Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVII, ãë. 1

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

ò. II, ñ. 273 1. (1) Òàêî­âî áûëî ïîëî­æå­íèå äåë â Èñïà­íèè; â Èòà­ëèè êîí­ñó­ëó Ìàð­öåë­ëó èçìå­íîé ñäà­íà áûëà Ñàëà­ïèÿ1; Ìàð­ìî­ðåþ è Ìåëåñ2 âçÿ­ëè ñ áîÿ ó ñàì­íè­òîâ. (2) Îêî­ëî òðåõ òûñÿ÷ âîè­íîâ Ãàí­íè­áà­ëà, îñòàâ­ëåí­íûõ äëÿ çàùè­òû ãîðî­äà, ïåðå­áè­ëè; äîáû­÷ó (à áûëà îíà íåìà­ëîé) îòäà­ëè âîé­ñêó. Êðî­ìå òîãî, òàì áûëè íàé­äå­íû äâå­ñòè ñîðîê òûñÿ÷ ìîäè­åâ ïøå­íè­öû è ñòî äåñÿòü òûñÿ÷ ìîäè­åâ3 ÿ÷ìå­íÿ. (3) Ñêîð­áåòü ïðè­øëîñü, âïðî­÷åì, áîëü­øå, ÷åì ðàäî­âàòü­ñÿ: ÷åðåç íåñêîëü­êî äíåé óçíà­ëè î òÿæå­ëîì ïîðà­æå­íèè ïîä Ãåð­äî­íè­åé4. (4) Ïðî­êîí­ñóë Ãíåé Ôóëü­âèé, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ îòâî­å­âàòü Ãåð­äî­íèþ, îòïàâ­øóþ îò ðèì­ëÿí ïîñëå êàíí­ñêî­ãî ïîðà­æå­íèÿ, ïîñòà­âèë ëàãåðü ïîä ãîðî­äîì â íåíà­äåæ­íîì ìåñòå è íå ïîçà­áî­òèë­ñÿ î ñòî­ðî­æå­âûõ ïîñòàõ. (5) Íåáðåæ­íîñòü áûëà ó íåãî âðîæ­äåí­íîé, à òóò îí åùå è ðåøèë, ÷òî äîâå­ðèå ê Ïóíèé­öó ïîøàò­íó­ëîñü â Ãåð­äî­íèè, êîãäà òàì ïðî­ñëû­øà­ëè, ÷òî Ãàí­íè­áàë, ïîòå­ðÿâ Ñàëà­ïèþ, óøåë â Áðóò­òèé. (6) Îáî âñåì ýòîì òàé­íî äîíåñ­ëè èç Ãåð­äî­íèè Ãàí­íè­áà­ëó; ýòè âåñòè âíó­øè­ëè åìó è çàáîòó î òîì, ÷òîáû óäåð­æàòü ñîþç­íûé ãîðîä, è íàäåæ­äó çàñòàòü âðàñ­ïëîõ áåñ­ïå÷­íî­ãî âðà­ãà. Ñ âîé­ñêîì íàëåã­êå îí, îïå­ðå­äèâ ìîë­âó, áîëü­øè­ìè ïåðå­õî­äà­ìè ïîäî­øåë ê Ãåð­äî­íèè, à ÷òîáû âíó­øèòü âðà­ãó åùå áîëü­øèé ñòðàõ, ñòàë ïåðåä ãîðî­äîì, âûñòðî­èâ âîé­ñêî. (7) Ðèì­ëÿ­íèí, ðàâ­íûé åìó ñìå­ëî­ñòüþ, íî ðàçó­ìå­íè­åì è ñèëà­ìè íåðàâ­íûé, ñòðå­ìè­òåëü­íî âûâåë èç ëàãå­ðÿ âîé­ñêî è íà÷àë ñðà­æå­íèå: (8) ïÿòûé ëåãè­îí è ëåâîå êðû­ëî5 ëèõî êèíó­ëèñü â áîé. Ãàí­íè­áàë ðàñ­ïî­ðÿäèë­ñÿ: êîãäà âçãëÿäû è âíè­ìà­íèå âñåõ áóäóò óñòðåì­ëå­íû íà ñõâàò­êó ïåõî­òèí­öåâ, ïóñòü ïî äàí­íî­ìó èì çíà­êó ÷àñòü âñàä­íè­êîâ îêðó­æèò âðà­æå­ñêèé ëàãåðü, à äðó­ãàÿ — çàé­äåò â òûë óæå äðîã­íóâ­øå­ìó ïðî­òèâ­íè­êó. (9) Ñàì îí ãëó­ìèë­ñÿ íàä Ãíå­åì Ôóëü­âè­åì, ÷åé òåç­êà ïðå­òîð Ãíåé Ôóëü­âèé áûë ðàç­áèò èì äâà ãîäà íàçàä â ýòèõ ñàìûõ ìåñòàõ6: ãîâî­ðèë, ÷òî èñõîä ñðà­æå­íèÿ áóäåò òàêèì æå. (10) Íàäåæ­äà íå îáìà­íó­ëà åãî. Ïðàâ­äà, õîòÿ â ðóêî­ïàø­íîì áîþ ñ ïåõî­òèí­öà­ìè ïàëî ìíî­ãî ðèì­ëÿí, ðÿäû ñîë­äàò ñî çíà­ìå­íà­ìè ñòî­ÿ­ëè âñå-òàêè òâåð­äî; (11) íî øóì­íîå ïîÿâ­ëå­íèå âñàä­íè­êîâ â òûëó è âðà­æå­ñêèå êðè­êè ñî ñòî­ðî­íû ðèì­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ ïðè­âå­ëè â ñìÿ­òå­íèå ñíà­÷à­ëà øåñòîé ëåãè­îí (îí ñòî­ÿë íà âòî­ðîé ëèíèè, è íóìè­äèé­öû ñðà­çó ðàñ­ñòðî­è­ëè åãî ðÿäû) — çà íèì ïÿòûé, è, íàêî­íåö, âîè­íû, ñòî­ÿâ­øèå ó ïåð­âûõ çíà­ìåí, ïîâåð­íó­ëè íàçàä. (12) ×àñòü êèíó­ëàñü áåæàòü âðàñ­ñûï­íóþ; ÷àñòü áûëà ïåðå­áè­òà íà ïîëå áèò­âû; ïàë è Ãíåé Ôóëü­âèé è ñ íèì ñ.274 îäèí­íà­äöàòü âîåí­íûõ òðè­áó­íîâ. (13) Êòî ìîæåò òî÷­íî ñêà­çàòü, ñêîëü­êî òûñÿ÷ ðèì­ëÿí è ñîþç­íè­êîâ ïàëî â ýòîì ñðà­æå­íèè, êîëü ñêî­ðî ó îäíèõ ïèñà­òå­ëåé ÿ ÷èòàþ î òðè­íà­äöà­òè òûñÿ­÷àõ, ó äðó­ãèõ — âñå­ãî î ñåìè? Ïîáåäè­òåëü îâëà­äåë ëàãå­ðåì è äîáû­÷åé. (14) Ãåð­äî­íèþ, êîòî­ðàÿ ñîáè­ðà­ëàñü, êàê îí óçíàë, ïåðåé­òè ê ðèì­ëÿ­íàì è, åñëè îí óéäåò, âåð­íî­ñòè åìó íå õðà­íèòü, îí ñæåã, âñåõ æèòå­ëåé ïåðå­ñå­ëèë â Ìåòà­ïîíò è Ôóðèè7, à ñòà­ðåé­øèí ãîðî­äà, óëè­÷åí­íûõ â òàé­íûõ ïåðå­ãî­âî­ðàõ ñ Ôóëü­âè­åì, êàç­íèë. (15) Ðèì­ëÿíå, óöåëåâ­øèå ïîñëå òàêî­ãî ïîðà­æå­íèÿ, êîå-êàê âîîðó­æåí­íûå, ðàç­íû­ìè äîðî­ãà­ìè ïðî­áðà­ëèñü â Ñàì­íèé ê êîí­ñó­ëó Ìàð­öåë­ëó8.

1. Hic sta­tus re­rum in His­pa­nia erat. In Ita­lia con­sul Mar­cel­lus Sa­la­pia per pro­di­tio­nem re­cep­ta Mar­mo­reas et Me­les de Sam­ni­ti­bus vi ce­pit. [2] Ad tria mi­lia mi­li­tum ibi Han­ni­ba­lis, quae prae­si­dii cau­sa re­lic­ta erant, oppres­sa: prae­da — et ali­quan­tum eius fuit — mi­li­ti con­ces­sa. Tri­ti­ci quo­que du­cen­ta quad­ra­gin­ta mi­lia mo­dium et cen­tum de­cem mi­lia hor­dei in­ven­ta. [3] Ce­te­rum ne­qua­quam in­de tan­tum gau­dium fuit quan­ta cla­des intra pau­cos dies ac­cep­ta est haud pro­cul Her­do­nea ur­be. [4] Castra ibi Cn. Ful­vius pro­con­sul ha­be­bat spe re­ci­pien­dae Her­do­neae, quae post Can­nen­sem cla­dem ab Ro­ma­nis de­fe­ce­rat, nec lo­co sa­tis tu­to po­si­ta nec prae­si­diis fir­ma­ta. [5] Neg­le­gen­tiam in­si­tam in­ge­nio du­cis auge­bat spes ea, quod la­ba­re iis ad­ver­sus Poe­num fi­dem sen­se­rat, postquam Sa­la­pia amis­sa ex­ces­sis­se iis lo­cis in Brut­tios Han­ni­ba­lem audi­tum est. [6] Ea om­nia ab Her­do­nea per oc­cul­tos nun­tios de­la­ta Han­ni­ba­li si­mul cu­ram so­ciae re­ti­nen­dae ur­bis et spem fe­ce­re in­cau­tum hos­tem adgre­dien­di. Exer­ci­tu ex­pe­di­to, ita ut fa­mam pro­pe prae­ve­ni­ret, mag­nis iti­ne­ri­bus ad Her­do­neam con­ten­dit et, quo plus ter­ro­ris hos­ti obi­ce­ret, acie instruc­ta ac­ces­sit. [7] Par auda­cia Ro­ma­nus, con­si­lio et vi­ri­bus im­par, co­piis rap­tim educ­tis confli­xit. [8] Quin­ta le­gio et si­nistra ala ac­ri­ter pug­nam inie­runt; ce­te­rum Han­ni­bal sig­no equi­ti­bus da­to ut, cum pe­destres acies oc­cu­pas­sent prae­sen­ti cer­ta­mi­ne ocu­los ani­mos­que, cir­cum­vec­ti pars castra hos­tium, pars ter­ga tre­pi­dan­tium in­va­de­rent, [9] ip­se Cn. Ful­vi si­mi­li­tu­di­nem no­mi­nis, quia Cn. Ful­vium prae­to­rem bien­nio an­te in is­dem de­vi­ce­rat lo­cis, incre­pans, si­mi­lem even­tum pug­nae fo­re ad­fir­ma­bat. [10] Ne­que ea spes va­na fuit; nam cum com­mi­nus acie et pe­di­tum cer­ta­mi­ne mul­ti ce­ci­dis­sent Ro­ma­no­rum, [11] sta­rent ta­men or­di­nes sig­na­que, equestris tu­mul­tus a ter­go, si­mul a castris cla­mor hos­ti­lis audi­tus sex­tam an­te le­gio­nem, quae in se­cun­da acie po­si­ta prior ab Nu­mi­dis tur­ba­ta est, quin­tam dein­de at­que eos qui ad pri­ma sig­na erant aver­tit. [12] Pars in fu­gam ef­fu­si, pars in me­dio cae­si, ubi et ip­se Cn. Ful­vius cum un­de­cim tri­bu­nis mi­li­tum ce­ci­dit. [13] Ro­ma­no­rum so­cio­rum­que quot cae­sa in eo proe­lio mi­lia sint, quis pro cer­to ad­fir­met, cum tre­de­cim mi­lia ali­bi, ali­bi haud plus quam sep­tem in­ve­niam? Castris prae­da­que vic­tor po­ti­tur. [14] Her­do­neam, quia et de­fec­tu­ram fuis­se ad Ro­ma­nos com­pe­rit nec man­su­ram in fi­de, si in­de absces­sis­set, mul­ti­tu­di­ne om­ni Me­ta­pon­tum ac Thu­rios tra­duc­ta in­cen­dit; oc­ci­dit prin­ci­pes qui cum Ful­vio con­lo­quia oc­cul­ta ha­buis­se com­per­ti sunt. [15] Ro­ma­ni qui ex tan­ta cla­de eva­se­rant di­ver­sis iti­ne­ri­bus se­mer­mes ad Mar­cel­lum con­su­lem in Sam­nium per­fu­ge­runt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 1Ñì.: XXVI, 38, 6 ñë., à òàê­æå ïðè­ìå÷. 172 ê êí. XXVI è 83 ê êí. XXIV.
  • 2Ãîðîä Ìåëåñ (ïðà­âèëü­íåå: Ìåëû) áëè­æå íåèç­âå­ñòåí.
  • 3Ìîäèé («ìåð­êà») — ìåðà åìêî­ñòè (ñûïó­÷èõ òåë) — 8,754 ë.
  • 4Ñì. ïðè­ìå÷. 80 ê êí. XXV. Ñð.: XXV, 21, 1 ñë.; 22, 14.
  • 5Ñì. ïðè­ìå÷. 81 ê êí. XXV (ñð. íèæå, ãë. 2, 6; 12, 14; 14, 3; 42, 2).
  • 6Ñð.: XXV, 21. Ñõîä­ñòâî ðàñ­ñêà­çîâ è ñîâ­ïà­äå­íèå èìåí ïîáóæ­äà­åò èññëå­äî­âà­òå­ëåé ïîäî­çðå­âàòü óäâî­å­íèå ñîáû­òèé è âèäåòü äóá­ëåò­íûé âàðè­àíò èìåí­íî â ðàñ­ñêà­çå 25-é êíè­ãè î ïîçîð­íîì ïîðà­æå­íèè ïðå­òî­ðà Ãíåÿ Ôóëü­âèÿ. Îäíà­êî, ïî ìíå­íèþ Ô. Ã. Ìóðà, äåòà­ëè ñóäà íàä íèì (ñð.: XXVI, 2, 7 — 3, 10) âðÿä ëè âûìûø­ëå­íû, òàê ÷òî ãäå-òî îí âñå-òàêè, âèäè­ìî, áûë ðàç­áèò.
  • 7Ñì. ïðè­ìå÷. 84 ê êí. XXIV; ïðè­ìå÷. 39 ê êí. XXV.
  • 8Ñð. âûøå, ãë. 1, 1.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002702 1364002703 1364002704