåáÿ ïðåä ñåíà­òîì».

40. Cum pau­lis­per si­len­tium fuis­set, «Ex­pec­ta­ri nos» in­quit Mar­cius «ar­bit­ror, ut res­pon­dea­mus lit­te­ris tuis quas Cor­cy­ram mi­sis­ti, in qui­bus quae­ris quid ita le­ga­ti cum mi­li­ti­bus ve­ne­ri­mus et prae­si­dia in sin­gu­las ur­bes di­mit­ta­mus. [2] Ad hanc in­ter­ro­ga­tio­nem tuam et non res­pon­de­re ve­reor, ne su­per­bum sit, et ve­ra res­pon­de­re ne ni­mis acer­bum audien­ti ti­bi vi­dea­tur. [3] Sed cum aut ver­bis cas­ti­gan­dus aut ar­mis sit qui foe­dus rum­pit, si­cut bel­lum ad­ver­sus te alii quam mi­hi man­da­tum ma­lim, ita ora­tio­nis acer­bi­ta­tem ad­ver­sus hos­pi­tem, ut­cum­que est, su­bi­bo, si­cut me­di­ci cum sa­lu­tis cau­sa tris­tio­ra re­me­dia ad­hi­bent. [4] Ex quo reg­num adep­tus es, unam rem te quae fa­cien­da fue­rit se­na­tus fe­cis­se cen­set, quod le­ga­tos Ro­mam ad re­no­van­dum foe­dus mi­se­ris, quod ip­sum ta­men ti­bi non fuis­se re­no­van­dum iudi­cat po­tius quam cum re­no­va­tum es­set vio­lan­dum. [5] Ab­ru­po­lim, so­cium at­que ami­cum po­pu­li Ro­ma­ni, reg­no ex­pu­lis­ti; Ar­the­tau­ri in­ter­fec­to­res, ut cae­de, ne quid ultra di­cam, te lae­ta­tum ap­pa­re­ret, re­ce­pis­ti, qui om­nium Il­ly­rio­rum fi­dis­si­mum Ro­ma­nis re­gu­lum oc­ci­de­rant; [6] per Thes­sa­liam et Ma­lien­sem ag­rum cum exer­ci­tu contra foe­dus Del­phos is­ti; By­zan­tiis item contra foe­dus mi­sis­ti auxi­lia; cum Boeo­tis so­ciis nostris, sec­re­tam ti­bi ip­si so­cie­ta­tem quam non li­ce­bat iureiu­ran­do pe­pi­gis­ti; [7] The­ba­nos le­ga­tos, Euer­sam et Cal­lic­ri­tum, ve­nien­tes ad nos, quae­re­re ma­lo quis in­ter­fe­ce­rit quam ar­gue­re. In Aeto­lia bel­lum in­tes­ti­num et cae­des prin­ci­pum per quos, ni­si per tuos, fac­tae vi­de­ri pos­sunt? [8] Do­lo­pes a te ip­so evas­ta­ti sunt. Eume­nes rex, ab Ro­ma cum in reg­num re­di­ret, pro­pe ut vic­ti­ma Del­phis in sac­ra­to lo­co an­te aras mac­ta­tus, quem in­si­mu­let pi­get re­fer­re; [9] quae hos­pes Brun­di­si­nus oc­cul­ta fa­ci­no­ra in­di­cet, cer­tum ha­beo et scrip­ta ti­bi om­nia ab Ro­ma es­se et le­ga­tos re­nun­tias­se tuos. [10] Haec ne di­ce­ren­tur a me, uno mo­do vi­ta­re po­tuis­ti, non quae­ren­do quam ob cau­sam exer­ci­tus in Ma­ce­do­niam trai­ce­ren­tur, aut prae­si­dia in so­cio­rum ur­bes mit­te­re­mus. Quae­ren­ti ti­bi su­per­bius ta­cuis­se­mus quam ve­ra res­pon­di­mus. [11] Equi­dem pro pa­ter­no nostro hos­pi­tio fa­veo ora­tio­ni tuae et op­to ut ali­quid mi­hi ma­te­riae prae­beas agen­dae tuae apud se­na­tum cau­sae».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 102Ñì. ãë. 25; â äàëü­íåé­øåì òåê­ñòå ïðî­ïóñê, äîïîë­íåí­íûé ïî ñìûñ­ëó.
  • 103Ñì. ãë. 13.
  • 104Òî, ÷òî XLI, 22 íàçâà­íî Ôòèî­òèé­ñêàÿ Àõàéÿ.
  • 105Ãë. 13.
  • 106Ñì. XXXIII, 29; ïîñëå­äî­âàâ­øåå çàòåì îòïà­äå­íèå èõ ê Àíòèî­õó (XXXVI, 20), ïî-âèäè­ìî­ìó, áûëî èì ïðî­ùå­íî.
  • 107Ãë. 13.
  • 108XLI, 22.
  • 109Ãë. 17.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010223 1327007031 1327008013 1364004241 1364004242 1364004243